खोज

नेपालको संघीय राजधानी काठमाण्डौ विश्वकै छैटौं प्रदूषित शहरमा सूचिकृत भएको छ । विश्वभरको प्रदुषण मापन गर्ने संस्था आईक्यूएआरका अनुसार काठमाण्डौको प्रदुषण १ सय ७२ एक्यूआई मापन भएको छ । यो सूचकाङ्क एक सयदेखि माथि पुग्नु मानव स्वास्थ्यका लागि हानिकारक मानिन्छ । काठमाडौँ उपत्यकाले फेरीपनि उही पुरानै नियति भोग्न बाध्य बनेको छ । उता वायु प्रदूषण झनै घातक अबस्थामा पुगेपछि भारतको संघीय राजधानी दिल्लीमा वायु प्रदूषण नियन्त्रण गर्न कडा प्रतिबन्धसहित चौथो तहको योजना लागू भएको छ । यसअघि शुक्रवार तेस्रो तहको योजना लागू गरेकोमा आज बिहान ७ बजेदेखि चौथो तहको योजना लागू भएकोमा दिल्लीमा हावाको गुणस्तर मापन सूचक एक्यूआई नौ सय ३१ रहेर विश्वकै सबैभन्दा धेरै प्रदूषित शहर बनेको छ । एक्यूआई तीन सयभन्दा माथि पुग्नुलाई मानव स्वास्थ्यका लागि घातक मानिन्छ । तर दिल्लीमा त्यसको तीन गुणा भन्दा धेरै प्रदूषण भएको हो । प्रदूषण नियन्त्रण गर्ने चौथो तहको योजना अनुसार दिल्लीमा विद्युतीय र भारत स्टेज स्टयान्डर्ड (बीएस) ६ बाहेकका गाडी चलाउन पूर्ण रूपमा प्रतिबन्ध लागेको छ । यस्तै निर्माण कार्य, सार्वजनिक ठाउँमा आगो बाल्ने काम, डिजलबाट चल्ने जेनेरेटरहरू चलाउने लगायतका काममा पनि प्रतिबन्ध लागेको छ । दिल्लीको बायु प्रदुषण घातक अवस्थामा पुग्दा संघीय राजधानी काठमाण्डौं उपत्यकामा बढेको बायु प्रदुषणले पनि चिन्ता थपेको छ । काठमाण्डौं उपत्यकाको बायु प्रदुषण पछिल्लो दुई सातायता निरन्तर बढ्दै गएको अनुसन्धानले देखिएको छ । प्रदुषण बढेकै कारण राजधानीका सडकमा हिँड्ने बटुवाहरू आंँखा पिरो भएको, सास फेर्न गाह्रो हुने गरेको जस्ता समस्याबाट ग्रसित हुन थालेको बताएका छन । चिकित्सकहरूले समेत बायु प्रदुषणको कारण ब्रोङकाईटिस, दम, छातीमा संक्रमण लगायतका रोग लाग्ने भएकोले सचेत हुन आग्रह गरेका छन् । काठमाण्डौंमा बर्षौं पुराना सवारीसाधनका कारण समेत प्रदुषण बढिरहेको छ । सरकारले पुराना सवारीलाई प्रतिबन्ध लगाउन सकेको छैन । वायुमण्डमा रहने धुलोको कणका कारण निमोनिया, खोकी, मुटु र दमको रोगको संक्रमणसंगै फोक्सोको क्यान्सर बढ्ने गरेको स्वास्थ्यविज्ञहरूले पटकपटक चेतावनी दिदै आएका छन् । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्ल्यूएचओ) का अनुसार नेपालमा वार्षिक १२ हजार व्यक्तिको अकाल निधन वायु प्रदूषणका कारण हुँदै आएको छ । स्वच्छ वातावरणमा बाँच्न पाउनु मानिसको मौलिक हक हो तर स्वास्थ्य संगठनको पछिल्लो प्रतिवेदन अनुसार काठमाडौं उपत्यकाको प्रदुषण ५ गुणा बढिरहेको छ । चिकित्सकहरूले अल्पविकसित मुलुकहरूमा वायु प्रदुषण ‘मन्दविष’ का रूपमा फैलँदै गएको चेतावनी दिएका छन । विज्ञहरूकै भनाईमा शहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्ने विश्वका करिब ८५ प्रतिशत मानिस विश्व स्वास्थ्य संगठनले तोकेको वायुको गुणस्तरभन्दा बढी प्रदुषणको शिकार भइरहेका छन् ।
अवको दिनमा बायु प्रदुषणको काठमाण्डौंको जोखिम सर्दै देशका अरू शहरसम्म नआओस् भन्नेतर्फ सजगता आवश्यक छ । त्यसो त बाताबरणबीदहरूले वायु प्रदुषण राजधानी काठमाण्डौंमा मात्रै नभै देशका अरू शहरपनि उत्तिकै जोखिममा रहेको औंल्याएका छन् । अहिले काठमाण्डौं जस्तै वायु प्रदुषणको चुनौति बुटवलले पनि भोगिरहेको छ । बुटवलमा समेत सडक निर्माणको क्रममा वायु प्रदुषण बढिरहेको छ । केही अघि गरिएको बायु मापनमा बुटवलले पनि बायु प्रदुषणको चुनौति भोगिरहेको देखिएको थियो । राजधानीमा भित्रिएका असीमित सवारीसाधनले फालेको धुँवाले बायुमण्डलमा प्रवेश गरेर त्यसले मानिसको जीवनमा गम्भीर संकट उत्पन्न गराउँदा पनि राज्य भने उदासीन बन्दै गएको भन्दै विज्ञहरूले गम्भीर चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । बुटवलमा समेत प्रदुषणको तह बढ्न नदिनेतर्फ अहिलेदेखि नै सतर्ककता अपनाउनु जरुरी छ । नयाँदिल्लीको नियति काठमाण्डौं र काठमाण्डौंको नियति बुटवलमा आउन नदिने हो भने अहिलेदेखि नै सजगता र सतर्कताको आवश्यकता छ । यस बिषयमा सम्वन्धित निकायको ध्यान जाओस् ।