खोज

काठमाडौं, १८ माघ ।

वैज्ञानिकहरू निरन्तर नयाँ संसार र जीवनको खोजीमा लागिरहेका छन्। तिनीहरूको अन्वेषण अन्तरिक्षमा जारी छ, तर यो पहिलो पटक हो कि वैज्ञानिकहरूले पृथ्वीको मुनी नयाँ संसार फेला पारेका छन्। वास्तवमा, स्विट्जरल्याण्डका वैज्ञानिकहरूले प्रशान्त महासागरमा रहस्यमय ठाउँहरू पत्ता लगाएका छन्। जसलाइ उनीहरूले ‘डुबेको संसार’ भनेका छन् ।

वैज्ञानिकहरुका अनुसार देखिने यी धब्बाहरु पृथ्वीको आवरण बन्ने समयमा बनेको हुनुपर्छ । यसको मतलब तिनीहरू लगभग ४ अरब वर्ष पहिले गठन भएको हुनुपर्छ। पृथ्वीको पहिलो आवरण बनाउँदा यसको क्रस्ट पनि बनेको हुन सक्ने अनुमान गरिएको छ । तर, वैज्ञानिकहरूले यसको पहिचानबारे केही भन्न अस्वीकार गरिरहेका छन् । उनी भन्छन् कि यी विगत केही करोड वर्षमा आवरणमा घना सामग्रीको निर्माणको परिणाम हो।

हाम्रो ग्रहको भित्री भाग (पृथ्वी भित्रको तरंगको नक्साङ्कन गर्ने) नयाँ तरिकाले गर्दा यो सम्भव भएको वैज्ञानिकहरू बताउँछन्। वैज्ञानिकहरूका अनुसार ‘डुबेको संसार’ अहिलेसम्म पत्ता लागेको ‘सबडक्टेड स्ल्याब’ भन्दा फरक छ। यो क्षेत्र दुई टेक्टोनिक प्लेटको टक्कर बिन्दुमा स्थित छ। तिनीहरू विश्वास गर्छन् कि यो पृथ्वीमा ‘डुबेको फरक संसार’ हो।

यो टेक्टोनिक गतिविधिको क्षेत्रहरूबाट टाढा अवस्थित छ, जहाँ पृथ्वीका प्लेटहरू एकअर्कासँग टकराउँछन्। यसको संरचना, अवस्था र टुक्राहरूको स्थान वैज्ञानिकहरूका लागि रहस्य बनेको छ। वैज्ञानिकहरूले भूकम्प तरंगहरूबाट सिस्मिक डेटाको फाइदा उठाउँदै पृथ्वीको भित्री भागको उच्च रिजोल्युसन मोडेलिङमार्फत यो पत्ता लगाउन सफल भएका हुन ।

केन्द्रमा फुल वेभ इन्भर्सनका कारण यो सफलता हासिल भएको हो । यो एक प्रविधि हो, जसले उच्च गुणस्तरको विस्तृत छवि सिर्जना गर्न धेरै भूकंपीय मानहरू संयोजन गर्दछ। यो विधि स्विट्जरल्याण्डको लुगानोमा रहेको स्विस नेशनल सुपर कम्प्युटिङ सेन्टरमा रहेको पिज डेन्ट सुपर कम्प्युटरले महत्वपूर्ण कम्प्युटेशनल शक्तिको साथ प्रयोग गरेको थियो।

वैज्ञानिकहरू भन्छन् कि यो खोजले हामीलाई साहस दिएको छ तर यी ब्लबबारे विस्तृत जानकारी अहिलेसम्म फेला परेको छैन। जियोलोजिकल इन्स्टिच्युटका पीएचडी विद्यार्थी थोमसका अनुसार यो खोज उत्साहजनक भए पनि यी स्पटहरू के हुन् भन्ने अहिलेसम्म थाहा हुन सकेको छैन। हामीलाई थाहा छैन कि तिनीहरू के हुन् ? हामी यसको विस्तृत अध्ययन गर्दैछौं र थप गहिरो अनुसन्धान गरिरहेका छौं। वैज्ञानिकहरुले आ–आफ्नै भविष्यवाणी गरिरहेका छन् । कोही भन्छन् कि यो पृथ्वीको सृष्टिको समयमा बनेको हुनुपर्छ।

यो खोजले भूवैज्ञानिक सिद्धान्तहरूमा शंका उत्पन्न गरेको पनि भनिएको छ। यसले नयाँ तरिकामा पृथ्वीको उत्पत्तिको बारेमा अनुसन्धानको लागि नयाँ अवसरहरू खोल्छ। वैज्ञानिकहरूले अब यी ‘डुबेको संसार’ को अनुसन्धान गरिरहेका छन्। ‘यसको पूर्ण जानकारी मार्फत पृथ्वीको प्रारम्भिक उत्पत्तिको बारेमा थप जान्न चाहन्छौं। यसले पृथ्वीको भविष्य र अतीतको बारेमा जानकारी प्रदान गर्नेछ। अर्थात्, यसको अध्ययनबाट, हामीले प्लेट टेक्टोनिक आन्दोलनहरूको भू रूप र परिवर्तनशील रूप र तिनीहरूको गतिशीलता र अरबौं वर्ष पुरानो इतिहासको बारेमा पनि जानकारी प्राप्त गर्नेछौं।