खोज

आज विश्व टेलिभिजन दिवस । विश्वलाई चित्रका माध्यमबाट जोड्ने एकमात्र भरपर्दो र विश्वासिलो आधार टेलिभिजन हो । टेली भन्ने शब्दले आविष्कार, मानव सम्बन्ध अनि दुरीलाई जनाउँछ । अर्थात विश्वको एक कुनामा भएको घटना यही टेलिभिजनमार्फत विश्वको अर्को कुनामा बसेर सचित्र हेर्न सकिन्छ । विश्वमा टेलिभिजनले ल्याएको सञ्चार क्रान्तिको जति नै प्रशंसा गरेपनि त्यो कम नै हुन्छ । टेलिभिजन आएपछि मात्रै हो संसारमा चित्रका माध्यमबाट अरू आविष्कार भएको छ । टेलिभिजनकै आविष्कारको सहयोगबाट मोबाइलको विकास भयो । यदि टेलिभिजनको विकास नभएको भए मोबाइल आजको रूपमा आउन अझै बर्षौं लाग्न सक्थ्यो । टेलिभिजनभन्दा अघि कानबाट सुनिने टेलिफोन, टेलिग्राफको विकास भयो । यसरी एउटा आविष्कारले अर्को आविष्कारलाई जन्माउन मद्दत गरेको छ । आजको दुनियाँमा टेलिभिजनको जति महत्व अरू कुनै माध्यमको छैन् । मोबाइल टेलिभिजनकै विकसित रूप हो । विश्वमा विश्व टेलिभिजन दिवस मनाउन थालिएको लामो समय भइसकेको छ । अब सूचना साम्राज्यको बढ्दो विकासले टेलिभिजनलाई पनि ओझेलमा पार्ने अवस्था आईसकेको छ । हात हातमा उपलब्ध मोबाइलले पनि विश्वलाई चित्रकै माध्यमबाट जोडिसकेको छ । पछिल्लोसमय टेलिभिजनभन्दा मोबाईल अझै प्रभावकारी देखिएको छ । जतिखेर भन्यो त्यतिखेर हेर्न, बोल्न र आफ्ना भावना ब्यक्त गर्न सकिने भएकोले टेलिभिजनभन्दा मोबाइलको प्रयोग बढेको छ तर जति नै प्रयोग बढेपनि टेलिभिजनको मूल्य मोबाईलले भेट्न सक्दैन । विश्वमा हुने ठूलो ठूलो घटना, विश्व खेल, रियालिटी शो तथा चलचित्र हेर्न टेलिभिजनको जति महत्व छ, मोबाइलको छैन । मोबाईलले हतपतमा गाँठो फुकाउने काम मात्रै गर्छ । टेलिभिजनले सविस्तार घटनाक्रम हेर्न सुविधा पु¥याउँछ । विश्वमा अहिलेपनि टेलिभिजनको युग समाप्त भएको छैन् । बरु टेलिभिजनको प्रभावकारीता बढ्दै गएको अनुभूति भैरहेको छ । नेपालकै कुरा गर्दा राणाहरूले आफ्नो दरबारमा सजाउनकै लागि बेलायतबाट टेलिभिजन ल्याएको इतिहासमा उल्लेख छ । नेपालमा विक्रमसम्बत २०४२ सालमा पहिलोपटक नेपाल टेलिभिजन सुरु भएपछि टेलिभिजनको लोकप्रियता बृद्धि भएको हो । एक समय यस्तो थियो– टेलिभिजन हेर्नकै लागि के गाउँ अनि के शहर दर्शकको लाईन लाग्थ्यो । गाउँघरमा मानिसहरू घण्टौं हिँडेर टेलिभिजन हेर्न जान्थे । टेलिभिजनमा आउने धाराबाहिक श्रृंखलाले हरेकको घरमा टेलिभिजनले रौनक बढाएको थियो । अझै भारतीय टेली सिरियलले महिला दिदी बहिनीहरूलाई चुलो बाल्ने फुर्सदसमेत दिएको थिएन । बिडम्बना धाराबाहिक टेली सिरियल अहिले लोप हुने अवस्थामा पुगको छ । टेलिभिजनको युगलाई मोबाइलले विस्थापित गर्ने चिन्ता बढेको छ । समग्रमा भन्दा टेलिभिजन हेर्नेको संख्यामा भारी कटौती भएको छ तरपनि टेलिभिजनको महत्वमा भने कमी आएको छैन भन्दा अत्युक्ति हुँदैन् ।

विश्व टेलिभिजन दिवस मनाउँदै गर्दा टेलिभिजनको प्रभावकारीतामा कमी नआएपनि दर्शकको संख्यामा भने भारी कमी आएको सत्य हो । विश्वका विभिन्न देशमा भइरहेका राजनीतिक गतिविधि, राजनीतिक परिवर्तन, शान्ति यात्रा, सुरक्षा लगायतका विषयले समाजको सुरक्षामा पार्न सक्ने प्रभावको बिषयको प्रस्तुती टेलिभिजनबाट हेर्न र सुन्न पाउनु खुसीको कुरा हो । त्यही भएर टेलिभिजन विश्व सञ्चारको एउटा सशक्त माध्यम बनेको मात्र छैन, हाम्रा विचार र निर्णयलाई प्रभाव पार्ने मात्र होइन, हामीलाई सूचित गर्न, मनोरञ्जनका लागि र कुनैपनि निर्णय लिन सहयोग गरिरहेको बिर्सन सकिदैन् । अव टिभीमात्र होइन पछिल्लो समय आमसञ्चार वा सूचनाका लागि पोडकास्टको प्रयोग बढ्न थालेको छ । मोबाइलमा होस् या अन्य कुनै डिभाइसमा पोडकास्टको प्रयोग बढ्दै गएको छ । टेलिभिजनको स्वरूप पोडकास्टमा परिवर्तन हुने हो कि भन्ने चिन्ता उत्पन्न भएको छ । पछिल्लोसमय नेपालमा अनलाइन टिभीको अभ्यास सुरु भइसकेको छ । टिकटक, रिल, इन्स्टाग्राम जस्ता अनगिन्ती डिभाईसहरू प्रयोगमा आउन थालेका छन् । त्यसले टेलिभिजनको क्रेज घटाएको छ । यो सवै सूचना प्रविधिको नयाँ नयाँ प्रविधि र विकासले संभव भएको हो भन्दा अत्युक्ति हुँदैन । यो सवैको एउटै श्रोत टेलिभिजन हो । सवैको गुरु टेलिभिजन हो । विश्व टेलिभिजन दिवसको शुभकामना ।