खोज

दार्चुलाको व्यास निवासी जयसिंह धामी महाकालीमा खसेर बेपत्ता भएको तीन बर्ष पूरा भैसकेको छ । २०७८ साल साउनमा भारतीय सुरक्षा बल एसएसबीले तुईन काटिदिँदा जयसिंह महाकालीमा खसेर बेपत्ता भए । एसएसवीको यस्तो आपराधिक हर्कतका कारण कारण वेपत्ता भएका जयसिंह अहिलेसम्म फेला परेका छैन । न त उनको परिवारलाई न नेपाल सरकार न त भारत सरकारले उचित क्षतिपूर्ति नै दिएको छ । भारतीय सीमा सुरक्षा बल एसएसबीको यो आततायी ज्यादतीको नेपाल सरकारले प्रतिबाद गर्न सकेन । यद्यपि दुवै देशले घटनाको बिषयमा छानविन समिति गठन गरे । तर, अफसोच दोषीमाथि कारवाही भएन । दुवै देशले गठन गरेका छानविन समिति औपचारिकतामै सीमित भए । जयसिंहका परिवारलाई उचित क्षतिपूर्ति दिने कुरामा दुवै देशको मौनताले हरेक नेपालीलाई वास्तवमै पीडाबोध गराएको छ । सधैँ वारपार गरिरहने महाकाली नदीमाथिको तुइनमा झुन्डिएर भारतीय क्षेत्रमा जान लाग्दा भारतीय सीमा सुरक्षाबलका सिपाहीले तुइनको लठ्ठा खुस्काइदिएपछि धामी महाकालीमा खसेका थिए । घटना भएको क्षणभरमै यो राष्ट्रिय मात्रै होइन, अन्तर्राष्ट्रिय मुद्दा वनेको थियो तर नेपालको कमजोर कुटनीति र दबाब दिन नसक्दा दोषी भारतीय प्रहरीमाथि कारवाही होइन, उन्मुक्ति मिलेको छ । उनी तुईनमा झुन्डिँदै महाकाली पारी तर्न लागेकै समयमा खसालिएको तुईनको लठ्ठासँगै महाकालीमा हेलिएपछि उनको मृत्यु भएको कुरामा अव आशंका रहेन । परिवारले शव समेत नभेटेपछि कुशको प्रतिमा बनाएर सद्गत गरी किरियाकर्मसमेत गरिसकेका छन । तर उनको परिवार अझैपनि पीडामा छ । भारत र नेपाल सरकार दुवैले धामीको परिवारलाई न्याय मात्रै होइनन्, बरु न्यायमाथि घोर अन्याय दिदै आएको छ ।

आफ्नै सीमा सुरक्षा बलको जवानका कारण नेपाली निर्दोष नागरिक जयसिंहको ज्यान गएको घटनापछि भारतले जयसिंहको शव खोज्न समेत असहयोग गरेको समाचार त्यतिबेलै सार्वजनिक भएको थियो । भारतले यो बिषयलाई विवादको रूपमा सार्वजनिक नगर्न समेत दवाव दिइरह्यो । परिणामस्वरूप नेपाल जयसिंहको बिषयमा चुप रहन बाध्य भयो । भारतका सामु नेपालको निरिहता जयसिंहको मुद्दामा पनि प्रकट भयो । भारतले नेपाली र धामीको परिवारसमक्ष माफी समेत नमागेको अवस्थाबाट भारतको हेपाहा प्रबृत्ति उदाङ्गो भएको छ । घटनामा जिम्मेवार एसएसबीका जवानलाई कारवाही गरेर त्यसको जानकारी सार्वजनिक गर्ने बिषयमा भारत सरकारको इमान्दारीता नदेखिनु चिन्ताको कुरा हो । अर्कोतर्फ यो घटनामा भारतले नेपाली पक्षले महाकाली किनारका दुवैपट्टि ड्रोन उडाएर धामीको शव खोज्न मागेको सहयोगसमेत दिन अस्वीकार गरेको सम्झँदा नेपाली नागरिकमाथि भारतको हेपाहा प्रवृत्ति कतिसम्म निच र घातक छ भन्ने स्पष्ट हुन्छ । एउटा छिमेकीका रूपमा नेपालप्रति भारतले देखाएको यो व्यवहार निन्दनीय छ । यो हेपाहा र मिचाहा प्रवृत्तिले नेपाल र भारतबीचको सम्बन्ध राज्य–राज्यबीच मात्र होइन, जनस्तरमा पनि शत्रुतापूर्ण र अविश्वसनीय बन्न जान्छ । नेपाल सरकारले भारतसमक्ष आफ्नो नागरिकको ज्यान गएको घटनामा भारतको रवैयाका बिषयमा स्पष्ट धारणा समेत राख्न नसक्नु नेपाल सरकारको कमजोर कुटनीतिको द्योतक हो ।

जयसिंह महाकालीमा बिलीन भएको साढे तीन बर्ष भैसकेको छ । यसबीचमा उनको परिवारले अहिलेसम्म उचित न्याय समेत नपाएको अवस्था छ । जयसिंहको परिवार अझैपनि पीडामा छ । जयसिंह नै परिवारको एक्लो आधार थिए तर उनको अभावमा उनको परिवारले कठिन संघर्ष गरिरहेको छ । नेपाल सरकारले सामान्य क्षतिपूर्ति दिएर सहानुभूति व्यक्त गरेको छ । जयसिंहको बिषय नेपालको आत्मसम्मानसँग जोडिएको बिषय पनि हो । ६० वर्ष पहिले नेपालसँगको सिमानामा चिनियाँ सेनाले एकजना नेपाली सिपाहीको हत्या गरेपछि तत्कालीन सरकारले कडा विरोध गरेसँगै चीन सरकारले माफी माग्दै क्षतिपूर्ति दिएको घटना ज्वलन्त छ । तसर्थ भारतले जयसिंहको परिवारलाई क्षतिपूर्तिसहित दोषीमाथि कारवाही गरोस् ।