खोज

नेपालगञ्जको रामलिला मैदानमा हिजो–आज दिउँसोको टन्टलापुर घाममा पनि मानिसहरुको चहलपहल छ । महिलाहरुको ऐतिहासिक कामको दस्तावेज हेर्नलाई आएका विभिन्न विद्यालय, क्यम्पसका विद्यार्थी तथा सर्वसाधारणहरुको भिडका कारण चहलपहल बढेको हो । फलामका स्ट्याण्डमा टांगीएका ब्यानरमा हिसिला यामीले आफू भूमिगत हुदाँ महिनावारी भएकि छोरीलाई लेखेको पत्रदेखि साहाना प्रधान लगायत महिला नेतृका पुराना तस्वीर र नोटहरु हेर्न सकिन्छ । नेपालमा विभिन्न कालखण्डमा भएका आन्दोलनहरुमा महिलाहरु अग्र पंक्तीमा रहेका पुराना तस्वीर नियाल्दै न्यायकालागि द्वन्द्वपीडित राष्ट्रिय महिला सञ्जालकी अध्यक्ष चन्द्रकाला उप्रेती एक छिन् सम्म टोलाईरहिन् । उनले भनिन्, ‘हामीले पनि द्वन्द्वपीडितहरुको न्यायकालागि गरेका थुप्रै आन्दोलनका फोटाहरु सुरक्षित छन् ।’ आफूहरुले गरेको आन्दोलन पनि भविष्यमा यस्तै दसतावेजका रुपमा समेटिन सक्ने उनले बताईन् । द्वन्द्वपीडित तथा नेपालगञ्ज उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ९ की वडा सदस्य जयन्ती केसीले पनि राजनैतिक तथा सामाजिक क्षेत्रमा योगदान पु¥याएका महिलाहरुको तस्वीर अलिक समय दिएर हेरीरहन् ि। उनले
भनि ‘अग्रज महिला दिदीहरुका पुराना फोटा हामी अहिले हेर्दैछौं, कुनै दिन हाम्रो फोटोपनि यस्तै ब्यानरमा छापिएर अवश्य आउँछ होला ।’

वादि महिलाहरुले भोग्नुपरेको विभेद चिर्न गरिएको आन्दोलन, थारु महिलाहरुले जमिन्दार विरुद्ध गरेको १९८० को आन्दोलन, सन् १९९५ मा बेइजिङमा भएको विश्व महिला सम्मेलनमा सहभागी महिलाहरुलगायतका गौरवशाली इतिहास देखाउने थुप्रै सामाग्री प्रदर्शनीमा राखिएकाछन् । नेपालको शिक्षा, समाज, राजनीति लगायतका क्षेत्रमा योगदान दिएका महिलाहरुको बारेमा गरिएको खोज अनुसन्धानलाई फोटो प्रर्दशनी मार्फत प्रस्तुत गरिएको छ । नेपाल पिक्चर लाइब्रेरीले “सार्वजनिक जीवनमा महिलाः महिलावादी स्मृतिको एक पहल” शिर्षकमा सोमबारदेखि नेपालगन्जमा ३ दिने निःशुल्क प्रदर्शनी आयोजना गरेको हो । सबै समुदायका महिलाहरुले कुनै न कुनै कालखण्डमा समाजमा महत्वपूर्ण योगदान गरेको भएपनि अझै धेरै इतिहास बिलाएर गईरहेको भन्दै आगामी दिनमा त्यस्ता सबै महिलाहरुको ईतिहास दस्तावेजकिरणकालागि यस अभियानमा आफुले पनि सघाउने फातीमा फाउण्डेसन नेपालका अध्यक्ष मैमुना सिद्धिकिले बताईन् ।

महिलाहरुको योगदान समेटिएको ऐतिहासीक फोटो, चिठिपत्र, नोट लगायतका सामाग्री संकलन गर्ने र तीनलाई दस्तावेजका रुपमा संकलन गरेर राख्ने राज्यको जिम्मेवारी भएपनि नेपालमा यो काम फोटो सर्कल नेपालले मात्र गरिरहेको देखिन्छ । संस्थाले डिजिटल अभिलेख राख्ने र आम मानिससम्म त्यसलाई प्रचारप्रसार गर्ने गरि काम गरिरहेको कार्यक्रम संयोजक सरिता सिंह बताउँछिन् । पहिलो चरणमा वीरगंज र जनकपुरमा प्रदर्शनी सकेर दोश्रो चरणमा सुर्खेतपछि नेपालगन्जमा यो कार्यक्रम आयोजना गरिएको उनले बताईन् । कार्यक्रमबाट स्थानियहरुलाई महिलाहरुको इतिहास जानकारी गराउनुका साथै यस क्षेत्रको इतिहास खोज्नका लागि सहयोग माग्ने उद्देश्य भएको सिंहले बताईन् । यो प्रदर्शनी काठमाडौँ, भारतको नयाँ दिल्ली, कोची (भारत), इस्तानबुल (टर्की), सिंगापुर, र ब्रेडा (नेदरल्याण्ड) लगायतका विभिन्न राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा सम्पन्न गरिसकिएको आयोजकले जनाएको छ । परियोजनाको मुख्य उद्देश्य दृश्य अभिलेख, मौखिक इतिहास, र सामुदायिक संलग्नता मार्फत नेपालको महिलावादी इतिहासलाई संरक्षण र प्रसार गर्नु हो । यो प्रदर्शनीले नेपालका महिलाहरूको सार्वजनिक जीवनमा रहेको योगदानलाई उजागर गर्दै नेपाली समाजमा उनीहरूको ऐतिहासिक महत्वलाई स्थापित गर्नु भएको संयोजक सिंहले बताईन् ।  प्रदर्शनीको पहिलो र दोस्रो दिन यस क्षेत्रका महिला नेतृ, महिला संघसंगठन, नेपालगन्जका स्थानिय संगै विभिन्न विद्यालयले करिब ५ सय बढी विद्यार्थीहरुलाई शैक्षिक भ्रमण गराएका छन् । चैत ६ गते बुधबार सम्म राखिएको फोटो प्रर्दशनी अवलोकनकालागि निशुल्क प्रवेशको ब्यवस्था गरिएको आयोजक फोटो सर्कल नेपालले जनाएको छ ।