© २०२३
बुटवल, ११ भदौ ।
संस्कार, भाषा, संस्कृति र परम्परालाई पुस्तान्तरण जरुरी छ । अहिलेका धेरै नयाँ पुस्ता आफ्नो भाषा जान्दैनन् । उनीहरु संस्कृति र संस्कार समेत भुलेका छन् । यस्तोमा बुटवल माध्यमिक विद्यालयका विद्यार्थीहरुले भने रोपाई जात्रा प्रदर्शन गरेर संस्कृति संरक्षणको अभियान थालेका छन् ।
पुरानो बटौलीमा मनाईदै आएको रोपाई जात्रालाई दोस्रो वर्ष विद्यार्थीहरुले मनाए । ‘कला संस्कृतिको संरक्षण हाम्रो दायित्व’ नारासहित मंगलबार विद्यालय परिसरमा रोपाई जात्रा प्रदर्शन गरे । केही विद्यार्थी हलगोरु बने, केही किसान, केही खेताला बनेर बाजा गाजाका साथ असारे गीत गाउँदै र नाँच्दै रमाईलो मनाए । असारमा धान रोपाई सकेपछि नेवार संस्कृतिबाट रोपाई जात्रा मनाईने पर्व मानिन्छ । धान रोप्ने काम सकिएको खुशीयालीमा यो जात्रा मनाइन्छ । यो जात्रामा रोपाईंमा धान रोपे झैं गरी नाच्ने, गाउने गरिन्छ । विभिन्न हाउभाउमा विद्यार्थीहरु धानको बीउ बोक्ने, रोप्ने हल लिने, बाजा बजाउदै आफ्नो कला प्रस्तुत गर्दा निक्कै मनमोहक देखिए ।
केही वर्ष अघिसम्म स्थानीय सरकार र सामाजिक संघसंस्थाहरुको अगवाईमा यो जात्रा गरिदै आएकोमा अहिले त्यो राकिएको छ । यस्तोमा विद्यालय मौलिक कला संस्कृति जगेर्नामा लागेको विद्यालय ब्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष माधव प्रधानले बताए । विद्यालय सांस्कृतिक प्लेटफर्म दिने उपयुक्त स्थल भएको तर्क दिंदै उनले समुदायमा लग्ने गरी कार्यक्रम गरिएको बताए ।
रोपाईं जात्रा ठाउँ विशेष अनुसार मनाउने प्रचलन फरक छ । कर्णाली क्षेत्रमा रोपाईलाई चोपाइ अर्थात डुबाउने भन्ने बुझाउँछ । यहाँ चोपाइ एक प्रथाको रुपमा लिईन्छ । चोपाइ प्रथामा रोपाईं जात्रा जस्तै गरी मनाइन्छ । जुम्ला जिल्लामा जसको घरमा विवाह वा छोरा जन्मिन्छ त्यस घरमा चोपाइ अथवा रोपाईंजात्रा गर्ने प्रचलन रहेको छ । चोपाइ गराउने व्यक्तिले आफ्नो खेतको रोपाईंको दिन गाउँका सबै मान्छेलाई निम्तो दिन्छन् । चोपाइको आमन्त्रण गर्ने बेलामा असारे गीत गाउँछन् । यसरी चोपाइको आमन्त्रण पाएपछि गाउँका तन्नेरीहरूले दुलाहाको बाबु अथवा नवजात शिशुको बाबुलाई हिलोमा डुबाउँछन् । प्रायः रोपाईं जात्रामा रोपाईंको मालिकलाई हिलोमा डुबाउनु पर्छ भन्ने सबैतिर प्रचलन छ ।
कार्यक्रममा बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नं. २ का वडा सदस्य गौतमलाल शाक्यले बटौलीलाई पर्यटकीय पहिचान बनाउन यहाँका कला संस्कृति संरक्षणमा सबै लाग्नुपर्ने बताए । कुनै बेला बटौली संरक्षण तथा सम्बद्र्धन समितिमार्फत धेरै कार्यक्रम हुँदै आएकोमा पछिल्लो समय गतिविधि कम हुनु दुःखद भएको उनले बताए । पारी बुटवलको इतिहासलाई संरक्षण गर्दै प्रचार र पर्यटन प्रवर्द्धनमा टेवा दिने गरी सामूहिक रुपमा कार्यक्रमलाई निरन्तरता दिने गरी एकिकृत योजना ल्याउनुपर्ने उनको सुझाव छ ।
कार्यक्रममा बुटवल उपमहानगरपालिकाका शिक्षा शाखा प्रमुख टिकाराम पन्थी, शिक्षा शाखा विष्णुप्रसाद बेल्बासे, वडा नं. १ का वडासदस्य निलम गौतमले यस क्षेत्रका विद्यालयहरु विद्यार्थीहरुको प्रतिभा प्रस्फुटन हुने गरी रचनात्मक काममा अघि बढ्नु सकारात्मक भएको भन्दै आगामी दिनमा स्थानिय पालिकाबाट सहयोग गर्ने प्रतिवद्धता जनाए ।
कार्यक्रममा बुटवल माबिका प्रधानाध्यापक होम बहादुर रायमाझीले विगत वर्षदेखि शुरु गरेको रोपाई जात्रालाई आफुहरुले निरन्तरता दिएको बताए । कार्यक्रमलाई थप वृहत र समुदायस्तरमा लग्ने योजना भएपनि आर्थिक कारणबाट विद्यालय परिसरमा खुम्चिनुपरेको दुखेसो गरे । विद्यालयको आन्तरिक श्रोत र केही दाताहरुको सहयोगबाट कार्यक्रम गरेको भन्दै आगामी दिनमा थप ब्यवस्थित गर्ने उनले प्रतिवद्धता जनाए । भौतिक र शैक्षिक गुणस्तरमा पछि परेको विद्यालय पछिल्लोसमय ब्यवस्थापन समितिबाट नयाँ नयाँ योजनाहरु ल्याउँदा थप प्रभावकारी भएको छ । यसले विद्यालयमा आकर्षण समेत बढेको छ । हाल नर्सरीदेखि प्लस टुसम्म करिब ५ सय विद्यार्थीहरु अध्ययरत छन् ।