खोज

‘मेरो स्वास्थ्य मेरो अधिकार’ भन्ने नाराका साथ विश्व एड्स दिवस आज नेपालमा पनि मनाईदैछ । हरेक वर्ष डिम्सेम्वर १ लाई विश्व एड्स दिवसको रूपमा विभिन्न जनजचेतनामूलक कार्यक्रमहरू गरी मनाउने प्रचलन रहिआएको छ । पछिल्लोसमय एड्स नियन्त्रणमा विश्वले सफलता हात पारेको छ । एड्सको बितण्डा पहिलेजस्तो छैन् । सन् १९८१ सालमा अमेरिकामा पहिचान भएको एचआईभी एड्स धेरै बर्षसम्म विश्वब्यापी समस्याको रूपमा तीव्र गतिमा फैलिएको बिर्सन सकिदैन् । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार अहिले विश्वमा करिव पाँच करोड ३२ लाख मानिसहरू एचआईभी एड्ससँगै बाँचीरहका छन् । यसरी एचआइभी संक्रमित हुनेमा विशेषगरी असुरक्षित यौनसम्पर्क र सुईद्वारा लागुपदार्थ लिनु नै मुख्य कारण रहेको छ । नेपालमा अहिले एड्स प्रभावितहरूको संख्यामा कमी आएको छ । एड्स लाग्दैमा मानिसको मृत्यु हुन्छ भन्ने मान्यता अव हट्दै गएको छ । यद्यपि यो दिवसको सन्दर्भमा बृहद जनचेतनामूलक कार्यक्रममार्फत एड्स नियन्त्रणका क्षेत्रमा केही गरेर देखाउने बेला आएको छ । एचआईभी संक्रमितहरूप्रति हुने लान्छना र भेदभाव हटाउन समुदायको भूमिका महत्वपूर्ण हुने छ । औषधी सेवनसंगै नियमित जाँच ग¥यो भने एड्सकै कारण मृत्युबरण गर्नुपर्ने अवस्था अहिले हट्दै गएको छ । त्यसो त अहिलेपनि एड्स संक्रमितलाई आवश्यक दैनिक जीविकोपार्जन हुने गरि सहयोग र सुविधा सम्पन्न उपचार जरुरी रहेको छ । नेपालमा सन १९८८ मा पहिलो संक्रमित भेटिएको थियो । त्यसयताको करिव ३६ बर्षमा एड्स रोकथामका लागि धेरै काम भएका छन् । यद्यपि अहिले यसको जोखिममा कमी आएको छ । यो भन्दैमा एड्स रोकथाम भैसक्यो भन्नु गलत हुनेछ । विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार एचआईभी संक्रमितको संख्या २१ वर्षमा ८४ प्रतिशतले घटेको छ । यो विश्वकै लागि खुसीको कुरा हो । नेपालमा अहिलेसम्म ३० हजार जनामा एचआईभी संक्रमण पुष्टि भैसकेको छ । २१ हजार ७२३ संक्रमित अहिलेपनि एन्टीरेटोभाइरल (एआरभी) अर्थात् ७२ प्रतिशत संक्रमित उपचारको दायरामा छन् । चिकित्सकका अनुसार एचआइभी एड्स यौन संक्रमित रोग हो । जथाभावी यौनसम्पर्क राख्दा मानिसहरू यो भाइरसको सिकार हुने गर्दछन् । तर यो भाइरस संक्रमित व्यक्तिबाट स्वस्थ मानिसमा यौन सम्पर्कको माध्यमबाट मात्र नभएर निर्मलीकरण नगरिएका सुइँको प्रयोगबाट, ¥यालबाट, शरीरका अङ्गहरू प्रत्यारोपन गर्दा यो रोग सर्ने गर्छ । एड्सको चुनौति के छ भने यसका संक्रमितहरूले थाहै नपाएर आफूसंगै आफ्ना श्रीमति र छोरा छोरीलाई समेत यसको संक्रमणमा पार्ने जाखिम रहेकोले यसको बिषयमा आम जनमानिसमा पर्याप्त जानकारी दिनु जरुरी छ । एड्स संक्रमित आमा बुवाबाट जन्मेका धेरै एचआइभी सङ्क्रमित बालबालिकाहरू आजपनि हामीमाझ समाजभित्रै छन् । उनीहरूमध्ये अधिकांश अनाथ छन् र उनीहरूको उचित शिक्षा अनि सहज जीवनयापन अझैपनि सुनिश्चित गर्न नसकिएकोमा आजको यो दिन अर्थात् विश्व एड्स दिवसमा थप पैरवी अनि प्रभावकारी सकारात्मक कदमप्रतिको ऐक्यबद्धता जरुरी छ ।

नेपालमा एक दशक अगाडीसम्म एचआइभी एउटा महामारीका रूपमा थियो । बिस्तारै सरकारको प्रयास तथा राष्ट्रिय अन्तर्राष्ट्रिय संघ संस्थाहरूले एड्सका बिषयमा चेतनामूलक कार्यक्रमका साथै यो क्षेत्रमा प्रचुर लगानी समेत गरेका कारण अहिले एड्स नियन्त्रणमा छ । एचआइभी सङ्क्रमितहरूलाई निःशुल्क रूपमा एआरभी भाइरस ओखती खान पाउने सुविधा धेरैजसो जिल्ला अस्पताल र अन्य स्वास्थ्य केन्द्रहरूमा उपलब्ध रहेको छ । फलस्वरूप एड्सको महामारी वा भयावहता कम हुँदै गएको छ । अवको दिनमा एड्स नियन्त्रण गर्ने हो भने स्कुलका पाठ्यक्रमबाटै पहल सुरु गर्नुपर्दछ । एड्सको बिषयमा बालबालिकाहरूलाई स्कुल शिक्षाबाटै जानकारी दिन सकियो भने यसको सङ्क्रमण र जोखिमबाट उनीहरू टाढै हुनेछन् । अवका दिनमा दिवस मनाएर औपचारिकता पूरा गर्नेमात्र होइन, एड्स पूर्ण नियन्त्रणमा जोडबल गर्नुपर्दछ ।