खोज

नवलपरासी, चैत- जिल्ला सुस्ता गाउपालिका २ स्थित रहेको बौद्धतिर्थ स्थल नजिकैको वन क्षेत्रमा मृग संरक्षण गर्ने गरि बौद्धकालिन मृगादवन बनाउने अवधारणा सुस्त गाउपालिकाले ल्याउने जनाएको छ । बौद्धकालमा मृगहरुलाई अभयदान दिइएके भारतको बाराणसीमा मृगाधवन बनेको र सोही झल्को दिइने गरि बौद्धस्थल सतपति क्षेत्रमा पनि रहेको वनक्षेत्र भित्र मृगको संरक्षण हुने गरि अवधारणाा बनाउने सोच बनाउन थालेको हो ।

प्राचिन बौद्ध स्थलको संरक्षण र बौद्धकाािलन संस्कृतिलाई पुर्नत्थान हुने गरि सुस्ता गाउपालिकाले विभिनन काम गर्दै आएको र बौद्धकालिन तपस्थली क्षेत्रको रुपमा विकास गर्न खोजिएको गाउपालिकाका प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत बुद्ध प्रकाश पौडेलले जानकारी गराए । सतपति क्षेत्रलाई गएको माघ पुर्णिमाको अवसर पारेर भगवान बुद्धले सतिपट्ठान सुुत्त पाठ र अभ्यास गराएको तिर्थ स्थलको रुपमा घोषणा गरिए पश्चात सो क्षेत्रमाा अन्य बौद्धकालिन संस्कृति झल्किने गरि काम गर्न थालिएको छ,उनले भने, सतपति क्षेत्रमा सांस्कृतिक संग्रालय बनाउने कार्य पनि भई रहेको छ, ।
त्यसै गरि सतपति नजिकै रहेको करिब ५० हेक्टर क्षेत्रमा फैलिएको सामुदायिक बन,मध्यवर्ति क्षेत्र भित्र मृगहरुको संरक्षण गर्ने क्षेत्रको रुपमा विकास गरि मृगदावनको रुपमा पनि विकास गर्न सकिन्छ,भनेर केही स्थानियले भन्दै आएको हुदा त्यसको पनि सम्भाब्यता अध्ययन गरि बनाउने अवधारणाबारे छलफल चलाइएको छ । तत्कालिन भारतको बाराणसी अर्थात बनारस सारनाथ नजिकै मृग बस्ने बन क्षेत्रमा त्यहाँका ऋषिहरुले मृगको हिँसा,हत्या नगर्ने गरि अभयदान दिन तत्कालिन राजासँग आग्रह गरेका थिए । ऋषि तप्पनका ऋषिहरुको आग्रहमा राजाले मृगलाई सिकार नगर्ने भनि अभयदान दिएका कारण सो स्थानमा मृगदावन भनेर चिन्ने गरिन्थ्यो ।

यो सतपति क्षेत्र पनि बौद्धकालमा ऋषिमुनी बस्ने,तपस्वीहरुको तपस्थली क्षेत्र हो,उनले भने,त्यही भएर भगवान बुद्ध यस क्षेत्रमा आउदा विपश्यनालाई अझ गहिराईमा गएर अभ्यास गर्ने र सुत्रपाठ गर्ने गरि सतिपठ्ठान सुत्तको देशना दिएको स्थान हो । यस क्षेत्रलाई पुरातत्व विभागले पनि प्राचिन स्मारक भनेर संरक्षण गर्ने गरि सुचिकृत गरि सुचना बोर्ड पनि राखिदिएको छ । अहिले सतपति बौद्ध तिर्थ स्थलको पनि घोषणा भई सकेको छ । संग्रालय बन्नेक्रममा छ । स्थनियबासीलाई होमस्टे तालिम दिएर पर्यटकिय स्थलको रुपमा विकास गर्ने र वृहद लुम्बिनी भित्र समावेश गराई बुद्ध सर्किट भित्र पार्ने गरि काम अगाडी बढाईछ । यदि यो क्षेत्रमा मृगदावनको रुपमा विकास गर्न सकियो भन्ने थप पर्यटकको आकर्षण बढने उनको भनाई थियो ।
सिद्धार्थ गौतमले ज्ञानको खोजीम गृह त्याग गरि महाभिनिष्क्रमण लिएको स्थान अनोमा घाट(ठाढीघट) सुस्ता गाउपालिका भित्रै वार्ड नं.५ मा अवस्थित छ । सो क्षेत्र सिद्धार्थको जन्मस्थल लुम्बिनी,उनको राजधानी तिलौराकोट,बुद्धत्व प्राप्ती पछि कोलिय गणराज्य भित्रका उत्तरक नगर,कुण्डिय नगर,ककरपत्त नगर,सायुगा नगर,हल्लिदावन नगर,सज्जनेल नगर,रामग्राम राजधानी (पण्डितपुर) र सतिपठ्ठान सुत्तको देशना र अभ्यास गर्ने स्थल सतपति पछि बुद्धत्व प्राप्तीको प्रस्थानविन्दु अनोमाघाट उत्तिकै महत्वपुर्ण पवित्र बुद्धतिर्थ स्थल हो ।

अनोमाघाटमा पनि विगत तिन बर्ष देखी असार पुर्णिमाको अवसरमा महाभिनिष्क्रमण दिवस मनाउने कार्य पनि सुस्ता गाउपालिकाले गर्दै आएको छ । अहिले ति स्थानमा बौद्ध तिर्थयात्रीहरु पनि आउने क्रम बढदै गएको छ । सुस्ता गाउपालिकाले त्यस स्थानको विकासका लागि विस्तृत परियोजना प्रतिवेदन(डिपिआर गरि) विभिन्न काम अगाडी सारेको छ । अगामी असार पुर्णिमालाई भब्य बनाउनका लागि तिलौराकोटबाटै झाकी समेत निकालेर यि सबै बौद्ध तिर्थ स्थल हुदै अनोमाघाटमा पुग्ने,मुण्डन गर्ने गरि कार्यक्रम बनाउने कार्य पनि भई रहेको प्रमुख प्रशासकिय अधिकृत पौडेलले जानकारी गराए ।

नेपाल प्राकृतिक रुपमा, अध्यत्मिक रुपमा,ऐतिहासिक र पुरातात्विक स्थल भएको विश्व सम्पदामा जान सक्ने थुप्रै स्थानहरु भए पनि प्राथमिकतामा नपर्दा बर्षाै देखी अलपत्र रहेका छन् । अहिले स्थानिय स्तरबाटै काम गर्ने गरि स्थानिय सरकारको रुपमा स्थानिय तह नगरपालिका र गाउपालिकाहरु बनेका छन् । यस्ता पुरातात्विक,ऐतिहासिक,धार्मिक,अध्यात्मिक र प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षण र प्रवद्र्धन गर्ने अधिकार पनि संविधानले स्थानिय तहको एकल सुचिमा राखिदिएको छ । स्थानिय तहले काम गर्न सकेमा पर्यटन प्रवद्र्धन,साँस्कृतिक सम्पदता र प्राचिन स्मारकहरुको संरक्षण र प्रवद्र्धनका थुप्रै कामहरु रहेका छन् ।

यसले समाजलाई पनि सकारात्मक विकास गर्दै आयआर्जनलाई आधार बनाउने छ,उनले भने, स्थानिय तहले घोषणा गर्ने,संरक्षण गर्ने,प्रवद्र्धन गर्ने कामसँगै प्रदेश सरकार र संघिय सरकारका निकायले पनि महत्व दिइनु पर्छ ।