खोज

चन्द्रौटा, ३१ साउन ।

रुकुम जिल्लाको १९ वर्षीया एबिसी कुमारी (परिवर्तित नाम) । सुर्खेतमा बसेर कक्षा १२ सकेर सशस्त्र प्रहरीमा असई बन्ने सपना उनको मनमा पलाउँदै थियो । उनी आफ्नो जीवनको नयाँ अध्याय सुरु गर्न तयार थिइन् । बाबुआमासहित उनको एकल परिवारको मासिक आम्दानी कबिर ३० हजार रुपैयाँ थियो ।

सपना सामान्य थिए तर एक वर्षअघि उनको सामाजिक सञ्जाल फेसबुकमा एउटा अनजान फ्रेन्ड रिक्वेस्टले आयो । त्यस रक्वेस्टले अघि बढ्दै जाँदा कुमारीको योजनामा अकल्पनीय मोड ल्याइदियो ।

फेसबुकको प्रेम र धम्की

कपिलवस्तु घर भई प्युठान बस्ने २३ वर्षीय श्याम गुप्ता (परिवर्तित नाम)सँग फेसबुकमार्फत चिनजान भयो । सुरुमा सामान्य कुरा, शुभकामना, हाँसो–मजाक । तर समयसँगै श्यामले भावनात्मक कुरा गर्न थाले । ‘म तिमीलाई धेरै माया गर्छु, मसँग विवाह गर’ ।

कुमारी आफैँ पढाइ र भविष्यको तयारीमा व्यस्त थिइन् । तर गुप्ताको निरन्तर सम्पर्कले सम्बन्ध गहिरिँदै गयो । श्यामको कुरा कुमारीले कुरा नर्कान सकिनन् । २०८२ साउन ७ गते श्याम अचानक रुकुममै पुगे । कुमारी जान इच्छुक थिइनन् ।

तर श्यामको कठोर वाक्य–“तिमी मसँग नगए यहीँ मर्छु” ले उनलाई असहज अवस्थामा पा¥यो । डर, दबाब र प्रेमको भ्रममा उनी सहमत भइन् ।त्यहि भ्रममा कुमारीको सम्बन्धले उनलाई जोखिममा पु¥यो ।

यात्रा वारी, गन्तव्य पारी 

श्यामले कुमारीलाई कपिलवस्तुमा आफन्तको घरमा ल्याएर करिब तीन घण्टा राखेका थिए । त्यसपछि “काठमाडौँ जानुपर्छ” भन्दै साथीको मोटरसाइकलमा राखेर ल्याएका थिए । बाटोमै श्याम मोटरसाइकल सहित हराएको भन्ने जानकारी प्रहरीले पायो ।

सामाजिक सञ्जालमा फोटोसहित पोस्ट भएपछि नवलपरासीको कावासोतीमा उनीहरू दुवैलाई प्रहरीले नियन्त्रणमा लिएको थियो । श्यामको परिवार आएर उनलाई छुटाएर लग्यो । तर केही समयमै श्याम फेरि कुमारीलाई लिएर प्युठान जाने बहानामा कपिलवस्तु जिल्लाको बुटवल – चन्द्रौटा हुँदै कृष्णनगरतर्फ लाग्दै थिए ।

चन्द्रौटामा शान्ति पुनर्स्थापना गृहका परामर्शदाताले रोकेर सोधपुछ गर्दा भारततर्फ लैजान लागेको योजना खुल्यो । सो अनुसन्धानमा थाहा भयो । गृहले चन्द्रौटामा वडा प्रहरी कार्यालयसँग समन्वय गरेपछि श्याम यसअघि पनि एक महिलालाई सीमापारि लैजान खोज्दा प्रहरीले फिर्ता पठाएको रहस्य थियो ।

यसपालि पनि त्यही उद्देश्य थियो, तर गृह र प्रहरीको सतर्कताले रोक्यो । वडा प्रहरी कार्यालय चन्द्रौटामा थप अनुसन्धान हुँदा श्यामले विभिन्न समयमा महिलालाई प्रलोभनमा पारेर एक स्थानबाट अर्को स्थानमा लैजाने गरेको रहस्य खुलेको थियो ।

त्यसपछि श्यामविरुद्ध मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार सम्बन्धी कसुरमा मुद्दा दर्ता भयो । कुमारीलाई भने उनको परिवारको जिम्मामा सुरक्षित घर फर्काइएको शान्ति पुनर्स्थापना गृहका राष्ट्रिय उद्धार संयोजक भूमिराज भट्टराईले बताए ।

सयौँको उद्धार 

यस्तै सामाजिक सञ्जाल तथा अन्य माध्यमले भारतसहित तेस्रो मुलुकमा बेचबिखनमा परेका तीन सय बढीलाई उद्धार गरिएको छ । आर्थिक वर्ष २०८१/०८२ मा ३ सय ७४ जनाको उद्धार र ७ हजार ५ सय ३९ जनालाई परामर्श गरिएको गृह कपिलवस्तुले जनाएको छ ।

उद्धार गर्नेमा सबैभन्दा बढी रोल्पा, बागलुङ, स्याङजा, कपिलवस्तु लगायत जिल्लाको सयौँ किशोरी तथा बालबालिकाहरू रहेका छन् ।

उद्धार भएकोमा ३ सय ४३ जना अति जोखिममा परेको थिए । यस्तै १८ देखि २५ वर्ष उमेर समूहका १२६ जना, १६ देखि १७ उमेर समूहका ७९ जना, ११ देखि १५ उमेर समूहका ४९ जना, ० देखि १० उमेर समूहका १९ जना, २६ देखि ३० उमेर समूहका ५१ जना, ३० वर्ष देखि माथि ५० जना र अन्य उमेर समूहका गरी ३ सय ७४ जनालाई उद्धार गरिएको गृह कपिलवस्तुको प्रतिवेदनमा उल्लेख छ ।

सामाजिक सञ्जालको प्रयोगकर्ता 

पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ता बढेका छन् । जसले नागरिकलाई सहजता समेत प्रदान भएको छ । सञ्जालको प्रयोगकर्ता बढेसँगै विकृति पनि उत्तिकै बढेको छ । केही समय पहिले मानव तस्करले गाउँघरका सोझा–साझा आम मानिसलाई सिधै सम्पर्कमा ल्याई भारत लगायत तेस्रो मुलुकमा बेचबिखनका भएका घटना हुने गरेको थियो तर यति बेला भने सो तस्करको रूप भने फेरिएको छ ।

फेसबुक, वाटसप, भाइबर, इस्टाग्राम, स्नेपच्याट जस्ता सामाजिक सञ्जालको प्रयोगले मानव तस्करका घटना मौलाएको गृह कपिलवस्तुका जिल्ला सुपरभाइजर डिल्लीराज तिमिल्सिना (दिनेश) ले बताए ।

उद्धार हुनेमा ४ हजार ११७ जना अविवाहित, ३ हजार ४२२ जना विवाहित रहेका छन्, भने यस्तै अभिभावक नभएका २८९ जना रहेका छन् । भारतसहित तेस्रो मुलुकबाट ४ जनालाई उद्धार गरिएको उनले जनाए ।

विशेष गरी जनजातिमा, दलितमा समुदायका किशोर किशोरी मानव बेचबिखनमा पर्ने गरेको सुपरभाइजर तिमिल्सिनाले बताए । उनका अनुसार मानव बेचबिखन हुने मुख्य कारणको रूपमा रोजगारी लगायतको अवसरको खोजी रहेको छ ।

भारत हुँदै तेस्रो मुलुक जाने, आर्थिक, रोजगारी, नेटवर्किङ बिजनेस लगायतका बिचौलियाले विभिन्न प्रलोभन देखाउने गरेको गृहका परामर्शकर्ता सुशिला खनाल बताउँछिन् । उनले भनिन् “दाङ, अर्घाखाँची, प्युठान, सल्यान, रुकुम र कपिलवस्तु लगायत पहाडी जिल्लाका अधिकांश महिलाहरू पर्ने गरेका छन्, उनीहरूलाई प्रायः आर्थिक प्रलोभनमा पर्ने गर्दछन् ।”