खोज

संयुक्त राष्ट्रसंघले हरेक वर्ष मार्च २२ का दिनलाई ‘दिगो विकासका लागि पानी’ भन्ने नारासहित अन्तर्राष्ट्रिय पानी दिवस मनाउँदै आएको छ । पानी दिवस मनाउँदै गर्दा विश्वमा पानीको संकट बढ्दै गएको छ । बढ्दो जनसंख्या, प्राकृतिक सम्पदाको विनास, तीब्र औद्योगिकरण, वन जंगलको विनास आदिका कारण आज विश्वभरी नै पानीको संकट बढ्दै गएको छ । पानीको श्रोत र मुहान सुक्दै गएका छन । पानीको संरक्षणको विषयमा ठूला देशहरुले चासो र चिन्ता गर्नै छाडेका छन । यही अवस्था जारी रहे विश्वका लागि पानी मूख्य चुनौति बन्ने अवस्था छ । विश्व पानी दिवसकै सन्दर्भमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले भविष्यमा आउन सक्ने संकटलाई दृष्टिगत गर्दै भूमिगत पानीको स्रोतमा कमी हुन नदिन जलाधार क्षेत्र र गाउँ–गाउँमा रहेका आहाल, पोखरी, ताल तलैयाहरूको संरक्षण गर्न जरुरी रहेको बताउनु भएको छ । राष्ट्रपतिले भनेजस्तै सहरी क्षेत्रमा वर्षातको पानीमार्फत भूमिगत पानीको स्रोत बढाउन पूर्वाधार निर्माण गर्दा सम्बद्ध सबै पक्षले ध्यान दिन जरुरी रहेको छ । पानीको संरक्षण गर्ने हो भने देशका विभिन्न स्थानमा पोखरीहरू निर्माण गरी आकाशेपानी संकलन गर्ने र पानीका स्रोतहरूको संरक्षण गर्नेतर्फ ध्यान दिनु जरुरी छ ।

अहिलेको विश्वले त्यसैपनि जनसंख्या बृद्धि र बढ्दो सहरीकरण तथा भौतिक पूर्वाधार निर्माणको तीब्रतातर्फ ठूलो चुनौतिको सामना गर्नुपरिरहेको छ । वनजङ्गल तथा प्रकृति विनाशका कारण पानीका स्रोतहरू नष्ट भइरहेको छ । अव्यवस्थित बस्ती र बढ्दो औद्योगिकीकरणका कारणले जमिनमुनिको पानीसमेत प्रदूषित हुँदै गएको छ । जसका कारण प्राणी जगतका लागि प्रकृतिले दिएको वरदान पानीका स्रोतको संरक्षण गर्नु आजको दिनमा मानव सभ्यताका लागि चुनौती बनेको छ । अवका दिनमा पानीका स्रोतहरूको संरक्षण गर्दै पर्यावरणको सन्तुलनमा योगदान पु¥याउनेतर्फ ध्यान नदिने हो भने एकदिन विश्वले पानीकै लागि ठूलो संघर्ष गर्नुपर्ने अवस्था आउन सक्छ ।

विश्व पानी दिवसकै सन्दर्भमा पानीको संरक्षण आज विश्वकै लागि चिन्ताको बिषय वन्नुपर्दछ । अवका दिनमा विश्वभरि नदीहरूको सुधार र संरक्षणलाई प्रोत्साहित गर्नु जरुरी छ । भन्ने गरिएको छ– मानव सभ्यता नदी किनारमै स्थापित भएको थियो । पहिलो मानव सभ्यताका लागि नदीहरू आकर्षक स्थानहरू थिए । नदीहरूले निरन्तर पिउने पानीको आपूर्ति गरे, जमिनलाई उर्वर बनाए । तर, आज त्यही पानी चुनौति बन्दै गएको छ । पानीको अपर्याप्तताले मानव जीवन संकटमय वन्दै गएको छ । पानी मानव जीवनका साथै दिगो विकासका लागि अत्यन्त महत्वपूर्ण छ । पानीविना मानिसको अस्तित्व समाप्त हुन्छ । जनसंख्याको बढ्दो माग र द्रुत गतिमा विकास भइरहेको विश्वव्यापी अर्थतन्त्रले जलवायु परिवर्तनको प्रभावका साथ पानी र पानीको पहुँचको अभाव बढाउने निश्चित छ । धेरै विशेषज्ञहरूको भनाई अनुसार पानीको अप्रत्याशित आपूर्तिले भविष्यमा सामाजिक–आर्थिक प्रगतिमा बाधा पु¥याउन सक्छ । त्यसकारण पानी बचाउने अभियानमा लाग्नु जरुरी छ । पानी उत्पादन हुन सक्दैन, त्यसकारण प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षण पानी जोगाउने एकमात्र आधार हो । भोलिको सन्ततीले काकाकुलको चुनौति सामना गर्नु नपरोस् भन्नकै लागि आजैबाट पानी संरक्षणको उपाय खोज्न ढिलाई नगरौं । विश्व पानी दिवसकै अवसरमा सारा विश्वको ध्यान पानीतर्फ ध्यान केन्द्रित गर्नैपर्दछ ।