खोज

लमही, ०१ माघ ।
तराइको थारु बस्तिमा माघीको रौनकता छाएको छ । दाङको देउखुरी लगायत बाँके, बर्दिया, रूपन्देही, नवलपरासी, कपिलवस्तुमा माघी पर्वले चहलपहल बढाएको छ । कामको लागि गाउँ बाहिर गएकाहरू घर फर्किइसकेका छन् ।
थारू समुदायको मौलिक चाड माघी पर्वले सांस्कृतिक, सामाजिक र आर्थिक पक्षलाई उजागर गर्दै राष्ट्रिय एकताको प्रतीकका रूपमा मनाइन्छ । पुस महिनाको अन्तिम दिन सुरु हुने यस पर्व थारू समुदायको नयाँ वर्षको रूपमा समेत परिचित छ ।

माघी पर्वले थारू समुदायको मौलिक पहिचान झल्काउँदै पारिवारिक सम्बन्ध, आपसी प्रेम र समाजिक सहकार्यलाई बलियो बनाउने थारु बुद्धिजीवी छबिलाल कोपिला बताउँछन् । उनले माघीथारू समुदायको नयाँ र आर्थिक वर्ष लिने गरेको बताए । थारू समुदायका मानिसहरूले विशेष परिकारहरू तयार गर्छन्, जस्तै ढिक्री, माछा, घोंगी, चिचर र स्थानीय परिकारहरू ।

माघीको मुख्य विशेषता पारिवारिक भेला र नयाँ सुरुवात हो । यस दिन परिवारका सदस्यहरू भेला भएर आफ्नो परिवारको नेतृत्व गर्ने व्यक्ति (मुखिया) चयन गर्छन्, आर्थिक तथा सामाजिक योजनाहरू बनाउँछन् र पुराना समस्याहरू समाधान गर्ने प्रयास गर्छन् ।

माघी पर्वको सांस्कृतिक महत्त्वसँगै आर्थिक योगदान पनि रहेको छ । मेलापर्वको आयोजना, थारू परिकारको व्यापार र स्थानीय उत्पादनको प्रदर्शनले स्थानीय अर्थतन्त्रलाई टेवा पु¥याउँछ । साथै, यो पर्वले थारू समुदायको सांस्कृतिक पर्यटनलाई प्रवद्र्धन गर्न पनि मद्दत पु¥याएको छ ।
नेपाल सरकार र स्थानीय तहहरूले माघी पर्वको संरक्षण र प्रवद्र्धनका लागि विशेष कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै आएका छन् ।

थारू समुदायका सांस्कृतिक सम्पदाहरूको जगेर्ना गरी यस पर्वलाई राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा चिनाउने प्रयास भइरहेको छ ।
माघी केवल चाडपर्व मात्र नभई सामाजिक एकता, सांस्कृतिक विविधता र आर्थिक समृद्धिको सन्देश बोकेको महŒवपूर्ण अवसर हो । यसले नेपाली समाजमा सहिष्णुता र सहअस्तित्वको भावना बलियो बनाउने विश्वास गरिन्छ ।
थारू समुदायको यस मौलिक पर्वलाई राष्ट्रव्यापी रूपमा मनाउने परिपाटीले नेपालका विभिन्न जातजाति र संस्कृतिहरूबीचको सहकार्यलाई झल्काउँछ। माघी पर्वले सम्पूर्ण नेपालीलाई एकताको सूत्रमा बाँध्ने सामथ्र्य राख्छ।माघी पर्वको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि माघी पर्व थारू समुदायको प्राचीन चाड हो, जसको इतिहास थारू समुदायको उत्पत्तिसँग गहिरो सम्बन्ध राख्दछ। थारूहरूको मूल स्थान तराई क्षेत्र भएको र उनीहरू प्राचीन कालदेखि नै कृषि प्रधान जीवनशैलीमा आधारित रहेकाले माघी पर्वले खेतीपाती, मौसम चक्र, र सामुदायिक जीवनशैलीलाई अभिव्यक्त गर्दछ ।
माघी पर्वको सुरुवातलाई कृषि युगसँग जोड्न सकिन्छ। पुस महिनामा वर्षभरि गरिएको मेहनत र खेतीपातीको फसलबाट प्राप्त उत्पादनलाई आत्मसात् गर्दै नयाँ वर्षको स्वागत गर्न थारूहरूले यो चाड मनाउने चलन चलाए ।
माघी पर्वले विशेषगरी प्राचीन थारू समाजमा पारिवारिक तथा सामाजिक संरचनालाई व्यवस्थित गर्ने परम्परा बोकेको छ। परिवारका सदस्यहरू एक ठाउँमा भेला भएर भविष्यका योजना बनाउने र पारिवारिक जिम्मेवारी बाँडफाँड गर्ने परिपाटी यस पर्वमा महत्वपूर्ण मानिन्छ ।

थारू समुदायले माघ महिनालाई शुद्धता, पुनर्जन्म, र नवीनताको प्रतीक मानेका छन् । यस पर्वमा विशेषगरी “गंगा स्नान“ (नदी, पोखरी, वा तलाउमा स्नान) गरेर आत्मशुद्धिको प्रतीकका रूपमा पूजा गर्ने परम्परा छ । थारूहरूको विश्वासअनुसार, माघ महिनाको सुरुवातले पुराना दुखलाई टाढा लगेर समृद्धि र खुशी ल्याउँछ ।
थारू समुदायको इतिहाससँग सम्बन्धित पुराना कथाहरू, किम्बदन्ती र संस्कारहरूले माघी पर्वलाई थारूहरूको सामाजिक एकता र सांस्कृतिक अस्तित्वको प्रतीकका रूपमा चित्रण गरेका छन् । थारूहरूको इतिहासका दस्तावेज र मौखिक परम्पराले यस पर्वलाई ‘नयाँ वर्षको चाड“ र “समृद्धिको प्रतीक’ को रूपमा चित्रण गर्छ । थारू समुदायको इतिहासमा माघी पर्वले सामूहिक निर्णय गर्ने थलोका रूपमा भूमिका खेलेको देखिन्छ । ऐतिहासिक रूपमा, यो पर्वको अवसरमा गाउँका मुखिया चयन गर्ने, सामाजिक समस्या समाधान गर्ने र नयाँ योजनाहरूको घोषणा गर्ने चलन थियो ।
समयसँगै माघी पर्वले थारू समुदायमा मात्र सीमित नभई सम्पूर्ण नेपाली समाजमा विविधता र एकताको सन्देश दिन थालेको छ । नेपालको तराई क्षेत्रमा बसोबास गर्ने अन्य जातजातिले पनि माघी पर्वलाई सम्मानका साथ मनाउन थालेका छन् ।
यसरी, माघी पर्व केवल धार्मिक वा सांस्कृतिक चाड नभई थारू समुदायको ऐतिहासिक पहिचान, परम्परागत जीवनशैली र सामाजिक संरचनाको प्रतिबिम्ब हो। यो चाडले थारू समुदायको विगतलाई सम्झने र भविष्यको यात्रालाई समृद्ध बनाउने प्रेरणा प्रदान गर्दछ ।
आधुनिकता र भूमण्डलीकरणले सांस्कृतिक विविधतालाई सम्मान गर्ने अवसर सिर्जना गरे पनि केही मौलिक चाडपर्वहरू अझेलमा पर्ने स्थिति आएको छ। थारू समुदायको ऐतिहासिक तथा सांस्कृतिक सम्पदा माघी पर्वसमेत आधुनिकतासँग जुध्दै आफ्नो मौलिकता जोगाउने संघर्षमा रहेको छ ।