खोज

बुटवल, बैशाख- कुनै एउटा संस्थामा ३० वर्ष बढी उर्जावान समय जागिर गरेपछि पक्कै पनि भविष्यको सुनिश्चितता खोज्छ । आफनो र परिवारको उज्वल भविष्यको सोच राखेको हुन्छ । पश्चिम नेपाल बस ब्यवसायी प्रालिमा ३० वर्ष बढी समय योगदान दिएका सयौ कर्मचारी भने अलपत्र परेका छन ।

२०४९ सालदेखि संघमा आवद्ध भई काउन्टरमा काम गर्दै आएका एक जना कर्मचारी प्रालि केवल मालिकहरुको संस्थामा परिणत भएको गुनासो गर्छन । आफनो पिडा सुनाउदै उनले संघबाट प्रालि लगिदा सामुहिक राजीनामा मागेर कर्मचारीहरुलाई अलपत्र पारेको उनको आरोप लगाए । ‘एक हातमा राजीनामा अर्को हातमा नियुक्ति भनेर हामीलाई ठग्ने काम भयो ।’–उनले बताए । हामीलाई दुई फाराम दिएर एउटा राजीनामा र अर्को नियुक्ति पत्र भर्न दिएर कार्यान्वयन भएन । ३ वर्षदेखि तलब राख्न छोडेको उनले बताए । नेपाल एक्सप्रेस र मातृभुमि फाईनान्समार्फत चेक दिने गरेकोमा अहिले त्यो सबै बन्द भएको छ । अन्त जागिरको बिकल्प नहुदा अहिले समस्यामा परेको उनले दुखेसो गरे । राजनीतिक मिलोमतोमै नेतृत्व चल्दा यो अवस्था आएको उनको दाबी छ । विभिन्न मजदुर संगठन, श्रम कार्यालयहरुमा मुद्दा परेपनि त्यसको सुनुवाई नभएको उनले बताए ।

संस्थामा २०५५ सालदेखि सेवा गरेका एक जना कर्मचारी उद्देश्यभन्दा बाहिर गएर काम हुदै आएको बताउँछन । कर्मचारी ब्यवसायीको हकहितभन्दा पनि संचालकहरुको स्वार्थमा काम हुने गरेको उनले आरोप लगाए । ‘प्रालिमा कर्मचारीको दमन शोषण हुन्छ ।’–उनले भने । एक वर्षअघि जागिर छोडेका उनि शाखा इन्र्चाज हुदै निरिक्षक पदमा कार्यरत थिए । ब्यवसायीहरुबाट उठाईने रकम मिलाएर खाने काम हुदै आएको उनले दुखेसो गरे । कर्मचारी ब्यवस्थापन गर्ने नाममा सामुहिक राजीनामा मागेर नियुक्ति नदिईएको उनले बताए । सात वर्षदेखि राम्रो काम गरेका उनि आफु गलत कामको बिरोध गर्दा सरुवा गराईएको दुखेसो गरे । संघमा नया गाडी भित्राउदा ब्यवसायीहरुले ५ लाख रुपैया सदस्यतावापत तिर्ने गर्दथे । ब्यवसायीहरुलाई आत्महत्या गर्नेसम्मको अवस्थामा पुर्याउने काम भएको उनले बताए । विश्वको ईतिहासमा नै तलब बिनाको कर्मचारी राख्ने ईतिहास रच्ने काम पश्चिम नेपालले गरेको उनी बताउछ ।

प्रालिमा शाखा निरिक्षक पदमा कार्यरत बुटवलका एक कर्मचारी राम्रो सेवा गर्दा बढुवा हुनुपर्नेमा उल्टो काम हुने गरेको बताउछन । विधानको समस्या देखाएर घटुवा गर्नेसम्मको काम भएको दुखेसो उनको छ । शाखा निरिक्षकबाट शाखा प्रमुखमा घटुवा भएको उनले बताए । ‘संस्था बचाउन योगदान गरेवापत उल्टो मारमा परियो ।’–उनले भने । २७ वर्ष लामो योगदान गरेका उनको भविष्य अन्यौल छ । ‘अब उमेरले अन्त जागिर कहा खोज्ने हो ?’–उनले प्रतिप्रश्न गर्छन । रुटमा हिड्ने बस ब्यवसायीहरुबाट उठ्ने ५ प्रतिशत नै कर्मचारीहरुको आयश्रोत भएको छ ।

संघ हुदा अस्थाई, बुकिङ सहयोग, करार र स्थाई समेत गरि ६ सय बढी कर्मचारी कार्यरत थिए । अहिले प्रालिको मुख्य कार्यालयमा ३० जना, विभिन्न काउन्टरहरुमा १० जना गरि ४० जना पहुचका भरमा नियुक्ति पत्र लिएका कमर्चारीहरु छन । यसबाहेक कुनै कर्मचारीले नियुक्ति पाएका छैनन । जसमा अधिकास संस्थाको स्थापना कालदेखि कार्यरत कर्मचारी छन । पश्चिम क्षेत्रकै ठुलो यातायात ब्यवसायीहरुको संस्था पश्चिम नेपाल यातायात ब्यवसायी प्राली बाहिर सुन्दा जति सुन्दर लाग्छ त्यस अनुसारको आन्तरिक ब्यवस्थापन भने चुष्टदुरुष्ट छैन । ब्यवसायीहरु हकहितमा काम गर्ने भनिएपनि मर्यादित पेशा बनाउन नसकिएको ब्यवसायीहरुको गुनासो गर्छन ।

यता प्रालिका संचालक मोहन पिएसले संघ खारेज भएपछि प्रालिमा दर्ता गर्दा त्यसै अनुसार चल्नुपर्ने बाध्यात्मक अवस्था आएको बताउँछन । राजीनामा दिएकालाई उपदानका रुप सात करोड रुपैया उपदान दिईएको भन्दै तत्कालिन अवस्थामा ४०–५० जनालाई नियुक्ति दिईएको उनले बताए । कोभिड संक्रमणसंगै देशमा आर्थिक समस्यासंगै कमर्चारी कटौती बाध्यता भएको भन्दै उनले न्युनतम तलब दिन नसक्ने भएपनि कर्मचारीहरुकै सहमतिमा ५ प्रतिशत कमिसन बापत आउने रकमबाट कर्मचारीहरुलाई तलब खुवाउने काम भएको बताए । कर्मचारीले न्युनतम ३० हजार तलब पाएको उनले बताए । अब बाँकिलाई नियुक्ति दिने प्रक्रियामा छौ । उनले भने ।

संघमा सदस्यता लिन प्रति बसको ३ लाख हुदै ५ लाखसम्म लिने गरिन्थ्यो । सवारी साधन दर्तामा तिरेको रकमलाई शेयर सदस्यका रुपमा १० हजार रुपैयामा परिणत गरिएको छ । एउटा सवारी साधन दर्ता शुल्क भने १ लाख ५० हजार रुपैया बनाईएको छ ।

रुपन्देहीमा सबैभन्दा ठुलो बस ब्यवसायी पश्चिम नेपालमा २ हजार ३ सय सवारीहरु छन । जहा १ हजार ५ सय चालकहरु छन । बुटवल यातायात प्रालिमा २ सय, सिद्धार्थ यातायात प्रालिमा २ सय चालक छन । आठ वटा बस ब्यवसायिक संस्थामा ४ हजार बढि चालकहरु छन ।