खोज

लमही ,११ कात्तिक । पहाडी जिल्लामा जस्तै तराई मा सराय नाचको महत्त्व बढेको छ । देवी र शक्तिपीठहरुमा वाख्खै–वाख्खै, हो भन्दै सराय नाच भइरहेको छ । खुँडा, भाला, तरबार,चहर ढाँडलगायतका घरेलु हतियार नचाएर युद्धको झल्को दिने गरी पञ्चेबाजासहितको तालमा सराय नाचिन्छ ।
दाङको लमही ,भालुबाङ ,कपिलबस्तु लगायतका स्थानहरुमा दुर्गा र कालिका मन्दिरहरुमा दशैंसँगै सराय नाचको विशेष महत्त्व बढेको पाइन्छ । यी स्थानहरुमा दशैंको टीकाको अन्तिम दिन पूर्णिमासम्म दुर्गाभगवतीका शक्तिपीठमा पञ्चेबाजा गुन्जिएका छन ।

पहाडी जिल्लाबाट बसाई सराइ गरि आएकाहरुले आफ्नो सास्कृतिको समरक्षणका लागि सराय नाचले निकाल्न थालेको केही बर्षमा यहा सबै जात जातिको साझा नाचको रुपामा सराय नाच बनेकोले सबैतिर रौनकता बढाएको छ । दशैं मनाउन देश तथा स्वदेसबाट घर फर्किएकाहरू युवा ,युवती देखि सबै उमेर समुहका महिला पुरुषले सराय नाच्छन् र मन्दिरबाट निकालिने देवीका आलाममा फूलपाती, अक्षता र भेटी चढाएर दर्शन गर्नेको भीड हुने गर्छ ।
कोजाग पूणिर्माका दिन सनिवार दाङको लमहिमा भक्ती पार्कमा रहेको कालिका भगवती मन्दिरमा भब्य रुपमा सराय नाच निकालिएको छ ।
किंवदन्तीअनुसार दानवसँगको लडाइँमा भगवतीले जितेको उपलक्ष्यमा विजयोत्सव स्वरुप सरायजात्रा गरिँदै आएको कालिका मन्दिरका पुजारी कृष्ण प्रसाद भुसालले बताए। यहा पूर्णिमाको दिन सराय नाच हुन्छ । कालिका मन्दिर व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष हेमन्त पाण्डे अनुसार सराय नाचको छुट्टै महत्त्व र इतिहास रहेको छ । उनका अनुसार देबिमाताले महिशासुरको बध गरे पछि बिजया दशमी को दिन देखि सुरु हुने बिजय उत्सव पछि पूणिर्मा दिन बिजययात्राको अन्तिम दिन हतियार बिसर्जन गर्दै कोतहरूमा पशुबली दिने परम्परा रहदै आएको बताए ।

शक्तिपीठका मन्दिर , दैवीशक्तिको विजयोत्सव स्वरुप सराय नाच शुरु भएको हो । देवीले महिषासुरको वध गरेपछि त्यसलाई विजय प्रतिक मानेर देवीको गुणगान गाउँदै सराय नाच नाच्न थालिएको हो । बाइसे–चौबिसे राजा बस्ने दरबार र कोतघरमा सराय नाचेर पूर्णिमाको दिन दशैँ बिदा गर्ने यस क्षेत्रको चलन रहेको छ ।

सराय नाच्न र मन्दिरमा दर्शन गर्न अधिकांश मानिसहरू घरमा ढोका लगाएरै जाने गर्छन् । यसरी मन्दिरमा जाने दर्शनार्थीहरू बिहानै नुहाएर टपरीमा फूलपाती लिएर मन्दिरमा भेटीसहित चढाउने परम्परा रहेको छ । हतियार नचाएर सराय नाचप्रति युवाको आकर्षण बढ्दो रहेको लमही नागरिक समाजका सयोज निम बहादुर थापा बताउछन । संस्कृति, मौलिकता संरक्षणका गर्न आफूहरू लागेको उनले बताए ।