खोज

विदेश जाने लहरसँगै विदेशमै मृत्यु हुने नेपालीको सङ्ख्यामा भारी वृद्धि हुँदै गएको छ ।

पछिल्लो समय नेपालीको श्रम गन्तव्य विश्वका अधिकांश मुलुक बनिरहँदा असुरक्षा लगायतका विविध कारण नेपालीले ज्यान गुमाउन बाध्य भइरहेका छन् । सरकारले विप्रेषणका कारण मुलुकको अर्थव्यवस्था टिकिरहेको भनिरहँदा चालु आर्थिक वर्ष २०८२/८३ को पहिलो तीन महिनामा ३७९ युवाले ज्यान गुमाएका छन् ।

यो सङ्ख्या चालु आव साउन, भदौ र असोज तीन महिनाको अवधिमा विदेशमा मृत्यु भएर वैदेशिक रोजगार बोर्डको सचिवालयबाट सहायता रकम लिनेको हो । यसबाहेक वैदेशिक रोजगारीका क्रममा ज्यान गुमाएका तर आर्थिक सहायता लिन नआएका र आएर पनि नपाउनेको सङ्ख्या अझै धेरै रहेको कुराले चिन्ता थपिएको छ ।

अर्को चिन्ताको कुरा के छ भने तीन महिनाको अवधिमा विदेशका लागि श्रम स्वीकृति लिनेहरूको सङ्ख्या दुई लाख बढी पुगेको छ । यो सङ्ख्याले यस्तो लाग्छ– अव नेपाल युवाविहीन बन्दै छ ।

त्यसै पनि मासिक ७० देखि ८० हजार नेपाली युवाले श्रम स्वीकृति लिएर मुलुक छोडिरहेको अवस्थाले मुलुकमा बस्ने वातावरण छैन कि भन्ने चिन्ताको अवस्था उत्पन्न भएको छ । त्यसमाथि अर्को चिन्ता विदेशमा मृत्यु हुने नेपालीको सङ्ख्या बढिरहेको अवस्थाले उत्पन्न गरिरहेको छ ।

वैदेशिक रोजगार बोर्डले श्रम स्वीकृति लिएर गएका नेपाली श्रमिकको मृत्यु भएमा श्रमिकका परिवारले प्रतिमृतक श्रमिक बराबर १० लाख रुपियाँ आर्थिक सहायता दिँदै आएको छ । बोर्डका अनुसार आव २०६५/६६ साउनदेखि चालु आवको असोजसम्म विदेशमा १५ हजार २४१ जनाले ज्यान गुमाएका छन् ।

यो सङ्ख्या बोर्डको सचिवालयबाट आर्थिक सहायता रकम लिनेको मात्रै हो । यस अवधिमा मलेसियामा सबैभन्दा बढी नेपालीले ज्यान गुमाएका छन् ।

गम्भीर चिन्ताको कुरा के हो भने चालु आवको तीन महिनामा दुई लाख १० हजार युवा वैदेशिक रोजगारीमा जाँदा ३७९ नेपाली श्रमिकको विदेशी भूमिमा मृत्यु भएको छ । यो कुरालाई सामान्य मान्न सकिँदैन । रोजगारीका लागि विदेश जाने १८ देखि ४५ वर्ष उमेर समूहको मृत्युदरलाई आधार मानेर नेपालमा सोही उमेर समूहका कति युवाको मृत्यु हुने गरेको छ भन्ने अध्ययन भएको छैन ।

नेपालमा रहँदा सो उमेर समूहमा हुने मृत्यु र विदेशमा हुने मृत्युको अध्ययन हुन सके विदेशमा हुने मृत्युको कारण र स्वास्थ्य परीक्षण मापदण्डका सम्बन्धमा जानकारी हुन सक्ने विज्ञले बताउँदै आएका छन् । हाल विदेशमा मृत्यु भएका श्रमिकको तथ्याङ्क स्वाभाविक नभएको अवस्था छ ।

यसले नेपालीहरू विदेशमा असुरक्षित जीवन बिताइरहेको प्रतीत हुन्छ । वैदेशिक रोजगारीका क्रममा अधिकांश मृत्युको कारण कार्यस्थलको दुर्घटना र सडक दुर्घटना हुने गरेको छ । कतिपय नेपालीले सुतेकै ठाउँमा विविध कारणले मृत्युवरण गर्ने गरेका छन् ।

मृत्यु हुनेमध्ये अधिकांश सडक दुर्घटना, प्राकृतिक मृत्यु, कार्डियाक अरेस्ट र आत्महत्याको ठुलो सङ्ख्या छ । वैदेशिक रोजगारीमा जाने नेपाली र त्यहाँ मृत्यु हुनेको सङ्ख्या लामो समयदेखि घट्न नसक्नु चिन्ताको कुरा हो । युवा पुस्ताको पहिलो रोजाई विदेश बन्दै गएको छ ।

युवाहरू नेपालमा बस्नै चाहँदैनन् । नेपालको अव्यवस्था र अस्थिरता लगायत अन्य दर्जनौँ कारणले नेपाली युवाहरू नेपालको साटो विदेशलाई नै गन्तव्य बनाइरहेका छन् । विदेश गएर फर्केपछि देशमै केही गरौँ भन्ने चाहना भएका कैयन् युवा पनि अवसरको खोजीमा नेपालमा केही सम्भावना नदेखेपछि पलायन हुन बाध्य भएको बताउने गरेका छन् ।

युवाहरूलाई वैदेशिक रोजगारीको विकल्प दिन अब ढिला भइसकेको छ । वैदेशिक रोजगारीका कारण मुलुकले विप्रेषण पाउने गरे पनि यसको सामाजिक मूल्य धेरै छ । वैदेशिक रोजगारीमा गएका परिवार सदस्यबिचको बिछोड धेरै पीडादायी छ ।

त्यो पीडाबाट जोगाउन पनि यहीँ रोजगारीको अवसर खुल्नुपर्छ । तर, नेपालमा तत्काल त्यो सम्भावना देखिँदैन । न त युवाहरू नेपालमै रोजगारीको सम्भावना देख्छन् । देशमै कुनै विकल्प नपाउँदा विदेश जानु स्वाभाविक हो ।