खोज

बर्दिया, १७ साउन ।

बर्दियामा रहेको बढैयाताल पर्यटकीय सम्भावना भए पनि राज्यको ध्यान र प्रचारप्रसारको पर्खाइमा छ । यो ताल एक सय नौ बिघा क्षेत्रफलमा फैलिएको छ ।

यहाँ विभिन्न प्रजातिका जीवजन्तु, वनस्पति, पक्षी र माछा पाइन्छ । अहिले यसको व्यवस्थापन र विकासमा चासो देखिएको छैन ।

सधैँ हरियो वन, नीलो पानी, र अहिले यति बेला फुलेको कमलका फूलहरूले ताललाई सजाएका छन् । तालमा विभिन्न किसिमका चराहरू विशेष गरी साइबेरियाबाट आउने दुर्लभ पाहुना चराहरू देखिन्छन् ।

सन् २०२५ को प्रारम्भिक चरा पर्यवेक्षण अनुसार, यहाँ एक सय भन्दा बढी प्रजातिका भ्याक्सिनेटर, सिगंला, ग्रे हेरोन, ओपनबिल र सिसिलजस्ता दुर्लभ चराहरू आउने गरेका छन् । त्यसै गरी माछाका पनि एक सय भन्दा बढी प्रजातिहरू यहाँ रहेका छन्, जसले यो तालको जैविक विविधतालाई झन् महत्त्वपूर्ण बनाउँछ ।

स्थानीय सरकार अर्थात् बढैयाताल गाउँपालिकाले आफ्नै स्रोत साधनले ताललाई विकास गर्न सक्ने अवस्था नरहेको स्पष्ट गरेको छ । गाउँपालिका अध्यक्ष हिमालय त्रिपाठीका अनुसार, “गाउँपालिकाको वार्षिक बजेट सीमित छ, र त्यो पनि आधारभूत सेवाहरूमा केन्द्रित गर्नुपर्छ ।

तालको पूर्वाधार विकास, संरक्षण, र प्रचारप्रसारका लागि उच्च तहको ध्यान र लगानी आवश्यक छ ।” तर हालसम्म प्रदेश सरकार (लुम्बिनी प्रदेश) र सङ्घीय सरकारले तालको संरक्षण, प्रवर्द्धन, वा पूर्वाधार निर्माणतर्फ कुनै ठोस योजना अघि सारेका छैनन् । पर्यटन मन्त्रालयको बजेटको चर्चा गर्दा पनि बढैयाताल जस्ता सम्भावनायुक्त गन्तव्यहरू बेवास्ता हुँदै आएका छन् ।

स्थानीय युवा र सामाजिक अभियन्ताहरू तालको संरक्षण र प्रचारमा लागिपरेका छन् । यहाँका युवाहरूले आफ्नै खर्चमा चरा पर्यवेक्षण तालिम सञ्चालन, सफाइ अभियान, तथा सामाजिक सञ्जालमार्फत प्रचार गर्न थालेका छन् । युवा अभियन्ता राकेश चौधरी भन्छन्, “हामीलाई थाहा छ — यो ताल हाम्रो सम्पत्ति हो ।

सरकारले नहेरे पनि हामी यो ताल जोगाउन र चिनाउन लागिरहनेछौं ।” चौधरीका अनुसार, तालमा पाइने जैविक विविधता, सांस्कृतिक महत्त्व र प्राकृतिक सौन्दर्यले यो ताललाई अन्तर्राष्ट्रिय प्रकृति पर्यटनको गन्तव्य बनाउन सकिने खालको क्षमता छ ।

यद्यपि, पर्यटन पूर्वाधारको अभाव, बाटोको अवस्था, सूचना केन्द्रको कमी, डुङ्गा यात्रा, अवलोकन टावर, होमस्टे र गाइड सेवा जस्ता आधारभूत संरचना नहुँदा पर्यटक आउन सक्दैनन् । यो तालको संरक्षणमा कसैको चासो छैन ।

ताल एउटा धार्मिक रूपमा अवस्थित रहेको छ । जसमा ताल भित्र कुनै किसिममा छुट लागेको या मलामी जना समेत मिल्दैन । तालभित्र नाग देवता (लगुवा लगुनिया) ताल रहेको देखि बसोबास रहेको बढैयाताल गाउँपालिका वडा नम्बर ५ का स्थानीय तथा बरघर गोविन्द प्रसाद थारुले बताए ।

नेपाल सरकारले ‘एक गाउँ एक गन्तव्य’ भन्ने नारालाई अघि सारे पनि यस्ता सम्भावनायुक्त स्थानहरू प्राथमिकताको सूचीमा नपर्नु दुःखद पक्ष हो । बढैयाताल प्राकृतिक, सांस्कृतिक र जैविक दृष्टिकोणले अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण गन्तव्य हो । यसले पर्यावरणीय पर्यटन (ईको टुरिजम) र सामुदायिक पर्यटन दुवैको प्रवर्द्धन गर्न सक्छ ।

बढैयाताल तालको आसपास थारू समुदायको ऐतिहासिक बस्ती, वन पाखा, थारु समुदायले पुज्ने कुल देवता (देउठनवा) र परम्परागत संस्कृति पाइन्छ । पर्यटकले यहाँ आएर न केवल प्राकृतिक सौन्दर्य हेर्न सक्छन्, तर थारू समुदायको जीवनशैली, परिकार, र नाचगान पनि अनुभव गर्न सक्छन् ।

यसले सांस्कृतिक पर्यटन पनि प्रवर्द्धन गर्न सक्नेछ । हाल तालको जैविक विविधता खतरामा पर्ने जोखिमहरू पनि बढ्दै गएका छन् । अव्यवस्थित माछा मार्ने काम, प्लास्टिकजन्य फोहोर, चराको प्रजनन स्थलमा मानवजन्य हस्तक्षेप, ताल वरपर खेतीमा रसायनको अत्यधिक प्रयोग आदि समस्याहरू छन् ।

यदि समयमा उचित व्यवस्थापन, निगरानी र जनचेतना कार्यक्रमहरू नभए, तालको मौलिकता र जैविक विविधता गुम्ने खतरा विद्यमान छ । यसर्थ, तालको दीर्घकालीन संरक्षणका लागि योजना आवश्यक छ ।

बढैयाताल केवल एक ताल होइन, यो सम्पूर्ण बर्दिया जिल्लाको गौरव हो । यसको संरक्षण र प्रवर्द्धनले न केवल आर्थिक आम्दानी र रोजगारी सृजना गर्न सक्छ, तर जैविक विविधताको रक्षा, सांस्कृतिक संरक्षण र भविष्यका पुस्तालाई उपहार पनि दिन सक्छ ।

यस्तो अपार सम्भावना बोकेको प्राकृतिक सम्पदा वर्षौँदेखि राज्यको नजरबाट ओझेलमा पर्नु विडम्बनापूर्ण छ । अब समय आएको छ—जहाँ सङ्घीय, प्रदेश र स्थानीय सरकार मिलेर बढैयाताललाई प्रदेशकै प्रमुख पर्यटकीय गन्तव्य बनाउने दिशामा अघि बढ्नुपर्छ ।