खोज

बुटवल, २१ जेठ ।

बुटवल उपमहानगरपालिका शहरी क्षेत्रमा अहिले उज्यालो बुटवल भन्ने अभियानका साथ तीव्र विकासको यात्रामा अघि बढिरहेको छ । समानता स्वाभिमान र अवसर, बस्नयोग्य बुटवल शहर भन्ने मूल नारा तय गरेको बुटवल उपमहानगरपालिकाले उज्यालो बुटवल भन्ने अभियान पनि संचालन गरिरहेको छ । गोलपार्कदेखि योगीकुटीसम्म फैलिएका मुख्य सडकहरू, विशेषगरी राजमार्ग क्षेत्रहरूमा आधुनिक र ठूला हाइमास्ट लाइटहरूको जडानले साँझपख र रातको समयमा उज्यालोपन फैलाएको छ ।

शहरभरि ठड्याइएका हाईमास्ट लाईटको उज्यालोले सडक सुरक्षालाई मात्र होइन, यहाँका स्थानीय बासिन्दा र यात्रुहरूको गतिशीलता तथा सामाजिक गतिविधिलाई सहज बनाएको छ । प्रमुख सडकहरूमा बलिरहेको हाइमास्ट लाइटहरूले बुटवललाई आधुनिक, व्यवस्थित र सुरक्षित सहरको रूपमा प्रस्तुत गरिरहेका छन्, जसले यहाँको व्यापार, यातायात र पर्यटन क्षेत्रलाई पनि सकारात्मक प्रभाव पारिरहेको छ । बुटवल साँच्चिकै सुन्दर, रमणीय र आकर्षक बन्दै छ भन्ने सन्देश प्रवाह गर्न सफल भएको छ ।

 तर, बुटवल उपमहानगरपालिकाको यो उज्यालोपनको अनुभूति अझै सबै ठाउँमा समान रूपमा पुग्न सकेको छैन । विशेष गरी वडा नम्बर १२, १३, १४, १५, १६, १७, १८, १९ वडाका ग्रामीण क्षेत्रका चोक, गल्लीहरू र मुख्य सडकभन्दा टाढा रहेका स्थानहरूमा सामान्य लाइटहरूको समेत अभाव छ । सडकबत्तीको अभावमा साँझपख ती ठाउँहरू पूर्ण रूपमा अँध्यारो हुन्छन् । जसले स्थानीय बासिन्दाको सुरक्षा र दैनिक क्रियाकलापमा बाधा पु¥याइरहेको छ । ग्रामीण क्षेत्रमा अझै पर्याप्त सार्वजनिक प्रकाश व्यवस्थापन नभएकोले सामाजिक विकासमा पनि ठूलो खाडल देखिएको छ । तिनाउ पारीका ८ वटा वडाहरु मध्ये मोतिपुर चोकमा एउटा मात्रै हाइमास्ट लाइट राखिएको छ । त्यो पनि वडा नम्बर १७ र १९ को सिमानामा बाँकी वडामा उज्यालो योजनाको झल्को समेत छैन ।

शहरी र ग्रामीण क्षेत्रबिच यस्तो भिन्नता बुटवल उपमहानगरपालिकाको विकास योजनामा समानता नआउनु चिन्ताजनक विषय हो । जहाँ शहरका प्रमुख भागहरू उज्यालो र व्यवस्थित बन्न पुगेका छन्, त्यहाँ ग्रामीण क्षेत्र अझै अँध्यारोमा डुबेको छ । गाउँका चोकहरूमा हाइमास्ट लाइट त परै जाओस्, सामान्य लाइट पनि बल्न सकेका छैनन्, जसले साँझपख मानिसहरूको आवतजावतमा ठूलो समस्या निम्त्याएको छ । यसले गाउँका मानिसहरूलाई सामाजिक गतिशीलता र आर्थिक गतिविधिबाट बाहिर राखिरहेको छ र सुरक्षा जोखिम पनि बढाइरहेको छ ।

यो अवस्थाले उज्यालो बुटवल बन्ने यात्रामा अझै धेरै काम बाँकी छ र सबै क्षेत्रहरूमा समान विकास आवश्यक भएको देखिन्छ  । ग्रामीण क्षेत्रमा पनि आधुनिक प्रकाश व्यवस्थापन गरी सुरक्षित र व्यवस्थित वातावरण सिर्जना गर्नुपर्ने छ । यसो भए मात्र बुटवल उपमहानगरपालिका साँच्चिकै उज्यालो, समृद्ध र समान नगरपालिकाको रूपमा स्थापित हुन सक्नेछ । शहर र गाउँबिचको विकासको खाडल मेटाउने दिशामा जोड दिनुपर्ने आवश्यकता अझ स्पष्ट भएको छ । उज्यालो बुटवलको सपना सबैका लागि उज्यालो र सुरक्षित जीवन सुनिश्चित गर्ने लक्ष्यसँग जोडिएको छ, त्यसैले सबै क्षेत्रमा न्यायोचित विकास र सेवा वितरण अनिवार्य छ ।

बुटवलको ग्रामीण क्षेत्रमा रहेका वडाहरू १४, १५, १६, १७, १८ र १९ शहरको रेखाभित्र त पर्छन् तर विकासको नक्साबाट बाहिरिएका छन् । यी सबै वडा गाउँबाट सहरउन्मुख भूगोल हुन्, जहाँ जनसंख्या बाक्लो हुँदैछ, बस्ती फैलिँदैछ, साना बजारहरू बढ्दै छन् । तर साँझपख यी ठाउँहरूमा उज्यालो भेटिन्छ भने त्यो केवल सवारीका हेडलाइटमा प्रतिबिम्बित हुने पोलहरू मात्र हुन् । बत्ती छैनन् । अझ दुःखद त के भने, यी वडाहरूको बिचबिचबाट गुज्रिएको देशकै मुख्य मार्ग पूर्व–पश्चिम महेन्द्र राजमार्ग, जुन सडकलाई ‘हाइवे’ भनिन्छ, त्यो पनि रातभरि अँध्यारोमा हराइरहेको छ ।

पुर्व पश्चिम महेन्द्र राजमार्ग, नाममा हाइवे, तर व्यवहारमा अँध्यारो गल्ली जस्तै छ । जहाँ दिनरात ट्रक, बस, मोटरसाइकल, साइकल र पैदलयात्रीहरूको आवतजावत हुन्छ । राति भने ती सबै सवारीहरू हेडलाइटको भरोसामा चल्न बाध्य छन् । राजमार्गका किनारमा पोलहरू छन्, तर ती पोलहरूमा बत्ती छैन । बुटवलबाट झोलुङ्गे पुल, बेलबास, नयाँगाउँ, ढवाहा, तामनगर हुँदै पश्चिमतर्फ जाने सबै भन्दा व्यस्त सडक यही नै हो । अहिले सडक निर्माणको काम पनि भैरहेकाले सवारी दुर्घटनाको जोखिम झन बढेको छ ।

यता बुटवलको केन्द्रमा रहेको अस्पताल अगाडि झलमल्ल उज्यालो छ, तर रानीगञ्जको हाटबजारमा, फर्साटिकरको चोकमा वा इमिली चोकको छेउछाउमा साँझपख देखिने भनेको केवल अँध्यारो मात्र हो । कतिपय ठाउँमा स्थानीयहरूले आफ्नो घरबाट तार तानेर बल्ब झुन्ड्याएका छन्, तर ती पनि अब बलेका छैनन् । यस्तो परिस्थितिमा महिलाहरूका लागि साँझपख यात्रा गर्नु भनेको डरको सुरुङ पार गर्नु जस्तै हो ।

झोलुङ्गे पुल नजिकै घर भएकी सुनिता गौतम भन्छिन्, “शहरतिर त उज्यालोले झिलिमिली छ । तर हाम्रो बस्ती तिर भने अँध्यारो नै छ । साँघुरो सडक बन्दै गरेको सडक, गाडीको तेज लाइट—सबै मिलेपछि साँझको बाटो सुरक्षित होइन, संघर्षमय हुन्छ।” उनीजस्तै धेरै यात्रीहरुलार्ई साँझको समय यात्रा गर्नु जोखिमयुक्त हुन्छ ।

वडा नम्बर १४ का अध्यक्ष दधिराम न्यौपानेले भने, “हामी पटक–पटक कार्यपालिका बैठक र योजना मागमा सडकबत्तीका लागि योजना पेश गर्छौं । तर कहिल्यै प्राथमिकता दिइँदैन। उपमहानगरपालिकाको अंग हौं भनेर चिनिन्छौं, तर व्यवहारमा विकासका केही काममा सधै पछाडी परिरहेका र्छौ”– उनले भने । उनले थपे, “हामीकहाँ हाइवे नै अँध्यारो छ । के हाइवेमा दुर्घटना हुँदैन? के बजारतिरको ज्यान मात्रै महत्वपूर्ण हो ?”

यस्तै वडा नम्बर १५ का अध्यक्ष एवं प्रवक्ता शिव रानाले उपमहानगर पालिकाले पहिला सहरी क्षेत्रका मुख्य मुख्य स्थानमा बिस्तार गरेर ग्रामीण क्षेत्रमा सुधार गर्ने उपमहानगरपालिकाको योजना रहेको बताए । उनले भने, “बढी जनघनत्व भएको क्षेत्रमा अहिले हाईमास्ट लाईट विस्तार गरिएको छ ।”

खास कुरा के हो भने, बुटवलमा खोलावारी र खोलापारिका बासिन्दाबिच विकासको गहिरो खाडल छ । बजार क्षेत्र विकासको स्पीडमा दौडिरहेको छ, ग्रामीण बस्ती भने रफ्तारबिना अड्किएको छ । खोलावारीमा सडक चौडा, हाइमास्ट बत्ती र सिसिटिभी लगायतको सुविधा थपिदै छ । खोलापारिमा धुलो, हिलो, साँघुरा गल्लीहरू र अँध्यारो स्थानीयहरू अब प्रश्न गर्न थालेका छन । “के खोलावारी र खोलापारीका नागरिकको मूल्य फरक–फरक हो ? के हाम्रो कर कम मूल्यको हो ?” वडा नम्बर १९ का दानबहादुर क्षेत्रीले भने । उनले उपमहानगरपालिकाले खोलापारीलाई सैतेली व्यावहार गरेको बताए । एउटै पालिका भएर पनि समान विकास हुन नसक्नु यसैको उपज भएको उनको तर्क छ ।

यी छ वटा वडाहरुका मदैयाचौराहा, भेराइटी चोक, पोखराबारी, इमिली चोक, रानीगञ्ज, नरैनापुर—यी सबै ठाउँहरूमा मान्छे जम्मा हुन्छन्, सामान किनबेच हुन्छ, बालबालिका खेल्छन् । तर बत्ती नहुँदा सबै गतिविधि अँध्यारोभित्र दबिन्छ । अँध्यारोले अपराधको जोखिम बढाई रहेको छ ।

बुटवल उपमहानगरपालिकाले आफूलाई ‘स्मार्ट सिटी’ बनाउने दाबी गरिरहेको छ । तर स्मार्ट सिटीको पहिलो आधार भनेकै स्मार्ट प्रकाश व्यवस्थापन पनि हो । सडकबत्ती कुनै विलासी माग होइन, नागरिक सुरक्षा र सहजरुपमा आवागमनको आधारभूत पूर्वाधार हो । जब बजार उज्यालो हुन्छ, तर बस्ती अँध्यारोमै रहन्छ, तब त्यो विकास होइन, विकासको असमान वितरण हो । शहरसँगै गाउँमा विकासको समान हुनुपर्ने स्थानीयको माग छ । (संचारिका फिचर)