खोज

नेपालगञ्ज, २६ असार ।

बाँकेको राप्ती सोनारी –१ कुसुम क्षेत्रमा बाढी पसेका गाउँहरुमा मकै बाली सुक्न थालेपछि किसान चिन्तित बनेका छन् । बाढीका कारण राप्ती सोनारी–१ अन्तर्गत पर्ने राप्तीपारीका गाउँहरू खोकरी, बसेरी, चुनाहा, दुबेरी, बक्सहवा र राजमार्ग क्षेत्रका होँचा भागमा अवस्थित बाघखोर, चप्पर गौडी, लगायतका गाउँमा करिव ५० बिघा क्षेत्रफलमा लगाईएको मकै बाली सुक्न थालेपछि किसान चिन्तित बनेका हुन् ।

गत साता राप्ती नदीमा आएको बाढी गाउँमा पसेपछि भर्खर धान बाला फाल्दै गरेका र घोगा लाग्न सुरु गरेका मकै धलेर सुक्न थालेको खोकरीका स्थानीय ईन्द्र ओलीले बताए । उनले भने –‘खडेरीमा खन जोत गरेर जेठको महिनामा मलजल गरी छरेको मकै बाढीले नोक्सान बनायो, बढीसँगै आएको माटोले घोगा लाग्ने ठाउँसम्म पुरेकोले फल्ने आशा छैन ।’ कतिपय कृषकले बाढीले पाटेको मकै मासेर धान रोप्न थालेका छन् भने कसैले मकै नोक्सान भएपनि पछि तोरी छर्ने आशमा बसेका छन् । धान रोप्नलाई ब्याड राखौं भने समय घर्कि सक्यो, ओलीले भने – ‘मेरो १० कठ्ठा जमिनमा रोपेको मकै सोत्रा नै परेर ढलेको छ, अब एकैचोटी तोरी छर्ने सोंचमा छु ।’ नदीबाट सिधै मकैबारीमा पानी पसेर मकैमा क्षति पुगेको उनको भनाई छ । पानीको बहाव तीब्र गतिमा आएको स्थानमा मकै ढलेर नोक्सान हुनुका साथै बलौटे माटोले ढाकेकाले पछि उब्जनीमा समस्या हुने चिन्ताले पनि पिरोलेको ओलीले बताए । बिस्तारै पानीको बहाव आएको स्थानमा भने जंगलको मलिलो माटो बगाएर ल्याएको उनको भनाई छ ।

बाढी पसेको दुई दिनमा पानी सुके पनि कतिपय स्थानमा हिलो–माटोले पुरिएर ढलेका मकैका टुप्पा समेत उठ्न सकेका छैनन् । करिब डेढ बिघा क्षेक्रफलमा मकै खेती गरेका स्थानीय धनविर चौधरीले यसपालि मकै चाख्न नपाएर सबै बाढीले सखाप भएको बताए । उनले भने –‘आधा मकै मासेर धान रोप्दैछु, आधा तोरी छर्ने भनेर त्यत्तिकै छोडेको छु ।’ मुख्यबाली मध्ये मकै खेती नै धेरै गर्दै आएका किसानहरु दुःख गरेर रोपेको मकै फल्ने समयमा बाढीले सखाप बनाएपछि भोकमरीको समस्या झेल्नुपर्ने हो कि भन्ने चिन्ताले पिरोलिरहेको बताउँछन् । स्थानीय मानबहादुर चौधरीले पनि करिब डेढ बिघा क्षेत्र फलमा मकै मात्र रोपेका थिए । हर्लक्क बढेर धान बाला फाल्न थालेको मकै सबै ढलेको देख्दा मन छियाछिया भएको उनी बताउँछन् । उनी भन्छन्, ‘मकै मासेर धान रोपौं तत्काल ब्याड छैन, नरोपौं ढलेको मकै हेरेर चित्त बुझ्दैन ।’ उच्च ठाउँमा मकै हुर्काएर होँचो ठाउँ अर्थात धान खेतमा अधिकाँंश किसानले रोपाई गरिसकेपछि गत शुक्रबार राप्ती नदीमा आएको बाढी गाउँमा पसेको थियो ।

स्थानीय माया चौधरी, उमेश खड्का, दिलबहादुर खड्कालगायतका कृषकहरुले राप्ती नदीको बाढीले मकैबाली क्षति भएको बताएका छन् । बाढीले क्षति गरेको मकै बारीमा तत्काल के रोप्ने भन्ने बारेमा कतिपय कृषक दोधारमा रहेको बताउँछन् । मकैबारीमा राप्ती नदीको बाढी आएर करिब २४ घण्टापछि पानी सुकेपनि दलदले हिलो सुक्न करिब तीनदिन लागेको कृषकहरु बताउँछन् ।

बाढी पसेर तीनदिन सम्म पानी जमेको मकैबालीमा फल लाग्ने सम्भावना नरहने बृषिविज्ञको भनाई छ । कृषिज्ञान केन्द्र बाँकेका निमित्त प्रमुख तथा बालीविज्ञ सकिल खानले बाढी पसेको मकैबारीमा वैकल्पिक अन्य वर्र्षेबाली रोप्न सुझाव दिएका छन् । उनी भन्छन् –‘अहिले पनि धानको ब्याड राख्ने समय घर्केको छैन, अहिले ब्याड राखेर रोपेको धानबाट राम्रै उत्पादन लिन सकिन्छ र त्यसपछि त्यही जमिनमा गहुँ खेती गर्न सकिन्छ ।’ यदि मकैपछि तोरी खेती गर्न चाहने कृषकहरुलाई क्षति भएको मकै मासेर धान नरोप्न निमित्त प्रमुख खानको सुझाव छ ।