खोज

बुटवल, ०३ फागुन ।
विद्यालयबाट घर पुग्ने बित्तिकै बालबालिकाहरू मोबाईलमा हराउँछन । मोबाईलसँग होम वर्क गर्छन । मोबाइलसँगै खाजा खाने गर्दछन । घरमा आफन्त आएको, छिमेकमा के भैरहेछ भन्ने उनीहरूमा कुनै चासो हुँदैन । प्रविधिकै कारण बालबालिकाहरूमा आएको यो बानीलाई पढन संस्कृतिबाट परिवर्तन गर्ने उद्देश्यका साथ बुटवलका ३ युवाहरूले ‘मिनि मोबाईल पुस्तक’ नाम दिएर विद्यालय पुस्तक प्रदर्शनी यात्रा चलाईरहेका छन ।

बुटवलका विशाल पुस्तक सदन संचालक दिपेन्द्र जिसि, बुटवल बुक्स मार्टका गोबिन्द ज्ञवाली र ग्यालेक्सी बुकका कृष्ण बहादुर कार्की (राजु) ले विद्यालयहरूमा आफनो स्टल राखेर नै पुस्तक प्रचारमा लागेका हुन । सामाजिक रूपान्तरणका लागि शिक्षामा नया अभियान, पढ्ने बानीको विकासका लागि पुस्तक प्रदर्शनी, हरेक उपहार पुस्तक नै दिने गरौ, पुस्तक उपहार दिने ब्यक्ति नै पढ्ने बानीको अभियन्ता, जो पढ्छ उहि अघि बढ्छ, पढौ र पढाऔ, पढ्नुहोस्, नेतृत्व गर्नुहोस् र सफल हुनुहोस् नारासहित यो अभियान चलेको छ ।

‘न्यु लाईटमा गतवर्ष पुस १३ गतेबाट हामीले यो अभियान शुरु गरेका हौ,’– विशाल पुस्तक सदन संचालक दिपेन्द्र जिसिले भने । विद्यार्थी, अभिभावक र शिक्षकलाई उपयोगी पुस्तकहरू स्टलमा उपलब्ध हुने उनले बताए । पढाइ जरुरी छ भन्ने सन्देश दिन अभियान थालेको उनले बताए । एक वर्षको अवधिमा रूपन्देहीसहित कपिलवस्तु र नवलपरासीका करिब १ सय विद्यालयहरूमा अभियान लगेको विशाल पुस्तक सदन संचालक तथा अभियन्ता दिपेन्द्र जिसि बताउछन । ‘सिक्ने, सिकाउने र सिक्ने पढाउनलाई पढौ ।’ नारा अनुसरण गरेर अभियानलाई विद्यालय, अभिभावकहरूबाट सकारात्मक रूपमा लिएको उनि बताउछन । कथा, सामान्यज्ञान, जिवनी, साहित्य, स्वास्थ्य सचेतना, गजल, कविता लगायत करिब ५ हजार टाईटल बराबरका पुस्तकहरू स्टलमा छन । जसमा शिक्षक, अभिभावक र विधार्थीलाई उपयोगी छ । कक्षागत उपयोगी किताबहरू, चित्रसहितका कविता, कथाहरूका पुस्तक बालबालिकाहरूले मन पराएका छन । अर्कोतर्फ गिजु भाईको पुस्तक दिवास्वप्न, कर्म, घरको शिक्षा जस्ता शिक्षक, अभिभावकहरूलाई उपयोगी पुस्तकहरू समेत आकर्षण बनेको उनी बताउँछन् ।

हजुर आमाबाट सुत्ने बेला कथा सुनेर सुत्ने हाम्रो युग अहिले प्रविधिका कारण एकलकाटे तर्फ गएको छ ।’– उनले दुखेसो गरे । अहिलेको प्रविधि युक्त युग युवाहरूमा अवसरमात्र नभई सामाजिक रूपमा धेरै समस्या उत्पन्न गरेको छ । डिजिटल अध्ययनका कुरा आउदा पुस्तकहरू बिस्तारै हराउने हो कि भन्ने आशंका रहेको उनले बताए । एक वर्षको अवधिमा अभिभावकहरूमा अझै पनि चेतना पुर्याउन नसकेको उनले बताए ।
अक्सफोर्डमा कक्षा ४ मा अध्ययरत कृष्टिना पोखरेल विद्यालय परिसरमा चलेको पुस्तक प्रदर्शनीमा पुस्तक पढ्दै गरेकी भेटिईन । पढाईसंगै उनी नया सिकाई र ज्ञानका विषयमा रुचि राख्छन । चित्र भएको कथाका किताब धेरै मन पर्ने उनले बताईन । यसैगरि कक्षा ३ मा अध्ययन गर्ने रियान्सी केसीलाई नेपाली कविता र कथाका किताबहरू मन पर्ने बताईन । बुबाबाट किताब पढ्न प्रेरणा मिलेको र धेरै पुस्तक समेत घरमा रहेको उनले बताईन ।

अक्सफोर्ड माबिका प्राचार्य दिनेश भुसालले हरेक घरघरमा अभिभावकलाई प्रविधि समस्याका रूपमा विकास भैरहेको बताए । प्रविधिको सहि प्रयोगबाट चुक्दा समस्या बनेको उनको तर्क छ ।
करीब सात वर्षदेखि नेपाल मनोचिकित्सक संघका महासचिव वरिष्ठ मनोरोग विशेषज्ञ डा मनोज ढुगाना पढ्ने र पढाउने अभियानमा छन । जन्मदिनमा पुस्तकबाट शुरु गरेका उनी संघको हरेक कार्यक्रममा समेत मायाको चिनोका रूपमा पुस्तक नै दिने प्रचलन चलाएका छन । संस्थाको एउटा स्टिकर बनाएर विदेशी, नेपाली लेखकका पुस्तकहरूमा लोगो राखेर दिने गरेको उनले बताए । ‘मायाको चिनोका रूपमा बस्तु दिँदा त्यो त्यसै घरमा थन्किछन भने कम्तीमा पुस्तक घर आएपनि परिवारका सदस्यहरू पढछन,’ उनले भने । हामी आफूलाई शिक्षित वर्ग भन्ने तर कानुन, समुदाय र सामाजिक विकास हुन नसकेको उनले दुखेसो गरे । ‘

शिक्षा भयो तर ज्ञान भएन,’–उनले भने । आफनो वरपरको समुदाय र वातावरण बुझन र बुझाउन र ज्ञानको लागि पढन जरुरी छ । ‘ज्ञानी समाज’ निमार्ण गर्न ‘पढ र पढाऔ ।’ उदेश्य सहित अभियान चलाएको उनले बताए । ‘बिस्तारै परिवर्तन आएको छ,’–उनले भने । अहिले रूपन्देहीका अन्य संघसंस्थाहरू पनि मायाको चिनो पुस्तक दिने प्रचलन शुरु गरेको उनी बताउँछन । हिमालय बुक्स हाउस र पाठक मंच बुटवल पनि पढन संस्कृति बिकासको अभियान चलाउँदै आएको छ ।

अभिभावक संघ रूपन्देहीका अध्यक्ष लोकनाथ ज्ञवालीले पढन संस्कृति बिकास नाराबाट सम्भव नहुने बताउछन । एउटा परिवारमा बुबाआमा नै आफू पढ्ने र छोराछोरीलाई पढाउने संस्कार विकासको शुरुवात जरुरी रहेको उनले बताए ।