आमा — एउटा शब्द मात्र होइन, जीवनको पहिचान हो। आमा — एउटा नाम मात्र होइन, माया, तपस्या र त्यागको अथाह सागर हो।
नेपाली संस्कृतिमा वैशाख कृष्ण औंसीका दिन मनाइने “मातातिर्थ औंसी”, जसलाई आमाको मुख हेर्ने दिन भनेर समेत चिनिन्छ, यही मातृमायाको अनुपम सम्मान गर्ने अविस्मरणीय अवसर हो।
संसारमा आमाको स्थान कुनै पनि रिश्ता वा सम्बन्धले प्रतिस्थापन गर्न सक्दैन। सन्तानका लागि आमा पहिलो गुरु, पहिलो मित्र र पहिलो भगवान हुन्। जीवनको पहिलो स्पन्दन आमा हुन् र अन्तिम शरण पनि आमा नै। मातातीर्थ औंसीले हामीलाई यही शाश्वत सत्यको पुनः स्मरण गराउँछ—मायाको अविचल प्रतीक, आमालाई हृदयदेखि सम्मान गर्ने सन्देश दिन्छ।
आमाको मुख हेर्ने परम्परा : श्रद्धा र समर्पणको सुगन्ध
वैशाख कृष्ण औंसीमा बिहानै उठेर नुहाई–धुवाई गरी आमालाई मीठा परिकार, नयाँ वस्त्र, फलफूल र उपहार चढाइन्छ।
सन्तानहरू आमाको मुख हेरिरहेका हुन्छन्, जसमा अनन्त माया, आशीर्वाद र आत्मिक ऊर्जा भरिएको हुन्छ।
आमाको हातबाट प्रसादस्वरूप मिठा खानेकुरा ग्रहण गरिन्छ र जीवनका हरेक मोडमा सफलता र सुखको आशीर्वाद लिइन्छ।
यस दिन आमाको अनुहार हेरिरहँदा, हामीले देख्छौं :
- त्यो थाकेको तर मुस्कुराइरहेको अनुहार,
- त्यो आँखा जसले सधैँ सन्तानका लागि सपना देखिरह्यो,
- त्यो हात जसले थुप्रै दुःख सहे पनि कहिल्यै गुनासो गरेन।
“मुख हेर्ने” भन्ने परम्परा बाहिरी कृयाभन्दा पनि आन्तरिक श्रद्धा र कृतज्ञताको अभिव्यक्ति हो।
यो प्रेम र समर्पणको त्यो क्षण हो, जहाँ शब्द आवश्यक हुँदैनन्, केवल भावनाले सबै कुरा व्यक्त गर्छ।
मातातीर्थ कुण्ड : दिवंगत आमाप्रति श्रद्धाञ्जली
जसका आमाहरु अहिले अब सँगै हुनुहुन्न, ती सन्तानहरू देशभरका विभिन्न धार्मिक मठ मन्दिरमा पुगेर आमाको स्मरण गर्छन ।
त्यहाँ स्नान गरी, तर्पण, पिण्डदान र दीपदान गरेर दिवंगत आमाप्रति श्रद्धाञ्जलि अर्पण गरिन्छ।
कथन अनुसार, मातातीर्थ कुण्डमा एकजना छोरा आफ्नो दिवंगत आमालाई देख्न पाएका थिए। त्यहीँदेखि यो स्थान मातृभक्तिको प्रतीकस्थलका रूपमा विकसित भएको हो। विश्वास गरिन्छ कि यहाँ स्नान र पूजा गर्दा दिवंगत आमाको आत्माले शान्ति प्राप्त गर्छ र सन्तानलाई पुण्य फलेर मोक्षमार्ग प्रशस्त हुन्छ।
त्यस दिन मातातिर्थमा बिहानदेखि बेलुकासम्म भजनकीर्तन, दान–पुण्य, दीपदान र धार्मिक गतिविधिले शान्तिको अपूर्व अनुभूति दिलाउँछ। कुनै भव्य मेला जस्तै हजारौं श्रद्धालुहरूको आगमनले मातृभक्तिको ज्वारभाटा सिर्जना हुन्छ।
मातातीर्थ कुण्डको पानी मात्र होइन, त्यहाँको हावामा समेत एक किसिमको मायालु कम्पन महसुस गर्न सकिन्छ — जुन आमा र सन्तानबीचको अमिट सम्बन्धले भरिएको हुन्छ।
आधुनिक सन्दर्भमा मातातिर्थ औंसीको सन्देश
बढ्दो भौतिकता, व्यस्त जीवनशैली र प्रविधिको युगमा हामी कहिले काँही जीवनका मूल आधारहरू बिर्सन थाल्छौं।
कति सन्तान त यति व्यस्त छन् कि आमाको फोन उठाउन, भेट्न वा प्रेमपूर्वक बोल्न पनि फुर्सद निकाल्न सक्दैनन्।
तर मातातिर्थ औंसीको सन्देश सधैँ स्पष्ट छ — आमाको मायालाई कहिल्यै बिर्सनु हुँदैन।
जसरी आमाले हामीलाई स्नेहपूर्वक बचाउन कहिल्यै थाक्नुभएन, त्यसरी नै हामीले पनि उहाँका लागि समय, प्रेम र सम्मान छुट्याउनै पर्छ।
आमालाई केवल उपहार होइन, समय दिनुहोस्। केवल मिठा कुरा होइन, प्रेमका शब्दहरू सुनाउनुहोस्। केवल आशिष माग्ने होइन, उहाँका दुःख–सुखमा साथ दिनुहोस्।
आफ्ना आमाको मायालु हात समाउन पाइने यो जीवन, साँचो अर्थमा धन्य जीवन हो।
जो आमालाई सम्झन्छ, सम्मान गर्छ, उसले नै साँचो सुख र सफलता प्राप्त गर्छ भन्ने कुरालाई यो पर्वले पुनः पुष्टि गर्छ।
आमाको मायामा संसार उज्यालो
मातातीर्थ औंसी केवल एक दिनको उत्सव होइन, यो त जीवनभर आमाप्रति समर्पण, सेवा र श्रद्धाको सङ्कल्प गर्ने दिन हो।
जीवनका हरेक पाइलामा हामीले आमा र बुवाको योगदानलाई सम्झँदै, उहाँहरूको आशीर्वादलाई मार्गदर्शनको दीप बनाउँदै अघि बढ्नुपर्छ।
आज आमाको अनुहार हेरौँ, उहाँका आँखामा चम्किएको प्रेमको उज्यालोलाई हृदयमा सजाऔँ।
यदि आमालाई गुमाएका छौँ भने, सम्झनाको पुष्प चढाउँदै उहाँको अमर मायालाई सम्मान गरौँ।
जुन दिन हामीले आफ्नो आमालाई खुशी देख्न सक्छौं, त्यो नै हाम्रो सबैभन्दा ठूलो सफलता हुनेछ।
किनभने संसारमा कुनै सफलता, कुनै उपलब्धि आमाको मुस्कानभन्दा ठूलो हुन सक्दैन। मातातीर्थ औंसीको पावन अवसरमा सम्पूर्ण आमाहरूलाई हृदयदेखि नमन, श्रद्धा र प्रेम!
१९ मंसिर २०८२, शुक्रबार
