खोज

दाङ, २६ बैशाख ।

घोराही उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ७ जबरपुर र सोही वडाको वडा नम्वर ८ सौरीका गाउँलेले सेवार खोलाको पानी संयुक्त रुपमा परापुर्वकाल देखि प्रयोग गरेर खेतीपाती गर्दै आएका थिए । खोलाको पानीलाई दुई गाउँको सिमानाबाट कुलो निकालेर खेतीपाती गर्दै आएका थिए । कुलो हिंडेको वडा नम्बर ८ सौरीका किसानको जमिन पर्छ । कुलो बनाईएको भाग वडा नम्बर ७ जबरपुरको । खेतीपाती गर्दा त्यही कुलाको पानी हालेर बाउबाजेको पालादेखि दुवै गाउँका स्थानीय कृषकले उब्जनी लिए । अहिले त्यही कुलोको पानी वडा नम्बर ७ जबरपुरका गाउँबासीले मात्रै प्रयोग गछौँ भन्न थालेपछि सौरीका किसान आफुहरु मारमा परेको दुखेसो लिएर घोराहीको न्यायीक समितिमा न्यायको लागि निवेदन दर्ता गरेका छन् ।

गत वर्षसम्म कच्ची कुलो भएकाले खेतमा पानी चाहार्न दुवै तिरका गाउँलेलाई सजिलो थियो । तर, यो वर्ष वडा नम्बर ७ जबरपुरका गाउँलेले वृहत सिंचाई आयोजनाबाट १० लाख बजेटमा सोही कुलोमा पक्की नहर बनाएपछि समस्या निम्तियो । १ सय ८० मिटर लामो पक्की नहर बनेपछि जबरपुरबासीले सौरीका किसानलाई कुलोको पानी नदिने अडान लिएपछि समस्या सतहमा आएको हो ।

पक्की नहर बनेपछि पानी पाउनबाट वन्चित भएको भन्दै न्यायका लागि आफुहरु लागि परेको सौरीका किसान लटबहादुर चौधरीले बताए । उनले भने,‘परापूर्वकालदेखि प्रयोग गरेर खेती गर्दै आएको थियौं अहिले पक्की कुलो बनेपछि छिमेकीले पानी दिदैनौ भन्छन् अब कसरी खेती गर्ने ? हामी त भोकै मर्ने भयौ’उनले भने । पक्की नहर बनाउँदा भएको श्रमको लागत सहभागीताको खर्च आफुहरुले व्यहोर्न तयार रहेको बताए ।

जबरपुरबासीले आफुले प्रयोग गर्दै आएको कुलोको वडा नम्बर ७ मा पर्ने हुँदा सौरीका किसानलाई दिन तयार छैनन् । कुलो बगेको क्षेत्र ७ नम्बर वडामा रहेको र आफुहरुले संरक्षण गरेर बनाएको कुलो पक्की नहर बनेपछि नदिने अडानमा उनीहरु छन् । वडा नम्बर ७ जबरपुरका मंगलप्रसाद चौधरीले हिजोका दिनमा आफुहरुले सहानुभूति देखाउँदै सौरीका किसानलाई कुलोको पानी दिएको भएपनि अब दिन नसक्ने बताए । पक्की नहर बनाउने बेलामा पनि सौरीका किसानलाई बोलाएको तर उनीहरुले चासो नलिएको तर्क गरे ।

कुलोको पानी नपाए आफुहरुको खेत बाँझै रहने भन्दै सौरीका करीव २० परिवारका किसानले न्याय पाउनुपर्ने माग गर्दै निवेदन दिएपछि न्यायीक समितिले स्थलगत रुपमा पुगेर समाधानको प्रयास गरेको छ । बुधबार पालिकाको न्यायीक समिति समस्या भएको क्षेत्रमा पुग्दा जबरपुरबासी र सौरीका किसान एकै ठाउँमा भेला भएका थिए । दुवै पक्षले न्यायीक समिति समक्ष आफ्नो भनाई राखेका छन् । न्यायिक घुम्ती शिविरमार्फत स्थलगत रुपमा पुगेर न्यायीक समितिले थालेको यो प्रयासलाई दुवै पक्षले सकारात्मक रुपमा लिएका छन् । ‘समस्याका बारेमा ठाउँमा पुगेर अवस्था बुझ्ने र कुरा सुनेर न्यायका निरुपण गर्ने तरिका निकै राम्रो लाग्यो’ स्थानीय सुनिता चौधरीले भनिन् ।

न्यायिक समिति संयोजक एवम् उपप्रमुख हुमा डिसीले आफुले अधिकार माग्दै गर्दा अरुको अधिकारका बारेमा सबैले मनन गरिदिने हो भने समस्याको समाधान त्यहीँबाट निस्कने बताइन् । ‘विगतदेखि वर्तमान अवस्थासम्म आईपुग्दाको बिस्तृत अध्ययन गरेर न्यायीक इजलासमार्फत मुद्धा फछ्र्यौट गर्नेछौँ’, उनले भनिन् ‘स्थलगत रुपमा अवस्थाबारे जानकारी भएको छ, दुवैका कुरा ठाउँमै आएका सुनेका छौँ । अब न्यायीक इजलासमा दुवै पक्षलाई बोलाएर कानून अनुसारको प्रकृया अघि बढाउने छौँ टोलीले स्थलगत रुपमा अध्ययन गरेर दुवै पक्षलाई न्यायिक इजलासमा बोलाएको थियो ।

स्थानीय सरकार संचालन ऐन २०७४ को दफा ४७ को उपदफा १ र मा रहेका न्याय सम्पादन गर्ने गरेको छ । जबरपुर र सौरीका किसानका बीच उत्पन्न विवाद उपदफा १ अनुसार आलीबाँध, पानी कुलोको रहेकाले सोही अनुसार न्याय निरुपण हुने घोराही उपमहानगरपालिका कानूनी सल्लाहकार भुपबहादुर केसीको भनाई छ ।

फौजदारी अभियोगबाहेक देवानी सम्बन्धी मुद्दाको विषयमा न्यायिक समितिले काम गर्दै आएको छ । २०७४ भदौ २ गते घोराही उपमहानगर कार्यपालिकाको पहिलो नगर सभाबाट न्यायीक समितिले आफ्नो औपचारिक रुपमा जिम्मेवारी पाएपछि हालसम्म बरिव १ हजार २ सय परेकामा १ हजार १ सय पचास बढी उजुरीको मिलापत्र गरिसकेको छ । घोराही उपमहानगरपालिकाको न्यायिक समितिले यस अवधिसम्ममा ९५ प्रतिशत बढी उजुरी उपर छलफल गरी मिलापत्र गराउन सफल भएको छ ।