खोज

बुटवल, १५ मंसिर ।

यसपटकको निर्वाचनमा लुम्बिनी प्रदेशबाट विभिन्न राजनीतिक दलले ११ जना महिलालाई उम्मेदवार बनाएका थिए । प्रतिनिधिसभातर्फ ७ र प्रदेशसभातर्फ ४ जना महिला उम्मेदवार रहेकोमा दुईजनाले मात्रै निर्वाचन जितेका छन् । बाँकी ९ जना महिला पराजित भए ।

एकातिर महिला उम्मेदवा नै कम हुनु र अर्कोतर्फ अधिकांश महिला उम्मेदवार पराजित हुँदा संसदमा महिलाको उपस्थिति कमजोर हुने देखिएको छ । दाङ २ बाट प्रतिनिधिसभामा नेकपा माओवादी केन्द्रकी रेखा शर्माले एमाले महासचिव शकंर पोखरेलाई पराजित गरिन् । एक सय ९६ मत अन्तरले पोखरेललाई पराजित गरेकी शर्मा लुम्बिनी प्रदेशबाट प्रतिनिधिसभामा पुग्ने एकमात्रै महिला हुन् । अन्य ११ जिल्लाबाट कुनै पनि महिला विजयी भएनन् ।

लुम्बिनी प्रदेशका १२ जिल्लाका २६ प्रतिनिधिसभा र ५२ प्रदेशसभाको मतपरिणामले महिलामा निराशा पैदा गरेको छ । लुम्बिनी प्रदेशबाट आम निर्वाचन २०७९ मा क्रियाशील दलका ११ महिलामात्रै प्रत्यक्षतर्फ उमेदवार बन्ने अवसर पाए । संविधानले संघ, प्रदेश र स्थानीय तहमा कम्तीमा ३३ प्रतिशत महिलाको प्रतिनिधित्व हुनुपर्ने अनिवार्य व्यवस्था गरेको छ । तर, दलहरूले उमेदवारी दर्ता गर्ने क्रममै यस व्यवस्थालाई उपेक्षा गरेका थिए । अधिकांश महिला उमेदवारहरू पराजित भए ।

निर्वाचन कानुनले पनि महिला सहभागितासहित समावेशीताका लागि बाध्यकारी व्यवस्था गरेको छ । तर, दलहरूले विभिन्न बाध्यात्मक कारण देखाउँदै यसलाई टारेका छन् । उनीहरूले निर्वाचनमा प्रत्यक्षतर्फ महिलालाई अवसर नदिएर समानुपातिकमै सीमित गरेका छन् । यसले मूल नीति निर्माण तहमा महिला सहभागिता कमजोर हुने देखिएको छ ।

एमालेले दुई तथा कांग्रेस, माओवादी, जनमोर्चा र एकीकृत समाजवादीबाट एक–एक जना महिलाले प्रतिनिधिसभामा प्रत्यक्षमा चुनाव लडेपनि माओवादीकी उमेदवारमात्रै प्रतिनिधिसभातर्फ विजयी भइन् ।

लुम्बिनीमा समानुपातिक र प्रत्यक्ष गरी ८७ जना सांसद चुनिन्छ । प्रदेशसभाको प्रत्यक्ष निर्वाचनतर्फ प्रमुख दलबाट चार महिलामात्रै भिडेका थिए । एमालेबाट रुकुमपूर्वको ‘ख’मा भावना बुढाथोकी र बर्दिया २ को ‘ख’ मा कृष्णी थारु, माओवादी केन्द्रबाट बाँके १ को ‘क’ मा कृष्णा केसी र बर्दिया १ को ‘ख’ मा अञ्जु दहित चुनावी मैदानमा रहेपनि केसीमात्रै विजयी बनिन् । लुम्बिनी प्रदेशसभाकी निवर्तमान उपसभामुख थारु पराजित हुँदा केसीमात्रै निर्वाचित भएकी हुन् ।

राजनीतिक दलहरूले उमेदवार छनोटअघि प्रत्येक क्षेत्रबाट आकांक्षीहरूको सूची माग गरेका थिए । तर, प्रत्यक्षतर्फको सूचीमा महिलाको आकांक्षा निकै कम देखिएको थियो । महिला नेतृहरूले संगठन निर्माण, कार्यकर्ता परिचालनलगायत काम कमै गर्ने प्रवृत्ति रहेकोले उम्मेदवारी कम परेको हुन सक्ने कतिपय नेता कार्यकर्ता बताउँछन् ।

अघिल्लो प्रतिनिधिसभा निर्वाचनमा लुम्बिनीबाट जनमोर्चाकी दुर्गा पौडेलमात्रै निर्वाचित भएकी थिइन् । यो पटक उनीसहित एमालेबाट शान्ता चौधरी र कोमल वली, कांग्रेसबाट पुष्पा भुसाल, माओवादी केन्द्रबाट रेखा शर्मा र एकीकृत समाजवादीबाट रामकुमारी झाँक्री प्रतिनिधिसभाको चुनावी मैदानमा रहेपनि शर्मामात्रै निर्वाचित भइन् ।

दाङ क्षेत्र नम्बर २ मा गठबन्धन दलबाट नेकपा (माओवादी केन्द्र)ले पूर्वमन्त्री रेखा शर्मालाई उमेदवार बनाएको थियो । शर्माले २०६४ सालको संविधानसभा निर्वाचन पश्चिम दाङबाट जितेकी थिइन् । उनी मन्त्री हुँदा वा राजनीतिक रूपमा पनि कुनै पनि विवादमा नमुछिएकी नेतृको छवि बनाएकोले पनि सहज भएको थियो । उनले नेकपा (एमाले) का महासचिव शंकर पोखरेललाई पराजित गर्न सफल भइन् ।

०७४ सालको निर्वाचनमा शंकर वाम गठबन्धनको तर्फबाट निर्वाचन क्षेत्र नम्बर २ को ‘क’ बाट निर्वाचित भएपछि मुख्यमन्त्रीसमेत बनेका थिए । मुख्यमन्त्री हुँदा लुम्बिनी प्रदेशको स्थायी राजधानी रुपन्देहीबाट दाङ सार्न भूमिका खेलेका पोखरेललाई शर्माले २०२ मतान्तरसहित पराजित गरिन् ।

प्रदेशसभातर्फ माओवादी केन्द्रबाट बाँके १ को ‘क’मा कृष्णा केसीले जित निकालिन् । निवर्तमान प्रदेशसभा सदस्यसमेत रहेकी उनले निकटतम प्रतिद्वन्द्वी नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका सोमराज चौधरीलाई पराजित गरिन् । उनीहरूबीचको मतान्तर १ हजार १३७ रहेको छ ।

प्रतिनिधिसभातर्फ यसरी हारे महिला उमेदवार

गुल्मी क्षेत्र नम्बर २ मा नेकपा (एकीकृत समाजवादी)की रामकुमारी झाँक्रीलाई नेकपा एमालेका गोकर्ण विष्टले पराजित गरे ।

दाङ क्षेत्र नम्बर १ मा नेकपा (एमाले) की शान्ता चौधरी र नेकपा एमालेबाट टिकट नपाएर स्वतन्त्र उमेदवारी दिएकी गंगा चौधरीलाई एकीकृत समाजवादीका मेटमणि चौधरीले पराजित गरे ।

दाङ क्षेत्र नम्बर ३ मा एमालेले कोमल वलीलाई प्रतिनिधिसभाको उमेदवार बनाएको थियो । उनलाई नेपाली कांग्रेसका दीपक गिरी गिरीले पराजित गरे ।

एउटामात्रै निर्वाचन क्षेत्र रहेको अर्घाखाँचीमा कांग्रेसकी केन्द्रीय सदस्य एवं निवर्तमान उपसभामुख पुष्पा भुसाललाई एमाले सचिव टोपबहादुर रायमाझीले पराजित गरे । राष्ट्रिय जनमोर्चाकी उपाध्यक्ष दुर्गा पौडेललाई प्युठानमा एमालेका सुर्य थापाले पराजित गरे ।

जनता समाजवादी पार्टीबाट पाल्पा–२ मा उमेदवारी दिएकी दुर्पता सोमैलाई एमालेका ठाकुर गैरेले पराजित गरे ।

जसले प्रदेशसभामा महिला उमेदवारलाई पराजित गरे

एमालेबाट रुकुमपूर्वको ‘ख’ मा भावना बुढाथोकी चुनावी मैदानमा थिइन् । उनलाई कांग्रेसका धनबहादुर केसीले पराजित गरे । बर्दिया–२ ‘ख’ एमालेकी कृष्णी थारुलाई नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका धर्मबहादुर चौधरीले पराजित गरे । बर्दिया–१ ‘ख’ मा माओवादी केन्द्रकी अञ्जु दहितलाई नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका राजकुमार चौधरीले पराजित गरे ।

समानुपातिकमा अवसर

प्रतिनिधि तथा प्रदेशसभामा समानुपातिक सूचीबाट भने महिलाहरूले अवसर पाउने देखिएको छ । प्रतिनिधिसभामा पनि करिब ७० जना महिलाहरू सहभागी हुने देखिएको छ । यस्तै, प्रदेशसभामा पनि महिला सहभागिता समानुपातिकसहित ३३ प्रतिशत पु¥याउनुपर्नेछ । यसो हुँदा समानुपातिक सूचीबाट आउने ३५ मध्ये २५ जना महिलाहरू ल्याउनुपर्ने छ । यहाँ सबै क्लस्टर मिलाउँदा अवसर मिल्ने देखिएको हो ।