खोज

अहिले देशैभरी मनसुन सकृय भएको छ । मनसुन सकृय भएको ठिक यही बेला प्राकृतिक प्रकोपको जोखिम बढ्दै गएको छ । देशका विभिन्न स्थानमा बाढी पहिरो र त्यसले पु¥याएको बिस्थापनको खतरा पनि बढ्दो छ । प्रकोपको बेला स्वाभाविक रूपमा दुर्घटनाका घटना बढेका छन् । खासगरी प्रकोपजन्य दुर्घटनाका कारण जनधनको क्षति भएको छ । यो बर्षको प्रकोपजन्य घटना बाढी, पहिरो र चट्याङका कारण अहिलेसम्म दुई दर्जन बढीको मृत्यु भएको छ । पहाडी क्षेत्रमा पहिरो गएर घर नै पुरिएको अवस्था छ । त्यसबाट हरेक बर्ष ठूलो मानवीय क्षति हुँदै आएको छ । प्रदेश ट्राफिक कार्यालयका अनुसार मनसुन सकृय भैरहेको बेला हरेक बर्ष बर्षायाममा सवारी दुर्घटना बढी हुने गरेका छन् । प्राकृतिक प्रकोपको अहिलेको अवस्थामा सवै चनाखो बन्नु जरुरी छ । पहाडमा पहिरो र तराईमा बाढी हरेक बर्षायामको नियती नै हो । असारको पहिलो साताबाटै उन्पन्न प्राकृतिक प्रकोपले पहाड र तराईमा पहिरो र डुवान तथा बाढीको समस्या देखिएपछि फेरी एकपटक प्रभावितहरूको व्यवस्थापनको चुनौति थपिएको छ । प्राकृतिक प्रकोपले मानिसलाई जोखिम क्षेत्रमा बसोबास गर्नुहुँदैन भन्ने सिकाएको छ । यद्यपि बढ्दो जनसंख्या र अनेकथरी चुनौतिका कारण मानिस जोखिम बढी भएकै क्षेत्रमा बसोबास गर्न बाध्य भैरहेको छ । मानिसको बाँच्न पाउने हक सबैभन्दा ठूलो अधिकार हो तर मानिस आफ्नै लापरवाहीले प्राकृतिक प्रकोपको शिकार भैरहेको छ । असार महिना आधा पनि नहुँदै बाढी र पहिरोमा परि कैयौले ज्यान गुमाउन बाध्य भएका छन् । अहिले प्रत्येक दिनजसो पहाडी क्षेत्रमा पहिरोमा परेर ज्यान गुमाउनेहरूको संख्या बढेको बढ्यै छ । त्यसको तुलनामा तराईका जोखिम क्षेत्र भएरपनि केही सुरक्षित छन । बाढी र पहिरो हरेक वर्षायामको नियमित प्रकृया हो । यो जान्दाजान्दै पनि सावधानी अपनाएको पाईदैन् । सरकारले पनि जोखिम क्षेत्रमा बसोबास गर्नेहरूलाई सुरक्षित स्थानमा पुनस्र्थापित गर्न सजगता देखाएको छैन् । बर्षा सकिएपछि दुःख विर्सिने र अर्को वर्षको जोखिम सहन गर्न तयार हुनुपर्ने वर्षौदेखिको यो नियति नै हो । यस विषयमा सम्वद्ध निकायले ध्यान दिनैपर्दछ । होइन भने वर्षौदेखि चल्दै आएको यो प्रकृयाले मानव जीवनलाई नै संकटमा पार्ने निश्चित छ । मूख्यरूपमा पहाडी क्षेत्रमा बसोबास गरिरहेका जोखिम बस्तीलाई अन्यत्र सार्ने विषयमा सरकारी स्तरबाटै पहल जरुरी छ । त्यसका लागि दिर्घकालीन गुरुयोजना बनाएर काम अघि बढाउनुपर्दछ । नेपाल सरकारको यस विषयमा ध्यान पुग्नैपर्दछ । हरेक बर्षको बर्षायाममा पहिरोले घर पुरिने अवस्था अन्त्यका लागि जोखिम क्षेत्रको बस्ती स्थान्तरण मूख्य बिकल्प हो ।
अहिले प्रत्येक दिनजसो बर्षा भैरहेकोले पहिरोको जोखिम पनि बढ्दै गएको छ । यद्यपि बर्षायाममा पहाडमा पहिरो अहिले नियमित प्रकृयाजस्तै वनेको छ । तसर्थ पहिरो जोखिमको स्थान छुट्याएर बस्ती सुरक्षित स्थानमा सार्नेतर्फ ढिलाई गरिनु हुँदैन । अझैपनि समय छ । यो वर्ष थप क्षति हुन नदिनेतर्फको सचेतना आवश्यक छ । बाढी पहिरो जाने ठाउँमा बस्ती बसाउन नै नदिने गरी कडा नियम वनाउन सकिएको अवस्थामा पनि प्रकोपबाट हुने मानवीय क्षति न्यूनिकरणमा मद्दत पुग्नेछ । तसर्थ सरकार र सम्वद्ध प्रदेश तथा स्थानीय तहले पहिरो र बाढीबाट जोगिन आवश्यक पर्ने सतर्कताका काम गर्न ढिलाई गर्नुहुँदैन । प्राकृतिक प्रकोपजन्य बिपदका घटना नियन्त्रणका लागि सामूहिक पहल आवश्यक छ । सवैभन्दा पहिला नागरिक आफूपनि जोखिम क्षेत्रमा रहेको बसोबास सुरक्षित स्थानमा सार्नेतर्फ पहल गर्नुपर्दछ ।