खोज

चालू आर्थिक वर्ष २०८१/०८२ को ११ महिनामा करिब सात लाख नेपालीले देश छोडेका छन् । हरेक दिन त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा विदेश जाने उत्कट अभिलाषामा सयौँ युवाहरूको ताँती हुन्छ । नेपालमा कुनै सम्भावनै छैन भन्ने युवाहरूको पकड बढ्दै छ । स्वदेशमा रोजगारी खोज्नुभन्दा विदेश जान सहज ठान्ने प्रवृत्ति बढ्दो छ । यो त्यत्तिकै भएको होइन । नेपालका नेता, कर्मचारी संयन्त्र सबै यसका दोषी छन् । एउटा सामान्य कृषक कृषि विकास बैङ्कमा नेपालमै केही गर्छु, लगानी गर्नुप¥यो भन्दा उसको कुनै सुनुवाइ हुँदैन । यो एउटा उदाहरण मात्रै हो । सरकारी बैङ्कमा सस्तो ऋणमा केही गर्ने आशा पालेकाहरू सुरुमै निराश हुनुपर्ने बाध्यता छ ।

सस्तो ऋणमा सामान्य नागरिकले होइन, सम्भ्रान्त वर्गको पहुँच बढेको छ । अनि सामान्य नेपालीको नेपालमा बस्ने वातावरण नै बन्दैन । नेपालीले देश छोड्नुको अरू धेरै कारण छन् । नेपालमा रोजगारीको अवसर गुम्दै गएको छ । त्यसो त नेपालमा माओवादीको सशस्त्र युद्ध चर्किएसँगै वैदेशिक रोजगारीमा जानेको सङ्ख्या बढेको देखिन्छ । आर्थिक वर्ष २०७८/७९ यता वैदेशिक रोजगारीमा जानेको सङ्ख्या आकाश छुने तरीकारले बढेको हो । गत वर्ष करिब ६ लाख बढीले श्रम स्वीकृति लिएका थिए । अघिल्लो वर्षको तुलनामा यो वर्ष एक लाखभन्दा धेरैले वैदेशिक रोजगारीका लागि श्रम स्वीकृति लिइसकेका छन् ।

नेपालमा कामको सम्मान नहुँदा पनि युवाहरू कामको खोजीमा बिदेसिने क्रम बढेको भन्दा अत्युक्ति हुँदैन । वैदेशिक रोजगारीका लागि नेपालीहरू सबैभन्दा धेरै मलेसिया तथा खाडी मुलुकहरू गइरहेका छन् । पछिल्लो समय युरोप जानेको सङ्ख्या पनि बढ्दो छ । नेपालमा प्रत्येक वर्ष करिब पाँच लाख थप जनशक्ति श्रम बजारमा प्रवेश गर्छन् तर आन्तरिक श्रम बजारमा सबैले रोजगारी पाउने अवस्था छैन । जसको असर वैदेशिक रोजगारीमा दबाब परेको छ । पछिल्लो समय नेपाली युवाको आकर्षण बढ्दै गइरहेकाले वैदेशिक रोजगारीलाई सुरक्षित, व्यवस्थित, नियमित र मर्यादित बनाउने योजना पनि सरकारले अघि सार्नु जरुरी छ ।

नेपालमा रोजगारी र अवसर नभएकै कारण युवा शक्ति कि विदेश कि विकल्पमा लागूपदार्थको दुर्व्यसनमा फस्दै गएको देखिएको छ । जसको कारण देशमा काम गरेर पनि खाने वातावरण बन्न सकेको अवस्था छैन । कयौँ युवा कामको अभावमा कुलतमा परेका छन् । नेपालको पछिल्लो अवस्थाले नेपालमा रोजगारी होइन, विदेश जान प्रोत्साहन दिएको देखिन्छ । ढिलो भैसकेको छ अव नेपाली युवालाई रोजगारीसँग जोड्नु जरुरी छ । वार्षिक ५ लाख बढी रोजगारी सिर्जना हुन सक्यो भने मात्र नेपालमै युवाहरूले अवसर पाउनेछन् । अतः विदेश पलायन रोक्न नेपालमै अवसरको खोजी गर्नु जरुरी छ ।

एकातिर सरकारले नेपालमै रोजगारीको अवसरमा जोडिन आग्रह गरिरहेको छ । उता सरकारले नै युरोपमा श्रम तथा रोजगारको लागि नयाँ गन्तव्यहरूको खोजी गरी नेपालीहरूलाई त्यसतर्फ पठाउने तयारी गरेको छ । पुराना श्रम गन्तव्यका साथै नयाँ श्रम गन्तव्यको खोजीमा सरकार लागिरहेको छ । युवालाई स्वदेशमा रोजगारीको अवसर खोज्न आग्रह गरिरहँदा बेरोजगार युवालाई श्रममा जोडन सरकारले किन ढिलाइ गरिरहेको छ ? बुझ्न सकिएको छैन ।

खास गरी युवालाई श्रमसँग जोड्न सके मात्र देश विकास हुन्छ भन्ने आम मान्यता छ तर त्यो मान्यता स्थापित गर्न गरिनुपर्ने कामको विषयमा भने सम्बन्धित निकाय बेखबर हुने गरेको छ । वैदेशिक रोजगारीका लागि अहिले भइरहेको युवा पलायन रोक्नेतर्फ सरकारको ध्यान जानु जरुरी छ । तर, सरकारका लागि वैदेशिक रोजगारीको पलायन रोक्ने कुरा त्यति सहज छैन । पहिले युवालाई यहीँ नेपालमै रोजगारीको अवसर दिएपछि मात्रै वैदेशिक रोजगारी नियन्त्रण हुन सक्छ । त्यसका लागि नेपालको आर्थिक अवस्था सुदृढ हुनु जरुरी छ । विदेश पलायन रोक्ने हो भने पूर्व तयारीको पहल जरुरी छ ।