खोज

‘हाम्रो साझा अभियान: ज्येष्ठ नागरिकप्रति श्रद्धा र सम्मान’ भन्ने नाराका साथ नेपालमा आज पाँचौँ ज्येष्ठ नागरिक दिवस मनाईदैछ ।

ज्येष्ठ नागरिकको योगदानको कदर गर्ने, उनीहरूको वास्तविक समस्या पहिचान गरी मैत्री समाज निर्माण गर्ने उद्देश्यले नेपालमा २०७८ पुस ११ गते पहिलो राष्ट्रिय ज्येष्ठ नागरिक दिवस मनाइएको थियो ।

अर्थात् नेपालमा ज्येष्ठ नागरिकहरूका लागि सामाजिक सुरक्षा भत्ता उपलब्ध गराउने घोषणा गरिएको दिनको अवसर पारी ज्येष्ठ नागरिक दिवस मनाउने परम्परा सुरु भएको हो । यो दिवसको अवसरमा ज्येष्ठ नागरिकहरूको वास्तविक समस्या के हुन् ?

ज्येष्ठ नागरिकहरूको योगदानको कदर कसरी गर्ने ? ज्येष्ठ नागरिकमैत्री समाज कसरी निर्माण गर्ने ? भन्नेबारे छलफल गर्नु आवश्यक छ । घर परिवार, समाज तथा राष्ट्रको ज्येष्ठ नागरिकप्रतिको दायित्व के हुने भन्ने विषयमा समेत अव बहसको खाँचो छ ।

ज्येष्ठ नागरिक हाम्रा समाजका सम्मानका उपल्लो आदर्श हुन । पछिल्लो समय वृद्धहरूले क्रमशः उपेक्षित जीवनयापन गर्नुपर्ने स्थिति देखिँदै छ । नेपाली सामाजिक मूल्य, मान्यता र धार्मिक आस्थामा पनि बद्धहरूलाई आदर, सम्मान र सेवा गर्नुपर्ने तथ्य प्रचलित छन् तर, आर्थिक र सामाजिक अवस्थाका कारण घर परिवारले चाहेर पनि उचित स्याहार, माया र संरक्षण प्रदान गर्न सकेको अवस्था छैन ।

परिवार, समाज र राज्यको सेवामा प्रत्यक्ष अप्रत्यक्ष रूपमा सिङ्गो जीवन अर्पित गरिसकेका । वृद्धहरूको सेवा, हक, हित र अधिकार संरक्षण गरी सुव्यवस्थित जीवनयापन गर्न सक्षम बनाउन नीति नियम, कार्ययोजना बनाई सफल कार्यान्वयन हुन जरुरी छ ।

ज्येष्ठ नागरिक दिवस मनाउँदै गर्दा भन्नैपर्दछ– ज्येष्ठ नागरिकको अवस्था सन्तोषप्रद छैन । झन् नेपालका गाउँ कुनामा घर रुघ्ने र सहाराविहीन भएर बस्ने ज्येष्ठ नागरिकको संख्या दिनप्रतिदिन थपिँदो छ ।

ज्येष्ठ नागरिकको सेवा, सुविधा र सम्मानमा राज्य र परिवारबाटै पक्षपात भएको छ । उमेर बुढो हुँदै जाँदा विभिन्न शारीरिक र मानसिक परिवर्तन हुँदै जान्छ । शरीरका अङ्गहरू कमजोर र निर्वल हुँदै जाँदा आफू केही गर्न सक्दिन, मलाई आफ्ना परिवारले हेरचाह गर्लान्, नगर्लान् भन्ने जस्ता हीनताबोध र चिन्ता सुरू हुन थाल्छ । यस्तो चिन्तनले मानसिक समस्यामा बदलिन पुग्छ ।

यस्तो अवस्थामा पुग्नु अगावै ज्येष्ठ नागरिकमा परिवार हुनेलाई परिवारको र परिवार नहुनेलाई समाज र राज्यको भरपुर आडभरोसाको खाँचो हुने गरेको छ । पछिल्लो समय ज्येष्ठ नागरिकको पाटोलाई ओझेलमा पारिएको छ ।

वास्तवमा भन्ने हो भने राष्ट्रिय ज्येष्ठ नागरिक दिवस ज्येष्ठ नागरिकका समस्या, विभिन्न खाले विभेदबारे सम्वन्धीत ठाउँसम्म पु¥याउनेलगायत समाधानका उपायबारे प्रस्ट हुने महत्वपूर्ण दिन पनि हो । सरकार हामी सबैको अभिभावक हो ।

त्यसैले राज्यले ज्येष्ठ नागरिकका समस्या सुन्नुपर्छ र सम्बोधन गर्नुपर्छ । तिनका वास्तविक समस्या र त्यसको समाधानका उपायको विषयमा छलफल गरी समस्या सम्बोधनमा ढिलाई गर्नुहुँदैन ।

ज्येष्ठ नागरिकको सही व्यवस्थापनका लागि राज्यले दीर्घकालीन योजना बनाउन आवश्यक छ । वृद्ध उमेर संवेदनशील उमेर हो । त्यसैले, सामान्य कुराले पनि ज्येष्ठ नागरिकको मन दुख्न सक्छ ।

यस्तो बेला आफ्ना बा आमा र ज्येष्ठजनप्रति उनका सन्तानले कस्तो व्यवहार गर्ने, सो को जानकारी पनि सन्ततिलाई दिने परामर्श आवश्यक हुन्छ । सरकारले ज्येष्ठ नागरिकका लागि मासिक सामाजिक सुरक्षा भत्ताका साथै सार्वजनिक सवारी साधनमा सिट आरक्षण, सवारी भाडामा ५० प्रतिशत छुट, स्वास्थ्योपचारमा ५० प्रतिशत छुट, ज्येष्ठ नागरिक परिचयपत्रको व्यवस्था, सरकारी सेवा लिँदा लाइनमा बस्नु नपर्ने लगायतका सार्वजनिक सेवामा छुट, सहुलियत र सुविधाको व्यवस्थासमेतको प्रभावकारी कार्यान्वयन गर्नुपर्नेमा जोड दिनु जेष्ठ नागरिकप्रतिको सम्मान हो ।

ज्येष्ठ नागरिकलाई घर, परिवार एवं समाजबाट आदर, सम्मान र संरक्षण सुनिश्चित गर्न सके मात्र यो नारा सार्थक हुनसक्ने निश्चित छ ।