खोज

सल्यान,१० माघ ।
सुन्तला खेतीका लागि प्रख्यात सल्यानको बागचौर नगरपालिका वडा नम्बर–९ का किसानले धान खेतमा सुन्तलाको बगैंचा बिस्तार गरेर मनग्ये आम्दानी गरेका छन् । धामीढुंगाका किसान कमल डाँगीले तीन मुरी धान फल्ने खेतमा तीन लाख रूपैयाँको सुन्तला उत्पादन हुने गरेको बताए । धान खेतीको सट्टा सुन्तला खेतीमा उत्कृष्ट परिणाम प्राप्त भएपछि उनी बगैंचा बिस्तारमा लागेका छन् ।

धान खेतीबाट निकै कम आम्दानी हुने गरेकोमा कमलले आर्थिक दृष्टिकोणबाट सुन्तला खेतीलाई राम्रो विकल्पको रूपमा अंगालेका हुन् । उनले भने, ‘फलफूलबाट नगद र राम्रो आम्दानी हुने भयो । धान रोप्दा तीन मुरी मात्रै फल्थो, त्यही खेतमा सुन्तला खेती गर्नथालेपछि तीन लाख आम्दानी हुन्छ ।’

सुन्तला बगैंचामा लगानीको अवस्था र माटो, हावा, पानी अनुकुल देखेका यहाँका किसानहरूले सुन्तला खेतीबाट राम्रो आम्दानीको अवसर देखेका छन् । ‘१०/१२ वर्ष अघि खेतमा सुन्तला रोपेका थियौँ, फल्न सुरु गरेको पाँच वर्षजति भयो,’ उनले भने, ‘गाउँसम्म बाटोघाटोको सुबिधा भएपछि बिक्री गर्न पनि सजिलो भएको छ । व्यापारीहरू पनि घरसम्मै आउँछन् ।’ केही समय अघि ६० देखि ६५ रूपैयाँ प्रतिकिलो सुन्तला बिक्री हुनेगरेकोमा अहिले प्रतिकिलो १०० रूपैयाँ सम्म बगैचाबाटै बिक्री हुनेगरेको कमलको भनाइ छ । उनका अनुसार सुन्तलाबाट प्राप्त हुने आम्दानी धान खेतीको तुलनामा धेरै हदसम्म बढी रहेको छ । सुन्तलाको बजारमा राम्रो माग र मूल्य पनि आकर्षक भएकाले कृषकहरूले धान खेतीको सट्टा फलफूल उत्पादन र बागवानी क्षेत्रमा ध्यान केन्द्रित गर्दै आफ्नो व्यवसायलाई अघि बढाएका हुन् । कमल भन्छन्, ‘सामान्य खेती गरेका किसानले पनि दुई/तीन लाख सम्म आम्दानी गर्छन् । हाम्रै ९ नम्बर वडामा ठूलो बगैचा भएका किसानले २५ देखि ३० लाख रूपैयाँसम्म कमाउँछन् ।’

धामीढुंगाकै युवा कृषक अशोक प्रकाश डाँगीले बाँझो रहेको पाखा, बारी र खाली जमिनमा कृषि कर्मल गरेमा गाउँमै बसेर राम्रो आम्दानी गर्न सकिने बताए । ‘खाडी मुलुकमा गएर जोखिम मोल्दै ४०/५० हजार कमाउनुभन्दा आफ्नै गाउँठाउँमा बाँझो जमिनमा फलफूल खेती गर्ने हो भने त्यहाँको भन्दा आकर्षक आम्दानी गर्न सकिन्छ’, उनले भने । आफूहरूले उत्पादन गरेको सुन्तला काठमाण्डौँ, धनगढी, कैलालीसम्म पु¥याउने गरेको उनको भनाइ छ ।

स्थानीय व्यापारी निर्मल वलीले सुन्तलाको बजार राम्रो भएपछि ग्रेडिङमा समस्या रहेको बताउँछन् । ‘ठूला र राम्रा दानाले उचीत मूल्य पाउँछन्, तर किसानहरूले साना दाना पनि लगिदिनुपर्छ भन्नुहुन्छ । यस कारण बजारमा दाना छान्ने र तिनको मूल्य निर्धारणमा अलिकति समस्या उत्पन्न भएको छ’, उनले भने । यस समस्याले गर्दा किसान र व्यापारी दुवैलाई केही चुनौतीहरू देखापरेका छन् । किसानहरूले उत्पादन गरेको प्रत्येक सुन्तलालाई उचित मूल्यमा बेच्न चाहेपनि साना दाना भएका फलहरूलाई थोरै मूल्यमा बेच्नुपर्ने स्थिति सिर्जना भएको छ ।

अर्काेतर्फ नगरपालिकाले सुन्तला निकासीमा बढी कर लगाउँदा पनि व्यापारीहरूलाई समस्या भएको व्यापारी निर्मल बताउँछन् । ‘साना गाडीहरूलाई १५ सय देखी २ हजार सम्म कर काट्छ । ठूला गाडीको त्यसैगरी कर काटिरहेको छ । यसले व्यापारीहरूलाई मर्का परेको छ’, उनले भने । कर उठाएर नगरपालिकाले किसानको गाउँसम्म पुग्ने मोटरबाटो सुधारमा पनि ध्यान नदिएको उनको भनाइ छ । बागचौर नगरपालिकाले आफ्नो क्षेत्रभित्र उत्पादन भइ निकासी हुने सबै प्रकारका फलफूलमा प्रतिकिलो एक रूपैयाँ कर उठाउने गरेको छ । सल्यानमा वि.सं. २०५० देखि व्यवसायिक रूपमा सुन्तला खेती सुरु भएको हो । जिल्लाभर १६७५ हेक्टर क्षेत्रफलमा सुन्तला खेती हुँदै आएको छ ।