खोज

बुटवल, ५ साउन ।

बुटवल अस्पताल लाइनको मुख्य सडक । बिहानको भीडभाड। ६८ वर्षीया देवी थापा मगर एकछिन अलपत्र परिन्—राजमार्गको बीचमै । छिटो छरितो हिँड्न नसक्ने उमेर, हतारो, र ट्राफिकको अनियमित बहावबीच उनी सडकको एक छेउबाट अर्को छेउ पुग्न सकिनन् । “बाबु, नातिनी अस्पतालमा छ, खानाखान सामान लिन आएकी थिएँ । उकालो चढ्न सकिन, छिटो जानुपथ्र्यो भनेर यताबाटै काटें,” देवीले ट्राफिक प्रहरीलाई भनिन्। प्रहरी उनलाई समातेर पार पु-याउँदै सम्झाइरहेका थिए—“आमा, आकाशे पुल प्रयोग गर्नु प-यो नि !”

यसैगरी, युवा लखन यादव पनि आकाशे पुलको केही तलबाट सडक पार गरिरहेका थिए । ट्राफिक प्रहरीले सम्झाउँदा उल्टै उनले भने—“को जान्छ पुलमा ? सबैलाई हतार हुन्छ। फोटो खिच्न जानु हो त पुलमा ।” यी दुवै दृश्यहरू बुटवलको सडकमा दिनहुँ देखिन्छन्। न सवारी चालक लेनअनुसार चल्छन्, न पैदल यात्रीले जेब्राक्रस वा आकाशे पुल प्रयोग गर्छन् ।

लेन अनुशासनको कमी र ट्राफिक नियमको बेवास्ताले दुर्घटनाको जोखिम झनै बढाइरहेको छ । लेन अनुशासनको अभाव ः दुर्घटनाको मूल कारण नेपाल प्रहरीले पछिल्लो समय बढ्दो सडक दुर्घटनाको प्रमुख कारणमध्ये ‘लेन अनुशासनको उल्लंघन’ लाई मान्न थालेको छ । दुईपाङ्ग्रे सवारी, यात्रुबाहक बस तथा माइक्रोबसहरूले सवारी संकेतको अवज्ञा गर्नु, अनाधिकृत पार्किङ गर्नु र चाप भएको बेला लेन तोडेर अगाडि जान खोज्दा ठक्करका घटना बढेका छन् ।

सडकमा अनुशासन नभएका कारण पैदलयात्री, बालबालिका, वृद्धवृद्धा र अशक्त व्यक्तिहरू सबैभन्दा बढी जोखिममा परिरहेका छन् । ‘मेरो सवारी, मेरो लेन’ अभियान यी समस्यालाई समाधान गर्न नेपाल प्रहरी राजमार्ग सुरक्षा तथा ट्राफिक व्यवस्थापन कार्यालय, बुटवलले ‘मेरो सवारी, मेरो लेन’ अभियान सञ्चालनमा ल्याएको छ ।

ट्राफिक प्रहरीले पहिलोपटक चेतावनी, दोस्रोपटक जरिवाना र तेस्रोपटक कारबाहीको नीति लागू गरेको छ । प्रहरी उपरीक्षक मित्रबन्धु शर्मा भन्छन्, “हामीले प्रमुख लेनयुक्त शहरहरू—बुटवल, बेलहिया, भैरहवा, लुम्बिनी, तौलिहवा, नेपालगञ्ज लगायत क्षेत्रमा विशेष ट्राफिक निगरानी बढाएका छौं ।” राडरगन, गति मापन यन्त्र, मोबाइल गस्ती, र सामाजिक सञ्जालमार्फत जनचेतना अभियान सञ्चालन गरिएको छ । पश्चिम नेपाल बस व्यवसायी प्रालिका अध्यक्ष दधिराम खरेल भन्छन्, “अब सार्वजनिक सवारी चालकहरूलाई लेन शिक्षालाई अनिवार्य बनाइनुपर्छ। सवारी दुर्घटना न्यून गर्न अनुशासन पालना अनिवार्य छ ।”

उनले अनधिकृत पार्किङ, जथाभावी यात्रु चढाउने र तोकिएको स्थानबाहेक बस रोकिने प्रवृत्तिलाई रोक्न कारबाही आवश्यक रहेको बताए । ‘सुरक्षित यात्रा नेपाल’ अभियानका अभियन्ता कृष्ण बेल्बासे भने सडक सबैको साझा भएको भन्दै पैदल यात्री पनि जिम्मेवार हुनुपर्ने बताउछन । जेब्राक्रस र आकाशे पुलको प्रयोगलाई जोड दिनुपर्ने उनको सुझाव छ ।

‘सडक मेरो अधिकार मात्र होइन, कर्तव्य पनि हो’ भन्ने भावना फैलाउन जरुरी रहेको उनले बताए । सडकमा खाल्टाखुल्टी, छाडा चौपाया, अनियमित पार्किङ, साँघुरो लेन र सवारी चापका कारण ट्राफिक व्यवस्थापन अझ जटिल हुँदै गएको छ। त्यसमा पनि ‘म मात्रै त हो’ भन्ने मानसिकता, हतार, अनि नियमको बेवास्ताले सामाजिक अनुशासन नै कमजोर बनाएको छ ।

ट्राफिक विशेषज्ञहरू भन्छन—लेनअनुसार सवारी चलाउने, संकेत पालना गर्ने, गति सीमाभित्र रहनु, र पैदलयात्रीले सुरक्षित मार्ग प्रयोग गर्न थाले मात्र दुर्घटनाको दर घट्छ । लेन अनुशासन भनेको केवल सडकमा कोरिएको रेखा होइन—यो हामी सबैको जीवन र मृत्युको सीमारेखा भएको हुदा यसको पालना सबैको कर्तब्य हुन आउछ ।