खोज

कुनैपनि वस्तुको सदुपयोगबाट त्यसले दिने फाईदा अमूल्य हुन सक्छ तर त्यसलाई दुरूपयोग गरे नोक्सानी बाहेक केही हुँदैन भन्ने कुरा सामाजिक सञ्जालको प्रयोगको घटना उदाहरण बनेको छ । सामाजिक सञ्जालको सदुपयोग गर्दा त्यसले निकै सहयोग र फाईदा पुगेको उदाहरण हाम्रै समाजमा प्रशस्तै छन तर दुरूपयोग गर्दा त्यसले पु¥याउने हानीको कल्पना पनि गर्न सकिदैन् । केही दिनअघि यही रूपन्देहीको लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिका क्षेत्रमा सामाजिक सञ्जालमा गरेको पोष्टलाई लिएर दुई पक्षबीच उत्पन्न तनावले उग्र रूप लियो । पूर्व प्रदेश मन्त्री सिके गुप्ता र कांग्रेसका पूर्व प्रदेश सभा सदस्य फकरुद्दीन खान पक्षका कार्यकर्ताबीच सामाजिक सञ्जालमा आएको पोष्टलाई लिएर विवाद हुँदा हातपात समेत भयो । दुई पक्षबीचको तनाव मत्थर पार्न हम्मेहम्मे परेको अवस्थाले सामाजिक सञ्जालको प्रयोगलाई अव संयमित वनाउनुपर्दछ भन्ने सन्देश मिलेको छ । सामाजिक सञ्जालमा गरिने पोष्टले कसैको हानी वा मानमर्दन गर्छ कि भन्नेतर्फ अव ध्यान दिनुपर्ने भएको छ । होइन भने सामाजिक सञ्जालकै कारण जघन्य अपराधका घटना हुन सक्छ भन्ने उदाहरण खोज्न कतै जानु पर्दैन । सामाजिक सञ्जालको प्रयोग बढेसँगै पछिल्लो समय यसबाट पीडा भोग्नेहरूको संख्या पनि बढ्दै गएको देखिएको छ ।

पछिल्लोसमय सामाजिक सञ्जालबाट हुने हिंसाजन्य घटनाको बर्णन गरेर साध्य नै छैन् । यसको सदुपयोग भन्दा पनि दुरूपयोग बढिरहेको देखिएको छ । खासगरी युवायुवती यसको लतमा फस्नु अपराध बढाउने प्रमुख कारक हो । अर्कोतर्फ सामाजिक सञ्जालकै माध्यमबाट ठगीका घटना बढ्दै गएको देखिएको छ । जबसम्म यसमा नियन्त्रण हुन सक्दैन तबसम्म सामाजिक सञ्जालको दुरूपयोग बढिरहनेछ । नेपालले सामाजिक सञ्जालको प्रयोग गरि हुने अपराधजन्य घटना नियन्त्रणका लागि छुट्टै कानुन बनाउनु जरुरी छ । त्यसो त कानुन नभएको होइन तर अव कानुनलाई कडा दण्ड सजायको समेत व्यवस्था गर्नेगरी संशोधन गर्नुपर्छ भनेपनि राज्य चुक्नु हुँदैन । नेपाल प्रहरीको तथ्याँक अनुसार फेसबुक म्यासेन्जरबाट सबैभन्दा बढी ६२ प्रतिशत हिंसामा पर्ने गरेको देखिएको छ । त्यस्तै, फेसबुकबाट ६१ प्रतिशत हिंसा हुने गरेको छ । सामाजिक सञ्जाल ट्विटरबाट १५ प्रतिशत र ह्वाट्सएपमा १२ प्रतिशत अनि भाइबरमा ११ प्रतिशत हिंसा हुने गरेको छ । यसैगरी इमेलमार्फत ६ प्रतिशत र इन्स्टाग्राममार्फत ४ दशमलव ६ प्रतिशत हिंसा हुने गरेको छ । अर्को चिन्ताको कुरा के छ भने एकै व्यक्तिले फरक–फरक सामाजिक सञ्जाल प्रयोग गरेर हिंसाजन्य घटना दोहो¥याएको समेत पाइएको छ । सामाजिक सञ्जालको दुरूपयोग बढेकै कारण गत आर्थिक बर्षमा साईबर क्राइम अन्तरगत करिव ५ हजार उजुरीका घटना प्रहरीमा दर्ता भएको छ । प्रहरीको रिपोर्टमा सामाजिक सञ्जालहरूको प्रयोगमा तथा मोबाइल गेमहरूजस्ता कुरामा अत्यधिक लतमा परेका कारण नै हिंसा बढ्ने गरेको उल्लेख छ । सामाजिक सञ्जालको प्रयोगमा अपनाउनुपर्ने सुरक्षा तथा सावधानीको ज्ञान नहुँदा डिजिटल ठगीमा पर्नु अर्को चुनौती रहेको छ । हिंसाबाट सुरक्षित हुनका लागि प्रविधिसम्बन्धी शिक्षा आवश्यक पनि छ । सामाजिक सञ्जालबाट उत्पन्न हुनसक्ने लाभ र हानीका कुरा नजानेरै चलाउँदा त्यसले भोलिको दिनमा समस्या निम्त्याउन सक्छ भन्ने कुरामा अव सवै गंभीर हुनुपर्ने बेला आएको छ । सामाजिक सञ्जालबाट उत्पन्न खतरा सबै मिलेर सामना गर्नका लागि एकजुट हुनुपर्ने समय आएको छ । सामाजिक सञ्जालमा राज्यको नियमत, समाज कता गैरहेको छ भन्ने बिषयमा खबरदारी र घर परिवारले आफ्ना सदस्यहरूको सामाजिक सञ्जालतर्फ भैरहेको लगावले उत्पन्न गर्न सक्ने हानीको बिषयमा ख्याल गर्नैपर्ने भएको छ । अवको दिनमा यी सबै कुरालाई मध्यनजर गर्दै सामाजिक सञ्जालको दुरूपयोगमा नियन्त्रण गर्नुपर्ने खाँचो टड्कारोरूपमा देखिएको छ । सामाजिक सञ्जालको प्रयोग बढेसँगै पछिल्लो समय यसबाट पीडा भोग्नेहरूको संख्या पनि बढ्दै गएकोले सरकारको ध्यान पुगोस् ।