खोज

चालु आर्थिक वर्षको सात महिनामा अर्थतन्त्रको बाह्य क्षेत्र सबल देखिएको छ । केन्द्रीय बैंकले सार्वजनिक गरेको माघ मसान्तसम्मको तथ्यांकमा आधारित देशको आर्थिक तथा वित्तीय स्थिति प्रतिवेदन अनुसार रेमिट्यान्स बढेको छ भने विदेशी मुद्रा सञ्चिती पनि उच्च बिन्दुमा पुगेको छ । चालु आवको पछिल्लो सात महिनामा नौ खर्ब रूपैयाँ रेमिट्यान्स भित्रिएको छ । मुलुकका लागि यो खुसीको कुरा हो तर रेमिट्यान्सको समुचित उपयोग भएन भने त्यसले समाजमा नकारात्मक अवस्था सिर्जना गर्न सक्छ । यो बिषयमा सरकारको ध्यान जानैपर्दछ । अहिले रेमिट्यान्स बढेर नौ खर्ब ५८ करोड रूपैयाँ पुगेको छ । यही अवधिमा वैदेशिक रोजगारीका लागि अन्तिम श्रम स्वीकृति लिने नेपालीको संख्या दुई लाख ७४ हजार छ सय २२ र पुनः श्रम स्वीकृति लिनेको संख्या एक लाख ९० हजार आठ सय ८६ रहेको छ । यसले के देखाउँछ भने युवाजति नेपालमा नबस्ने अवस्था सिर्जना हुँदैछ । रेमिट्यान्स आयको उत्पादनशील उपयोगका विषयमा निकै चर्चा र बहसहरू हुने गरेपनि सरकारले ठोस कदम चाल्न सकेको छैन । रेमिट्यान्सबाट प्राप्त आयको अधिकांश हिस्सा गैरउत्पादन क्षेत्रमा खर्च भइरहेको छ । रेमिट्यान्स आयको उत्पादनशील र दिगो उपयोगमा जोड दिन नसक्ने हो भने नेपालको अर्थतन्त्रमा भविष्यमा ठूलै समस्या नआउला भन्न सकिन्न । यस विषयमा सरकारले बेलैमा सोच्नुपर्ने देखिएको छ । रेमिट्यान्स आयको आकार बर्सेनि बढ्दो क्रममा छ ।

यसको उपयोग भने अनुत्पादक क्षेत्रमा भइरहेको छ । यदि यस्तै भइरहने र कुनै दिन रेमिट्यान्स आयमा पनि ‘ब्रेक’ लाग्ने अवस्था आयो भने मुलकको आर्थिक क्षेत्रमा नराम्रो असर पर्नेछ । नेपाल राष्ट्र बैंकको पछिल्लो अध्ययनको नतिजाले रेमिट्यान्स प्राप्त गरिरहेका नेपालका ८० दशमलव ८ प्रतिशत घर परिवारको रेमिट्यान्सबाहेक आयको अन्य स्रोतबाट खर्च धान्न नपुग्ने र १८ दशमलज ८ प्रतिशत घरपरिवारले उपभोग खर्चको लागि रेमिट्यान्स आयमा पूर्णरूपमा भर पर्नुपर्ने देखिएको छ । प्राप्त भइरहेको रेमिट्यान्स आयमध्ये २३ प्रतिशत दैनिक उपभोगमा, २५ प्रतिशत ऋण तिर्न, ९ प्रतिशत शिक्षा स्वास्थ्यमा, ३ प्रतिशत सामाजिक कार्यमा, ३ प्रतिशत सम्पत्ति खरिद गर्न, १ प्रतिशत व्यापार व्यवसायमा र ५ प्रतिशत अन्य कार्यमा खर्च भइरहेको अध्ययनबाट देखिएको छ । उक्त खर्चबाट बाँकी रहने करिव २५ प्रतिशत रकममात्रै बचत भएको देखिनु चिन्ताको कुरा हो । यसरी हेर्दा नेपालमा बर्सेनि ठूलो आकारमा रेमिट्यान्स भित्रिने गरेको भए पनि यसको अधिकांश हिस्सा उपभोग र अन्य गैरउत्पादन क्षेत्रमा खर्च भइरहेको छ । त्यसैले यसलाई उत्पादनमूलक क्षेत्रमा उपयोग गर्नका लागि सरकारले नीति–नियम बनाउन र योजना तर्जुमा गर्न ढिला गर्नुहुँदैन । मुलुकका अधिकांश ग्रामीण क्षेत्रमा रेमिट्यान्स आय भित्रिने हुँदा निकासीजन्य घरेलु उद्योगहरूमा यस्तो आयको लगानी बढाउन प्रेरित गरिनुपर्छ । यसका लागि रोजगारीमा गएका घरपरिवारका सदस्यहरूलाई कृषि, पशुपालन, घरेलु उद्योगजस्ता व्यावसायिक क्षेत्रहरूमा लगानी गर्न उत्पे्ररित गरिनुपर्छ । यसतर्फ सरकारले बेलैमा कदम चालोस् । कुनै एक देशका नागरिक अर्को देशमा गई आर्जन गरेको रकम स्वदेशमा पठाउने रकम रेमिट्यान्स हो । सामान्य अर्थमा विदेशको कमाइ नै रेमिट्यान्स हो । वैदेशिक रोजगारमा गएर कमाएको रकम स्वदेशमा प्राप्त भएपछि सो रकम रेमिट्यान्स हुन आउँछ । अहिले धेरै नेपाली विदेशमा गएर कमाइ गरिरहेका छन् । उनीहरूले कमाएको पैसा नेपालमा पठाउँछन् । यसबाट उनीहरूको आम्दानी भएको छ र उनीहरूको जीवनस्तर उकासिएको छ । तर, सधैभरी विदेशको कमाई यही रफ्तारमा आउँछ भन्ने छैन । रेमिट्यान्स नआएको अवस्थामा अर्थतन्त्रलाई बचाईराख्ने उपायको खोजीतर्फ सरकारको ध्यान जानैपर्दछ । अतः आगामी दिनमा यसको उपयोग कृषि, पशुपालन वा व्यापार आदि उत्पादनशील क्षेत्रमा लगानी गर्नेतर्फ सरकारको ध्यान जाओस् ।