खोज

मानव जीवनमा निःस्वार्थताको महत्त्व अतुलनीय छ । जब व्यक्तिले कुनै व्यक्तिगत लाभको अपेक्षा नगरी अरूको भलाइका लागि काम गर्छ, तब त्यसले समाजमा सकारात्मक परिवर्तन ल्याउनुका साथै आत्मसन्तुष्टि पनि प्रदान गर्छ । निस्वार्थ सेवालाई धेरै संस्कृति र दर्शनमा उच्च नैतिक मूल्यका रूपमा लिइन्छ ।

निस्वार्थ हुनु भनेको कुनै व्यक्तिगत स्वार्थ वा प्रतिफलको अपेक्षा नगरी अरूको हितका लागि काम गर्नु हो। यो एक प्रकारको सेवा भाव हो जसले व्यक्तिलाई आत्मसन्तुष्टि प्रदान गर्छ र समाजमा सकारात्मक प्रभाव पार्छ ।

नेपाली समाजमा पनि निस्वार्थ सेवाको लामो परम्परा रहेको छ । विभिन्न सामाजिक सङ्घसंस्थाहरू र व्यक्तिहरूले समाजसेवालाई आफ्नो जीवनको अभिन्न अङ्ग बनाएका छन् । समाजसेवाको अर्थ केवल ठुला पदमा रहेर वा संस्थामा आबद्ध भएर मात्र गरिने काम होइन, बरु एक आम नागरिकले निस्वार्थ रूपमा गर्ने सानो सहयोग पनि समाजसेवा हो ।

हृदयदेखि नै समाजसेवा गर्नेहरूले जनताको विश्वास र माया बटुल्छन् । निस्वार्थ सेवाले व्यक्तिलाई आत्मसन्तुष्टि र आत्मसम्मान दिन्छ, जब हामी अरूको दुःख र समस्यामा सहयोग गर्छौँ, तब हामीलाई आफ्नो आवश्यकता पूरा भएको महसुस हुन्छ,  यो भावनाले जीवनलाई अझ अर्थपूर्ण बनाउँछ ।

महावीर पुनजस्ता व्यक्तिहरूले आफ्नो निस्वार्थ कर्म र सादा जीवनशैलीबाट लाखौँ नेपालीलाई प्रेरणा दिएका छन् । उनले आफ्नो कामलाई पुरस्कार वा व्यक्तिगत लाभसँग जोडेनन्, जसले उनको व्यक्तित्वलाई अझ उच्च बनाएको छ ।

स्वस्थ जीवनशैलीका लागि पनि निःस्वार्थता महत्त्वपूर्ण हुन्छ । मानसिक स्वास्थ्यका लागि सुख–दुःखको अवस्थामा विचलित नहुने, अरूको हितका लागि कार्य गर्ने, नयाँ कुरा जान्न कोसिस गर्ने र अरूको गल्तीमा माफी दिने क्षमता राख्नुपर्छ । तनाव नलिनु र मनोरञ्जनका कार्यमा भाग लिनु पनि मानसिक स्वास्थ्यका लागि आवश्यक छ ।

यी सबै कुराहरूले व्यक्तिलाई निस्वार्थ भावले काम गर्न प्रेरित गर्छ । आजको युगमा जहाँ व्यक्तिगत स्वार्थ र प्रतिष्ठा आर्जन गर्ने प्रवृत्ति बढ्दै गएको छ, त्यहाँ निस्वार्थ सेवाको महत्त्व अझ बढेको छ । समाजसेवालाई पेसा वा व्यवसायका रूपमा भन्दा पनि चरित्रका रूपमा हेरिनुपर्छ । सच्चा समाजसेवी प्रचार प्रसारका भोका हुँदैनन्, बरु उनीहरू आफ्नो कामबाटै चिनिन्छन् ।

निस्वार्थ सेवाले जीवनमा पार्ने प्रभाव बहु आयामिक हुन्छ। यसले व्यक्तिगत सन्तुष्टि, मानसिक शान्ति, र सामाजिक सम्बन्धमा सुधार ल्याउँछ । जब व्यक्तिले कुनै लाभको अपेक्षा नगरी अरूको सेवा गर्छ, तब उसले भित्री आनन्द र सन्तुष्टि महसुस गर्छ । यो भावना भौतिक प्राप्तिबाट मिल्ने सन्तुष्टिभन्दा फरक र दिगो हुन्छ ।

निस्वार्थ सेवाले समाजमा भाइचारा र सहयोग आदानप्रदानको वातावरणलाई बलियो बनाउँछ, जब मानिसहरू एक अर्कालाई सहयोग गर्न अगाडि बढ्छन्, तब समुदायमा एकता र सद्भाव बढ्छ । यसले सामाजिक विकृतिहरूलाई कम गर्न मद्दत गर्छ र एक स्वस्थ समाजको निर्माणमा योगदान पु¥याउँछ ।

यसका अतिरिक्त, निस्वार्थ सेवाले व्यक्तिलाई थप जिम्मेवार र संवेदनशील बनाउँछ। यसले अरूको दुःख र पीडा बुझ्न सक्ने क्षमताको विकास गर्छ, जसले गर्दा व्यक्तिमा करुणा र सहानुभूतिको भावना बढ्छ । जीवनको अनिश्चिततालाई स्वीकार गर्दै, कसलाई कहिले दुःख पर्छ भन्न नसकिने हुनाले निस्वार्थ सेवालाई जीवनको सबैभन्दा सुन्दर कार्य मानिन्छ ।

ज्येष्ठ नागरिकको सेवा गर्नुलाई पनि धर्म मानिएको छ, किनकि उनीहरूले आफ्नो जीवनकालमा सन्तानको लागि धेरै त्याग गरेका हुन्छन् । यसरी, निस्वार्थ सेवाले व्यक्तिलाई आत्मिक रूपमा समृद्ध बनाउँछ ।
निष्कर्षमा: निस्वार्थ सेवाले जीवनमा गहिरो र सकारात्मक प्रभाव पार्छ । यो परोपकारी कार्यले आत्मसन्तुष्टि प्रदान गर्छ र सामाजिक सद्भाव बढाउँछ ।

निस्वार्थ हुनु भनेको मानव जीवनको एक महत्त्वपूर्ण योग्यता हो। यसले व्यक्तिलाई मात्र नभई सम्पूर्ण समाजलाई नै समृद्ध बनाउँछ । त्यसैले, हामी सबैले आफ्नो जीवनमा निस्वार्थ सेवाको भावनालाई आत्मसात् गर्नुपर्छ ।