खोज

बुटवल, ८ असार ।

वर्षायाम सुरु भएसँगै डेगुरोको प्रकोप फैलिन सक्ने संभावना पनि उत्तिकै बढेको छ । त्यस्तै बुटवल उपमहानगरपालिले यसपटक केवल उपचार होइन, पूर्वसावधानी र जनचेतनाका साथ खोज–नष्ट अभियान सम्म संचालन गर्दै छ । तीन दिवसीय उक्त सचेतनामुलक कार्यक्रममा स्वास्थ्य शाखा, विभिन्न सामाजिक संस्था, संचारकर्मी, जनप्रतिनिधि, स्वास्थ्यकर्मी, शिक्षक शिक्षिकाहरु, विद्यार्थी, आमा समूह, टोल समिति, नगर प्रहरी र स्थानीय नागरिकहरूको उपस्थितमा यो कार्यक्रम गरिएको हो ।

“जव सम्म जनस्तरमा चेतना फैलाउन सकिदैन तव सम्म हामीले यो अभियानलाई सफल बनाउन सक्दैनौं । त्यसैले प्रत्यक्ष सरोकार राख्ने यी समुदायलाई यो अभियानमा समेटिएको हो”– स्वास्थ्य शाखा अधिकृत कल्पना खनालको भनाई छ ।

खोज–नष्ट अभियान अन्तर्गत घर–घरमा स्वास्थ्य स्वयंसेवक खटाइनुका साथै टोल समिति, नगर प्रहरी, विद्यार्थी, शिक्षक, वडा प्रतिनिधि, आमा समुह र विभिन्न संघसंस्थाहरुको सहयोगमा अभियानलाई सार्थकता दिने बुटवल उपमहानगरपालिकाका जनस्वास्थ्य निरीक्षक मिनप्रसाद पोखरेलको भनाई छ । पानी जमेको ठाउँ, प्लास्टिकका भाँडो, गमला, कुलर, पुराना टायर—यी सबैमा लामखुटेका लार्भा भए नभएको निरीक्षण गरिनेछ भने पाइएमा तुरुन्तै नष्ट गरिनेछ ।

डेंगुरोगबाट बच्ने उपाय
विशेषज्ञहरूका अनुसार डेंगु नियन्त्रणको सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय भनेकै स्रोतको नियन्त्रण हो । अर्थात घरवरपर सरसफाई । हरेक हप्ता घर वरिपरिको पानी जम्ने ठाउँ सफा गर्ने, प्लास्टिकका भाँडाहरू उल्ट्याएर राख्ने, फूलको गमला वा कुलरको पानी बारम्बार फेर्ने, झुलको प्रयोग गर्ने, विशेष गरी बालबालिकाहरुको विशेष ख्याल गर्ने, झुलको प्रयोग गर्ने, लामखुटे भगाउने धुप तथा मलमको प्रयोग गरेमा बच्न सकिन्छ ।

यदि लक्षण देखिएमा ढिला नगरी स्वास्थ्य संस्था जानु पर्छ । डेंगुको लक्षणमा सामान्य ज्वरो, टाउको दुखाइ, आँखाको पछाडिको भाग दुख्ने, मांसपेशी र जोर्नी दुख्ने, र शरीरमा रातो दाग देखिन सक्ने जनस्वास्थ्य शाखा अधिकृत कल्पना भुसालले बताइन ।

सामुदायिक सहभागिता गराउने गरी खोज–नष्ट अभियानमा लागेको बुटवल उपमहानगरपालिकाका जनस्वास्थ्य शाखा प्रमुख युवराज पाण्डेको भनाई छ । बुटवल उपमहानगरपालिकाले हरेक वर्षजस्तै यस वर्ष पनि ‘डेंगु खोज र नष्ट गर’ अभियान सञ्चालन गर्न लागेको हो । सोही अनुसार बुटवल उपमहानगरभित्रका विद्यालयहरु न्यू होराइजन, नवीन औद्योगिक मा.वि. र क्यानन मा. वि. का विद्यार्थीहरु, बुटवल नगर प्रहरीहरु, सञ्चारकर्मी तथा सरोकारवालाहरुको सहभागितामा डेंगु रोग रोकथाम सम्बन्धी अभिमुखीकरण कार्यक्रम गरेको जनाएको छ ।

अभिमुखीकरणले बुटवलबासीलाई डेंगु रोगबाट बचाउनका लागि सहयोग पुग्ने र यदि कसैलाई यो रोग लागेमा लक्षणहरु कसरी थाहा पाउने ? यसबाट कसरी बच्न सकिन्छ ? त्यसका लागि विशेष ध्यान दिई आफू बस्ने घर वरपरको पानी जम्ने खाल्डाखुल्डी पुरी, रबरका टायर वा अन्य पलाष्टिकका भाडाहरु हटाई सफा राख्न पालिकाले सबैलाई निर्देशन दिएको छ ।

डेंगु रोग सर्ने तरिकाहरु

डेङ्गु एडिस एजिप्टाई नामक लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्छ, जसले जिका र चिकन गुनिया जस्ता भाइरस पनि बोक्छ । लामखुट्टेले डेङ्गु ज्वरो भएको व्यक्तिलाई टोक्छ र त्यसपछि अरू कसैलाई टोक्छ, जसले गर्दा उनीहरू संक्रमित हुन्छन् । डेङ्गु एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्ने रोग होइन तर डेङ्गु गर्भवती महिलाबाट बच्चामा सर्न सक्छ ।

डेङ्गुका प्रारम्भिक लक्षणहरु ३ देखि ७ दिनसम्म रहन्छ । यस पछि धेरै मानिसहरूले ठीक भएको महसुस गर्न थाल्छन्, तर केहीलाई प्राणघातक गम्भीर डेङ्गु हुन्छ जसको लागि चिकित्सा उपचारको आवश्यकता हुन्छ ।

गम्भीर डेङ्गुका लक्षणहरू जीवनको लागि खतरा हो । ज्वरो हटेको २४ देखि ४८ घण्टापछि गम्भीर डेङ्गुको लक्षण देखिन्छ ।

डेङ्गु भाइरसका कारण रक्तनलीहरू क्षतिग्रस्त भएको खण्डमा गम्भीर डेङ्गु हुन्छ । गम्भीर डेङ्गु भएमो रगतमा प्लेटलेट्सको संख्या घट्छ । यसले गर्दा आन्तरिक रक्तस्राव हुनसक्छ र शरीरका अङ्गहरूले काम गर्न छोड्ने र बिरामीको मृत्यु हुने सम्भावना समेत बढाउँछ ।

पेट दुख्नु, लगातार बान्ता हुनु, गिजा वा नाकबाट रक्तस्राव हुनु, दिसा पिसाब वा बान्तामा रगत देखिनु, सास फेर्न गाह्रो हुनु, छिटो थकान हुनु, चिडचिडाहट या बेचैनी हुनु, छालामुनि रक्तस्राव हुनु, जुन छालामा रातो घाउ जस्तो देखिन सक्छ ।

यो रोग सन् १७८० मा भारतको चेन्नाई भन्ने शहरबाट शुरु भएको देखिन्छ । नेपालमा पनि यो रोग भित्रिएको धेरै वर्ष भैसकेको भएपनि २०७२ सालको भुकम्प पछि यसको बढी असर देखा परेको हो । जसमा हालसम्म ७ हजार बढी मानिसहरुको ज्यान गएको छ । डेङ्गी दोस्रो विश्वयुद्धको समयदेखि विश्वव्यापी समस्या बनेको हो । हाल यो रोग विश्वका १ सय १० देशहरूमा व्याप्त छ ।