खोज

काठमाडौं, २४ साउन ।

हालै भारतको हिमाचल प्रदेशको सिरमौर जिल्लामा दुई दाजुभाइले एउटै युवतीसँग विवाह गरेका थिए, जुलाईमा भएको यो विवाहको तस्विर सार्वजनिक भएपछि सामाजिक सञ्जालमा निकै चर्चा परिचर्चा सुरु भयो । धेरैलाई यो धेरै अनौठो लाग्यो पनि।

वास्तवमा, संसारको ठूलो भागमा, एक पुरुषले एक भन्दा बढी श्रीमती राख्नु सामान्य छ तर एक महिलाको लागि धेरै पति हुनु अनौठो देखिन्छ। तर, यो प्रथा हिमाचलमा मात्र नभई विश्वका धेरै ठाउँमा अहिले पनि बिधमान रहेको छ ।

यो प्रणाली अझै पनि कम्तिमा पाँच देशहरूमा अवस्थित छ। हामी तपाईलाई यहाँ यस्ता पाँच देशको बारेमा जानकारी दिइरहेका छौं।

नाइजेरियामा बहुपतिलाई अनुमति दिने धेरै जनजातिहरू छन्। महिलाहरू विशेष गरी उत्तरी नाइजेरियाको इरिग्वे समुदायमा परम्परागत रूपमा एक भन्दा बढी पतिहरू राख्ने चलन थियो । नाइजेरियाको इरिग्वेका महिलाहरूमा एकभन्दा बढी पति राख्ने चलन कुनै समय प्रचलित थियो। १९६८ मा तिनीहरूको काउन्सिलले यसलाई गैरकानूनी बनाएपछि यो धेरै दुर्लभ भएको छ।

भारतमा पनि कतिपय जनजातिहरूमा बहुपति प्रथा प्रचलित छ। उत्तर भारतको जौनसर्बवार क्षेत्रका पहाडहरूमा बहुपति प्रथा प्रचलित छ। हिमाचल प्रदेशको किन्नौरमा केही मानिसहरूले यस परम्परालाई अझै पछ्याउँछन्। यिनीहरू बाहेक नीलगिरीको टोडा जनजाति, त्रावणकोरको नजनाद भेल्लाला र दक्षिण भारतको नायर जातिमा बहुपति प्रथा अझै पनि विद्यमान छ।

तिब्बत, नेपाल र चीनका केही भागहरूमा बसोबास गर्ने मानिसहरूमा बहुपतित्व प्रचलित छ। यहाँ प्रायः दुई दाजुभाइले एउटै महिलासँग विवाह गर्छन्। विभिन्न बुबाका छोराछोरीहरू बीच आफ्नो सम्पत्ति बाँड्नबाट जोगिनका लागि परिवारहरूले पनि यो अभ्यास पालना गर्छन्। तिब्बत विश्वविद्यालयले १९८८ मा ७५३ तिब्बती परिवारहरूमा गरेको सर्वेक्षणले १३.५ प्रतिशत परिवारले बहुपति प्रथा गरेको पाइएको थियो।

सन् २०१३ मा केन्यामा सार्वजनिक भएको बहुपति प्रथाको घटनाले विश्वमा चर्चा सृजना गरेको थियो । दुई पुरुषले एउटै महिलाको पति बन्ने निर्णय गरेका थिए । केन्याको कानुनले बहुपतिलाई स्पष्ट रूपमा निषेध गर्दैन। यस्तो गर्नेलाई कानुनी कारबाही गर्न सकिँदैन । यस्तो अवस्थामा केन्याका मसाई समुदायमा बहुपतिको चलन अहिले पनि छ ।

महिलाले एकभन्दा बढी पुरुषसँग विवाह गर्ने चलन दक्षिण अमेरिकामा पनि प्रचलित छ । दक्षिण अमेरिकाका जनजातिहरूमा बहुपतिको प्रचलन छ। विशेष गरी बोरोरो जनजातिले बहुरूपी प्रणालीलाई अनुसरण गर्दै आएको छ। ७० प्रतिशत अमेजनीय संस्कृति र टुपी–कावाब जनजातिमा महिलाका दुई दाजुभाइसँग विवाह गर्ने चलन रहेको मानिन्छ।