खोज

जिल्ला समन्वय समिति रुपन्देहीको समन्वयमा हरेक महिना हुने पालिकाहरूको घुम्ती बैठकमा छाडा चौपाया व्यवस्थापनको कुरा सबैभन्दा प्राथमिकतामा रहन्छ ।

विगत चार वर्षदेखि पालिकाहरूले यही समस्या समाधान गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका छन् तर छाडा चौपाया व्यवस्थापन भने अहिलेसम्म हुन सकेको छैन । छाडा चौपाया व्यवस्थापनको कुरा चर्चामै सीमित भएको छ ।

विगत धेरै वर्षदेखि रुपन्देही जिल्लाका लागि छाडा चौपाया व्यवस्थापन प्रमुख चुनौती बन्दै गएको छ । छाडा चौपायाकै कारण दुर्घटना बढेको छ ।

हरेक वर्ष छाडा चौपायाकै कारण दुर्घटनामा ज्यान गुमाउनेको सङ्ख्या दर्जन बढी पुग्ने गरेको छ । पालिकाहरूको घुम्ती बैठकमा छाडा चौपायाकै विषयमा कुरा उठे पनि व्यवस्थापनको विषयमा भने बेवास्ता गर्ने गरिएको छ ।

छाडा चौपायामा पनि गाईलाई दूध दिउन्जेल घरमा राखेर स्याहार गरी पाल्ने तर दूध दिन छाडेपछि छाड्दिने गरिँदा समस्या उत्पन्न भएको छ । गाई मात्र हैन, बाच्छाबाच्छीसमेत सडकमै ल्याएर छोड्ने गरिएको छ ।

गाईलाई दुहुँदासम्म दुहुने अनि दूध दिन छोडेपछि सडकमा बेवारिसे बनाउने काम भइरहेको छ । यस्तो काममा संलग्नमाथि कारबाही गर्ने कुरामा ढिलासुस्ती भएको छ । यो समस्या सहर बजार र यसको छेउछाउमा बढ्दो छ ।

तर, पछिल्लो समय गाउँघरमा समेत छाडा चौपायाले बालीनाली नोक्सानी गरिदिने हुँदा यो समस्या विकराल रूपमै देखिएको छ । पहिला–पहिला ग्रामीण भेगमा खेतबारी जोत्न गोरुको प्रयोग हुने भए पनि अहिले बिस्तारै यसको विकल्पमा ट्याक्टर प्रयोग हुँदा गोरुको उपयोग हट्दै गएको छ ।

बीउको लागि एउटा गाउँमा एक–दुई वटा गोरु पालिनु स्वाभाविक नै हो । तर अधिकांशले गोरु पाल्न छोडिसके । दूध उत्पादनका लागि पालिएका गाईहरूबाट बर्सेनि जन्मने बाछाको व्यवस्थापनमा ठुलो समस्या देखिएको छ ।

उत्पादनमूलक काममा प्रयोग नहुने वस्तुलाई पालेर के काम भन्दै किसानहरू छिटोभन्दा छिटो पन्छाउन चाहन्छन् । किसानको चाहना बुझेर केही मानिसले गाउँभरिका बाछा सङ्कलन गरी सडक, सहर तथा सार्वजनिक स्थानमा छोडिदिने गरेका छन् ।

सडकमा छोडिएको गाईबस्तुले यातायात सञ्चालनमा समेत असर पुगेको देखिन्छ । कतिपय ठाउँमा त छाडा चौपाया मरेर अलपत्र पर्नाले जनस्वास्थ्यमा समेत गम्भीर असर पुगिरहेको छ ।

रुपन्देहीका केही पालिकाहरूले लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकामा काँजी हाउस निर्माण गर्ने निर्णय गरेका थिए तर त्यो निर्णयको कार्यान्वयन अघि बढ्न सकेन । अहिले काँजी हाउसको कुरा हराएको छ ।

जनप्रतिनिधिहरू अन्तिम बर्सतिर आइरहेका छन् । अर्को वर्ष स्थानीय तहको निर्वाचन हुँदासम्म यो समस्याप्रति जनप्रतिनिधिहरू नै बेखबर हुने आउने हो कि भन्ने चिन्ता बढेको छ ।

खासगरि गाईको सवालमा गाई बुढो भएपछि र दूध दिन छोडेपछि सडकमा ल्याएर छोड्ने गरिँदा समस्या उत्पन्न भइरहेको छ । किसानले गाई घरमै मरेमा समस्या हुन्छ भनी जोखिम मोल्न चाहँदैनन् ।

दुधालु गाईको बिमा हुने भए पनि बूढो र दूध थाकेको गाईको बिमा हुँदैन । मलकै लागि भनेर किसानले बूढो र थाकेको गाई पाल्ने गरेका छैनन् । बाच्छाजस्तै गाईलाई पनि बुढो भएपछि केही रकम दिएर घरबाट पठाइदिन्छन् ।

बिरामी, कमजोर र बुढा गाई मरेपछि यसको व्यवस्थापनमा समस्या आइरहेको छ । पछिल्लो समय ठुलो समस्या बन्दै गएको छाडा गाईबस्तु र यसको व्यवस्थापनका अव ढिलो नगरी समाधान खोज्ने हो कि ?

जनप्रतिनिधिहरूको बैठकमा यो विषय उठ्ने गरे पनि समाधानमा बेवास्ताले चिन्ता थपेको छ । अबको दिनमा यसको व्यवस्थापनका लागि सम्बन्धित निकायले ध्यान दिनुका साथै समाधानको दीर्घकालीन उपाय खोज्नु जरुरी छ ।

रुपन्देहीका १६ वटै स्थानीय पालिकाहरूले यस विषयलाई गम्भीरतापूर्वक लिनु आवश्यक छ ।

छाडा चौपाया व्यवस्थापनको समस्या समाधानमा अव ढिलाइ नगरौँ । घुम्ती बैठकमा यो विषय एजेन्डाको रूपमा मात्रै नउठोस्, कार्यान्वयनको सवालमा गम्भीरता जरुरी छ ।