खोज

काठमाडौं, ४ जेठ ।

एउटा ताराको कल्पना गर्नुहोस्, जुन हाम्रो सूर्य जस्तै छ तर यसको वरिपरि बरफको बाक्लो तह रहेको छ। सुन्दा अनौठो लाग्न सक्छ, तर नासाको जेम्स वेब टेलिस्कोपले यो चमत्कार पत्ता लगाएको हो । वैज्ञानिकहरूले १५५ प्रकाश वर्ष टाढा वरिपरि जमेको बरफको उपस्थिति स्पष्ट रूपमा तारा पत्ता लगाएका हुन्।

र, यो हिउँ साधारण होइन तर क्रिस्टल जस्तै चम्किलो र सफासमेत छ। यो खोज एचडी १८१३२७ नामक ताराको नजिक गरिएको छ, जुन अझै पनि उमेरमा बच्चा छ, मात्र २३ मिलियन वर्ष पुरानो। यसलाई हाम्रो सूर्यसँग तुलना गर्नुहोस्, जुन ४.६ बिलियन वर्ष पुरानो हो । यस ताराको वरिपरि फैलिएको धुलो र बरफले बनेको ठूलो घेरा छ, जसलाई वैज्ञानिकहरूले ‘डस्ट डिस्क’ भनेका छन्। यो ग्रहहरू बन्ने ठाउँ हो। र, यदि त्यहाँ पानीको बरफ छ भने प्रश्न उठ्छ कि त्यहाँ पृथ्वी जस्तो संसार कहिल्यै बन्न सक्छ होला ?

वैज्ञानिकहरूका अनुसार जेम्स वेबले बरफ मात्र होइन, क्रिस्टलीय पानीको बरफ पनि पत्ता लगाएका छन् । अर्थात्, यस्तो बरफ हाम्रो सौर्यमण्डलको शनि ग्रहको छल्ले र कुइपर बेल्टमा पाइन्छ। यो हिउँसँगै धुलोका सूक्ष्म कणहरू पनि छन्, जसले मिलेर ‘फोहोर स्नोबल’ जस्तो संरचना बनाउँदै छन् । यो बरफ र लो मिलेर पछि ग्रह बन्न सक्छ । र जसरी उल्का र धूमकेतुहरूबाट पानी हाम्रो पृथ्वीमा पुग्यो, त्यसरी नै पानी पनि त्यहाँ पुग्न सक्छ।

अहिलेसम्म यो विश्वास थियो कि जीवनको लागि आवश्यक तत्वहरू हाम्रो सौर्यमण्डलमा मात्र छन्। तर, अहिले १५५ प्रकाश वर्ष टाढाको अर्को प्रणालीमा पानीको बरफ फेला पर्दा कतै कतै, पृथ्वीजस्तै अन्य संसारमा पनि जीवनको अंकुर फुटिरहेको भन्ने सोच्ने कारण थप मिलेको छ । वैज्ञानिक क्रिस्टिन चेनले भने, ‘हामीले प्राप्त गरेको तथ्याङ्क ठ्याक्कै त्यस्तै छ जुन हामीले हाम्रो सौर्यमण्डलको क्युपर बेल्टका वस्तुहरूबाट लिएका छौं। यसको मतलब कतै टाढा हाम्रो प्रणाली जस्तै अर्को प्रणाली बनिरहेको छ।’

जेम्स वेब टेलिस्कोपले अब टाढाका ताराहरूलाई मात्र अवलोकन गर्दैन, तर तिनीहरूको परिक्रमा गर्ने प्रणालीहरूमा पानी, धुलो, ग्यास र ग्रहहरूको गठनको प्रक्रियालाई पनि डिकोड गर्दैछ। यो आविष्कारले भविष्यमा ब्रह्माण्डको हाम्रो बुझाइको दिशा मात्र परिवर्तन गर्न सक्दैन, तर हाम्रो सोचाइ पनि परिवर्तन गर्न सक्छ।