खोज

सल्यान, १७ मंसिर ।
नेपाल राष्ट्रिय माध्यमिक विद्यालयका सबै कक्षाकोठा पूर्ण डिजिटल बनाइएको छ । विद्यार्थीले प्रविधिको प्रयोग गरि डिजिटल कक्षाकोठामा रुचिका साथ पढ्न पाएका छन् । जिल्लाको कपुरकोट गाउँपालिका वडा नं. ४ मा अवस्थित नेपाल राष्ट्रिय मावि, किमुचौरले डिजिटल शिक्षाको एउटा उत्कृष्ट उदाहरण प्रस्तुत गरेको हो । विगत पाँच वर्षदेखि प्रविधिमैत्री शिक्षण प्रणालीको परीक्षण गर्दै आएको यस विद्यालयले अहिले सम्पूर्ण १९ वटा कक्षा कोठालाई पूर्ण रूपमा डिजिटल कक्षाकोठामा रूपान्तरण गरिसकेको छ । शिशु कक्षादेखि कक्षा १२ सम्मका विद्यार्थीले डिजिटल कक्षाकोठामा पढ्ने गरेको विद्यालयका प्रधानाध्यापक दामोदर शर्माले जानकारी दिए ।

विद्यालयमा ६८४ जना विद्यार्थी र २४ जना शिक्षक छन्, जसमा १५ स्थायी दरबन्दीका शिक्षक र ९ जना निजी स्रोतका शिक्षक कार्यरत छन् । विद्यालयमा १७ वटा सामान्य कक्षाकोठा र २ वटा अतिरिक्त कोठाहरू रहेको भन्दै प्रअ शर्माले सबै कक्षामा प्रविधिहरूको प्रयोग गरिएको जनाए । उनका अनुसार डिजिटल कक्षा कोठामा सिपीयू, स्केच प्याड, साउण्ड सिस्टम, प्रोजेक्टर जस्ता प्रविधिको प्रयोग गरिएको छ भने २०० एमबीपिएस क्षमताको ल्यान इन्टरनेट पनि जडान गरिएको छ । प्रअ शर्मा भन्छन्, ‘हामीले कक्षाकोठाहरूमा प्रायः निःशुल्क सफ्टवेयरको प्रयोग गरेका छौँ । जसले शिक्षण सामग्री तयार गर्न सजिलो बनाउँछ । ब्ल्याकबोर्ड वा ह्वाइटबोर्डको विकल्पका रूपमा स्केच प्याडको प्रयोग गरेका छौँ । यसले शिक्षणलाई सरल र आकर्षक बनाएको हाम्रो अनुभूति रहेको छ ।’

डिजिटल शिक्षण प्रणालीले पठनपाठनमा उल्लेखनीय सुधार ल्याएको शिक्षकहरू बताउँछन् । यस प्रणालीले शिक्षण प्रक्रियालाई प्रभावकारी बनाउँदै विद्यार्थी र शिक्षकबीचको अन्तक्र्रिया अझ सुदृढ गरेको बताइएको छ । डिजिटल प्रणालीले विद्यार्थी र शिक्षकबीच सधैं आइ–कन्ट्याक्ट कायम गर्न मद्दत गर्ने भन्दै प्रअ शर्माले शिक्षकले कक्षाको बीच भागमा उभिएर शिक्षण गर्ने भएकाले सबै विद्यार्थीहरूसँग समान सहजीकरण सम्भव भएको उल्लेख गरे । यसले अगाडि र पछाडि बस्ने विद्यार्थीबीचको विभाजनलाई पनि अन्त्य गरेको उनको भनाइ छ । डिजिटल कक्षाकोठामा भिजुअल सामग्रीका साथै विभिन्न विषयहरूको उदाहरण तत्काल देखाउन सकिने भएकाले पढाइलाई रोचक र बुझ्न सजिलो बनाइएको विद्यालयले जनाएको छ । नेपाल सरकारद्वारा प्रदान गरिएका भर्चुअल क्लासका सामग्रीसँगै अन्य विषयहरू जस्तै स्वास्थ्य, सामाजिक शिक्षा, नेपालीजस्ता विषयका सामग्री सजिलै प्रस्तुत गर्न सकिने शिक्षकहरूको अनुभव छ । यसका साथै खाली पिरियडको उपयोग सहज रूपमा गर्न सकिने हुँदा समयको उचित सदुपयोग भएको छ । डिजिटल कक्षा कोठामा प्राविधिक समस्याहरू समाधान गर्न सामग्रीको पूरै सेट बदल्नुपर्ने अवस्था नरहने भएकाले आर्थिक रूपमा पनि यो विधि व्यवहारिक देखिएको छ । ‘कुनै समस्या आएमा पुरै सामान बदल्नुपर्ने नभई सिपीयुमा समस्या आए सिपीयु, प्रोजेक्टरमा समस्या आएमा प्रोजेक्टर बदल्न सकिने भएकाले आर्थिक रूपमा सहज हुन्छ’, शर्माले भने । नेरामावि किमुचौरका सबै कक्षामा आवाजसहितको सिसिटिभी जडान गरिएको छ । जसबाट अफिस कोठाबाटै कक्षाको गतिविधि निगरानी गर्न सकिने र यसले पारदर्शिता र सुरक्षा थपेको विद्यालयको भनाई छ ।
पाँच वर्ष लगाएर १९ वटा कक्षा कोठालाई डिजिटल बनाउन विद्यालयले करिव ३० लाख रूपैयाँ लगानी गरेको छ । प्रति कक्षाकोठा १ लाख ५० हजार रूपैयाँको लागत परेको र यसका लागि विद्यालय स्रोत, कपुरकोट गाउँपालिकाका तथा संघीय अनुदानको संयोजनमा रकम जुटाइएको प्रअ शर्माले जनाए । डिजिटल शिक्षण प्रणालीलाई प्रभावकारी बनाउन शिक्षकहरूको लागि हरेक वर्ष दुईपटक रिफ्रेसर तालिम आयोजना गर्नेगरिएको र तालिमले शिक्षकमैत्री प्रविधिको उपयोगमा सहजता ल्याएको उनको भनाई छ ।यद्यपी डिजिटल शिक्षण प्रणाली लागू गर्दा केही चुनौतीहरू पनि देखा परेका छन् । विद्युत आपूर्तिको आवश्यकता रहेको भन्दै विद्यालयले निरन्तर पावर सप्लाईको लागि इनभर्टर (बिजुली ब्याकअप प्रणाली) अनिवार्य रहेको जनाएको छ । विद्यालयले सोलार पावर प्रणालीको व्यवस्था गर्ने दीर्घकालीन योजना बनाएको छ ।

कक्षाकोठाहरूलाई धुलोबाट जोगाउन विशेष ध्यान दिनुपर्ने, चट्याङ र अन्य प्राविधिक समस्याहरूको सम्भावना भएकाले वार्षिक मर्मत खर्च छुट्याउनुपर्ने, मासिक १५ देखि २० हजार रूपैयाँसम्मको विद्युत खर्च हुने भएकाले अतिरिक्त स्रोतको आवश्यकता पर्ने विद्यालयले जनाएको छ । हाल सञ्चालनमा आइरहेका कक्षा कोठाहरूमा दोहोरो साउन्ड सिस्टम लगायत पर्दा र कक्षा कोठा व्यवस्थापन लाई अझ सुदृढ गर्नुपर्ने काम बाँकी नै रहेको प्रअ शर्माले जनाए । दीर्घकालीन पावर ब्याकअप सिस्टमको व्यवस्थापन अथवा सोलर पावरको व्यवस्थापन लगायत शिक्षकहरूलाई समेत पूर्ण प्रविधिमैत्री बनाउने आगामी योजना रहेको उनले जनाए । डिजिटल कक्षा कोठाको, अभिभावक स्थानीय बुद्धिजीवी, शिक्षाप्रेमी लगायतले बेला बखतमा अवलोकन गर्ने गरेका छन् ।

उनीहरूले यो प्रविधि राम्रो र प्रभावकारी रहेको प्रतिक्रिया दिनेगरेका छन् । नेरामावि किमुचौरले डिजिटल शिक्षण प्रणालीलाई प्रभावकारी ढंगले लागू गरेर शिक्षामा गुणस्तर अभिवृद्धि गर्ने उदाहरणीय प्रयास गरेको छ । यस पद्धतिबाट अन्य सामुदायिक विद्यालयहरूले पनि सिकाइ गर्न सक्छन् । सकारात्मक परिणामका आधारमा नेरामावि किमुचौर सामुदायिक शिक्षा सुधारको मार्गदर्शक बनेको छ ।