खोज

नवलपरासी, १९ कार्तिक ।

सीमा क्षेत्रबाट हुने भारतीय माछा तस्करी रोक्नुपर्ने माग माछा किसानले गरेका छन् । नियमन निकायकै मिलोमतोमा तस्करी भई रहेको आरोप लगाउँदै तस्करी रोकिनुपर्ने माग माछा किसानले गरेका हुन् ।

मंगलवार जिल्लाका माछा उत्पादक किसानले प्रमुख जिल्ला अधिकारी(प्रजिअ) लाई ध्यानाकर्षण गराएको तर भिडभाड भएको भन्दै कर्मचारीले भोलीपल्ट मात्र आउन भनेको जानकारी पाए पछि किसानहरूले गुनासो गर्दै फर्केका थिए ।

सीमा क्षेत्रका प्रहरीहरूकै मिलोमतोमा खुलेआम भारतीय माछा नेपाल आउने गरेको आरोप उनीहरूको रहेको थियो । फोन मार्फत जनताका समस्याबारे सुनुवाइ गर्न थालेको सुनेर किसानहरूले तस्करी कार्य रोक्नका लागि हालै सरुवा भई आएका जिल्लामा प्रजिअ कृष्ण प्रसाद लम्साललाई ध्यानाकर्षण गराउन आएका थिए ।

तस्करीबारे स्थानीय प्रहरीलाई जानकारी गराउँदा प्रहरी नै तस्करलाई जानकारी गराइ दिइने कार्य गरेको प्रतापपुरका स्थानीय निवास यादवले बताए । तस्करी रोक्ने निकायले नै तस्करी प्रोत्साहित गर्छन् भन्ने नेपालका किसानले के गर्ने ?

सोमवार राती नै ट्याक्टर मै माछा भित्राएको दाबी गर्दै उनले भने, त्यसबारे प्रहरीलाई जानकारी गराउँदा प्रहरीले नै सूचना गरी भगाई दिएको उनको आरोप थियो । तीन महिना बासी माछा भएको पुष्टि प्रयोगशाला परीक्षण तथा पोस्टमार्टम रिपोर्टले देखाएको माछा उत्पादक किसानले बताएका छन् ।

रसायनयुक्त माछा सस्तोमा नेपाल भित्राउँदा नेपाली किसानलाई मर्कामा मात्रै पारेको छैन, अहिलेको पोष्टमार्फत रिपोर्टले नेपाली उपभोगक्तालाई समेत रसायनयुक्त गुणस्तर हीन माछा खुवाएर जनस्वास्थ्यमा असर पाने गरेको माछा किसानले बताएका थिए ।

काठमाडौँको कालीमाटी बजारलाई नै कब्जामा भारतीय माछा बिक्री वितरण हुँदै आएको प्रतापपुरका माछा पालक किसान भवानी शङ्कर यादवले बताए । उनका अनुसार स्थानीय केही माछा पालक किसानहरूको फर्मको नाउमा अनलाइन विलिगँ (भिसिटिसी) गरेर पठाउने गरेका छन् ।

५ कट्ठा पोखरी रहेको फर्मले २ करोड भन्दा बढीको भिसिटिएस गरेका छन् । प्रहरी मात्रै नभई राजस्व अनुसन्धान कार्यालयको समेत मिलोमतो देखिन्छ । माछा तस्करीमा घरेलु तथा साना उद्योग कार्यालय, भेटेनरी अस्पताल तथा पशु सेवा विज्ञ केन्द्र, क्वारेनटाइन तथा भन्सार कर्मचारी सबैलाई जानकारी भए पनि एकले आर्कालाई देखाउँदै आएका छन् ।

कालिमाटी बजारमा नै नेपाली किसानको माछा त्यहाँ छिर्न नपाउने, बजारमा तिन महिनासम्मको पुरानो रसायनयुक्त माछाले बजारले नेपाली किसानलाई प्रभावित बनाएको छ । भारतीय माछा तस्करी र आयातमा रोक लगाउनु पर्ने माग गर्दै बढेको गुनासो स्थानीय किसानले गर्न थालेको भए पनि सरोकारवालाले त्यस प्रति चासो नलिएको उनको आरोप थियो ।

भारतीय माछा खुलेआम नेपाल भित्रिने क्रम बढ्दा नेपाली माछा पालक किसानमा मर्कामा परेका हुन् । सीमा क्षेत्रमा माछा तस्करी रोकिएन,उनले गुनासो गरे, यसमा सीमावर्ती प्रहरी र पशु क्वारेन्टाईनका कर्मचारीको समेत सह र सहयोग रहेको हुँदा तस्करी नरोकिएको उनको आरोप थियो ।

माछा स्वस्थ छन्, भन्ने आधार प्रमाण केही हुदैन्, उनले भने, क्वारेन्टाईनका कर्मचारीलाई मिलाएर माछा तस्करहरू पैठारी रसिद तथा जाँच पासको रसिद नै लिएर घुम्ने गरेका छन् ।

माछा तस्करी नरोकिएसम्म नेपाली किसानको लगानी नै डुब्ने अवस्था आएको उनले सुनाए । प्रतापपुर गाउँपालिकाको सेमरीमा माछा फर्म समेत सञ्चालन गर्दै आएका अध्यक्ष यादवले आफ्नो पोखरीमा बैखी लगायतका विभिन्न माछाहरू हुर्किसकेका छन् ।

तस्करीका कारण भारतीय माछाको बजार मूल्य सस्तो छ, उनले भने, हाम्रो लगानी अनुसारको मूल्य प्रतिस्पर्धा गर्न समस्या देखिएको छ । उपभोगक्ताई पनि भ्रममा पार्ने र किसानलाई पनि डुबाउने गरी भइरहेको तस्करीबारे आफूले कृषि तथा पशुपक्षी मन्त्रालयसम्म आवाज उठाएको तर कुनै सुनवाइ भएको छैन ।

नेपाल सरकारले नेपाली किसानलाई प्रोत्साहित गर्न भारत जस्तो अनुदान प्राविधिक सहयोग छ गर्न सकेको छैन उनले दुखेसो पोखे जनस्वास्थ्यमा असर पर्ने भारतीय माछा नरोकिदिएर आम उपभोगक्तालाई पनि चुनौती दिएका छन् ।

आफ्नो पोखरीमा १०० मे.ट.माछा बिक्री योग्य छन्, उनले भने, तर लागत मात्र निस्कने गरी बजारको प्रतीक्षा गर्दा दाना लागत बढेर घाटा बेहोर्नु पर्ने अवस्था आएको छ ।

माछा बिक्री हुन नसक्दा दैनिक ३० बोरा दाना खुवाउँदै पाल्न परेको छ । पोखरीको माछा बचाउँदै हालसम्म १ करोड बराबरको दाना खुवाई सकियो, उनले थपे, तर भारतीय माछा नेपाली बजारमा नरोकिँदा लागत उठाउने अवस्थाको प्रतीक्षामा छौँ ।

माछाको प्रति केजी मूल्य ढाई सय हुँदा पनि लागत निकाल्न गाह्रो छ, त्यसमा भारतीय माछाको मूल्य त्यो भन्दा सस्तो हुन थालेको छ । यसले नेपाली माछा किसान निरुत्साहित हुने अवस्था देखिएको छ ।

आफ्नो मात्रै करिब डेढ करोडका माछा पोखरीमा रहेका छन्, अन्य किसानका करोडौँ  माछा पोखरीमा रहेका छन्, तर भारतीय माछाले माछा बजार सस्तो हुँदा घाटा हुने अवस्था देखिएको सुनाउँदै उनले भने, भारतबाट अर्बाैको माछा भित्रिने अवस्था छ ।

यसले नेपाली माछा पालनलाई चुनौती थपेको छ । नेपाली माछा र भारतीय माछामा ठुलो मूल्य अन्तर छ, यसले गर्दा नाफाको केही अंश तस्करहरूले खर्चेर नियमनकारी निकायलाई प्रभावमा पारेका छन् ।

जिल्लामा बेला बेला बैठकमा त छलफल हुन्छ, उनले भने, तर सिम क्षेत्रको माछा तथा पशुजन्य सामग्रीको चोरी तस्करी तथा पैठारी जस्ता चुनौतीबारे निकासका लागि प्रहरी र क्वारेन्टाईनको इमानदारिता नभएसम्म समस्या हल होला भन्ने लाग्दैन ।