खोज

नवलपरासी, २६ बैशाख ।
जिल्लाको नारायणी (गण्डकी) नदीबाट अनियन्त्रित रूपमा नदीजन्य पदार्थ दोहन भएको चर्चा चलेपछि लुम्बिनी प्रदेश सरकारको वातावरण विज्ञ टोलीले स्थलगत अध्ययन गरेको छ । नदीबाट अत्याधिक मात्रामा दोहन भइरहेको भन्दै स्थानीयले विरोध गर्दा पनि जिल्लाका सरोकारवाला निकाय मौन रहेको आरोप स्थानीयले लगाएपछि अहिले प्रदेश सरकारको वन तथा वातावरण मन्त्रालयको विज्ञ टोलीले स्थलगत अनुगमन गरेको हो ।

वातावरणविद् निर्मल चौधरीको नेतृत्वमा उक्त टोलीले अनुगमन गरेको स्थानीयले बताएका थिए । अनुगमनबारे अध्ययन गरी सोको प्रतिवेदन लुम्बिनी प्रदेश सरकार तथा बन तथा वातावरण मन्त्रालयलाई बुझाईने वातावरण विद चौधरीले बताएका थिए । अत्याधिक र अनियन्त्रित दोहनले गण्डक बाँध नै खत्तरामा पर्ने र बाँध भत्कियो भन्ने स्थानीय गाउँ डुबानमा पर्ने जस्ता स्थानीयको गुनासो गर्दै आएका थिए । जिल्लाको सुस्ता गाउँपालिकाले नारायणी नदीबाट नदीजन्य पदार्थ झिक्नका लागि निकासी ठेक्का परिमाण भन्दा बढी नदीजन्य पदार्थको झिकिएपनि अनुगमन निकाय भने मौन बसेको स्थानीयको आरोप छ । नारायणी नदीमा माघ महिनामै सबै खण्डको ठेक्का लागेपनि फागुन महिनामा केहिको पट्टा उठेको पाइन्छ ।

नदीको ठोकर नं. १५ देखि १६ र १६ देखि १७ को बिचमा भएको ४ खण्डको ठेक्कामा पट्टा छिटै उठाउने सुप्रियर निर्माण सेवा प्रा.लि काठमाडौं र ओम निर्माण सेवा कुडिया नवलपरासीले तोकिएको परिमाण भन्दा बढि माल झिकिसकिएको स्थानीयहरूको दावी छ । तर यस तर्फ गाउँपालिका तथा जिल्ला समन्वय समितिको भने ध्यान नपुगेको स्थानियले बताए । स्थानियले सो उत्खननको नापजाँच गरि बढि माल झिकेको फर्मलाई जरिवाना तिराउने र अबदेखि उत्खनन कार्यमा रोक लगाउनुको माग समेत गरेका छन् । ठेकदारहरूले नदीबाट झिकेको नदीजन्य पदार्थको नजिकै घाटगदी गर्नु पर्ने र प्रावधान रहेपनि उनीहरूले सिधै ठेकदारलाई बेचेका छन् भने केहिले नारायणचोक र यताउता डम्पिङ्ग पनि गरिरहेका छन् । देखाउनका लागि अलि अलि छेउछाउमा स्टक गरेपनि नदीको बन्धामा खसाल्दै भारतीय ठेकदारलाई ठुलो मात्रामा ग्रावेल बेचेको पाईन्छ ।

यता गाउँपालिका अध्यक्ष टेकनारायण उपाध्यायले शुक्रबार गाउँपालिका स्तरीय अनुगमन गरि खनेको क्षेत्रहरूको नाप जाँच गरिएको बताउदै सोको प्रतिवेदन २-४ दिनमा आउने जानकारी गराएका थिए । तर दुई सातासम्म प्रतिवेदन नआउनुका कारणबारे प्रतिकृया दिदै उनले पुरै परिमाण झिकि नसकेको अवस्था भेटिएको दाबी गरेका थिए । एक दुई सातामा सम्झौता अनुसारको परिमाण झिकिसके पछि बन्द गरिने उनको भनाई थियो । तोकिएको परिमाण भन्दा बढि उत्खनन गरेको विषयमा सोधपुछ गर्दा ‘‘उनले अझै उनीहरूले झिक्ने क्वान्टीटी पुगेको छैन, ९० प्रतिशत भन्दा बढि झिकि सकेको देखिन्छ, २÷४ दिनमा सुप्रियर र ओमको क्वान्टीटी पुग्ने अनुमान गरिएकाले उनीहरूको उत्खननमा अहिले कुनै रोक नलगाइएको अध्यक्ष उपाध्यायले जिकिर गरेका थिए ।

जिल्ला स्तरबाट पनि अनुगमन गरिएको दुई सातासम्म प्रतिवेदन सार्वजनिक हुन सकेको छैन् । यसरबारे प्रतिकृया दिदै जिल्ला समन्वय समितिका प्रमुख भगौती प्रसाद यादवले बेला बेला सम्बन्धित सप्लायर्सलाई चेतावती दिदै आएको जिकिर गरेका थिए । तर के कति परिमाणमा नदीजन्य पदार्थको निकासी भई सकेको बारे गाउपालिकालाई नापजाँच गर्न लगाईएको भन्दै पन्छिएका थिए । यसबर्ष उक्त नदीमा सुस्ता गाउँपालिकाले ठोकर नं. १५ देखि १६ र १६ देखि १७ को बिचमा गरि ४ वटा खण्डमा नदीजन्य पदार्थ निकासीको ठेक्का लगाएको छ भने यता ठोकर नं. ६ मा पनि एक ठाउँमा ठेक्का लगाएको छ । पालिकाले लगाएको ठेक्का मध्ये ठोकर नं. १५ देखि १६ को खण्ड १ र २ मा कुल ११ लाख ९० हजार ३०३ घनफिट नदीजन्य पदार्थ झिक्न बिल्डप नेपाल डिजाईन एण्ड कन्सट्रक्सन प्रालि सुस्ता १ नवलपरासीले १ करोड १९ लाख ११ हजार १११ रूपैयामा ठेक्का लिएको छ ।

त्यस्तै १५–१६ को खण्ड ३ र ४ मा १२ लाख ४४ हजार २०८ घनफिट नदीजन्य पदार्थ झिक्नका लागि ओम निर्माण सेवा कुडिया नवलपरासीले १ करोड ३७ लाख रूपैयामा ठेक्का लिएको छ । यता ठोकर नंं १६ देखि १७ को खण्ड क मा १४ लाख २५ हजार ६४१ घनफिट नदीजन्य पदार्थ झिक्न सुप्रियर निर्माण सेवा प्रा.लि काठमाण्डौले १ करोड ४२ लाख ६६ हजार ४१२ रूपैयामा ठेक्का कबोल गरेको छ भने त्यसैको खण्ड ख मा १४ लाख २५ हजार ६४१ घनफिटका लागि बिल्डप नेपाल डिजाईन एण्ड कन्सट्रक्सन प्रा.लि सुस्ता नवलपरासीले ठेक्का लिएको छ यता ठोकर नं. ६ मा ९१ लाख मा २० हजार घटमिटरका लागि सुस्ता कन्सट्रक्सन कम्पनी प्रा.लि सुस्ता नवलपरासीले ठेक्का लिएको तथ्याङ्क पाइएको छ ।

तोकिएको भन्दा बढी माल झिकेको स्थानिय स्तरमा जनगुनासो बढेपछि एक हप्तादेखि अनुमगन समिति आउने सो क्षेत्रमा हल्ला सुनिने गरिएको एक ठेकदारले भने । उनले यस विषयमा खोला ठेकदार र अनुगमन समिति बिच मिल्ने मिलनाउने बारगेनिङ्ग चलिरहेको आरोप पनि लगाए । यस विषयमा पालिका र जिल्ला स्तरीय अनुगमन समितिले यो अफवाह रहेको बताउँदै अनुगमन समेत गरे तर अझै कसैको प्रतिवेदन र कुनै औपचारिक धारण आएको पाईदैन । नदीमा गरिएको आईई अनुसार कसरी झिक्ने र कति वटा मेसिन र हाईवा प्रयोग गर्ने विषयमा नियममित अनुगमन नरहेकोले ठेकदारहरू दिन दहाडै अनाधिकृत रूपमा धमाधम माल झिरिहेको स्थानियहरू बताउछन् ।