खोज

बिबिसी  ।

गाजामा नागरिकहरूले कति कठिनाइहरूको सामना गरिरहेका छन् भनेर बाहिरबाट अनुमान गर्न धेरै गाह्रो छ । अक्टोबर २१ मा गाजाको अवस्था बारे एक स्तब्ध पार्ने भिडियो बाहिर आयो । यसमार्फत इजरायलको पछिल्लो हमला, नागरिकमाथिको दबाब र आतंकका कथाहरूबारे पनि चकित पार्ने जानकारी बाहिर आएको छ । यो हेर्दा आफैं प्रत्यक्षदर्शी भएको महसुस गर्न सकिन्छ । यी भिडियोहरूले त्यहाँका अस्पतालहरूमा घाइते, मर्ने र शोक गरिरहेका मानिसहरूको भयानक दृश्यहरू देखाउँछन् ।

इजरायली सेनाले भत्काएपछि बालुवा र भग्नावशेषले ढाकिएको सडकमा हिँडेका मानिसहरूको दृश्यहरू, साथै भग्नावशेषमा दबिएका मानिसहरूलाई उद्धार गर्ने र शवहरू बाहिर निकाल्ने प्रयासका दृश्यहरू सो भिडियोमा रहेका छन् ।

यी सबै हेर्नको लागि पनि भयानक छन् । जबलियामा सोमबार बिहान भएको हमलाको लगत्तै आएको एउटा भिडियो पनि उत्तिकै डरलाग्दो छ । घटना यति ह्रदयविदारक छ कि अधिकांश मानिसहरू यसलाई आफ्नो फोनमा रेकर्ड गर्न पनि चाहँदैनन् । अक्टोबर २१ मा बिहान ९ बजे जबलिया ब्वाइज इलिमेन्टरी स्कुलमा हमला भएको थियो । प्यालेस्टिनी शरणार्थीहरूको लागि काम गर्ने संयुक्त राष्ट्रसंघीय निकाय युएनआरडब्लुएले यसलाई प्यालेस्टिनीहरूको लागि आश्रयस्थलमा परिणत गरेको थियो ।
यस भिडियोमा, नेभिन अल दवाबी नामक प्यारामेडिक मर्ने र मरेका मानिसहरूको बीचमा नर्भस र उन्मादका साथ दौडिरहेकी छन् । आक्रमणपछिको दृश्य पनि उनले फोनमा रेकर्ड गरिरहेकी छिन् ।

नेभिनले बिबिसीसँग गरेको कुराकानीको आधारमा तयार गरिएको रिपोर्टको भावानुवाद ।

‘मसँग रक्तश्राव रोक्नको लागि केही थिएन’

‘शान्त रहनुहोस्,’ नेभिन नराम्ररी घाइते, रगत बगिरहेको महिलालाई चिच्याउछिन् । ‘म कसम खान्छु, मसँग रक्तस्राव रोक्न केहि छैन।’ उनी तल जाने बाटोतिर दौडिन्, त्यहाँ धेरै हताहतहरू छन् । उनी पल्टिन्छिन्, आफ्नो झोला उठाउँछिन् र भन्छिन्, ‘यहाँबाट जानुहोस्, नत्र धेरै मानिसहरू मारिनेछन् ।’

भिडियोमा एक पुरुषको आवाज सुनिएको छ, ‘हामीसँग पर्खनुहोस् नेभिन।’ ब्यान्डेजले भरिएको झोला समातेर सिँढीतिर रगत बगिरहेको ठाउँतिर दौडिन् । उनीहरूले मद्दतको लागि बिन्ती गरिरहेको बच्चाको आवाज सुन्छन्, ‘मद्दत गर्नुहोस्, मेरी बहिनी मर्दै छ ।’ एउटी महिलाले आफ्ना सन्तान नभएको बताइन् । नेभिनले कसरी थाहा पाए भनेर सोधे । ती महिलाले औंल्याएर भनिन्, ‘उनीहरूलाई हेर, एकजना चलिरहेको छैन र अर्कोको टाउकोमा गहिरो चोट लागेको छ, ऊ या त मरेको छ वा मरिरहेको छ ।’

नेभिनले ब्यान्डेज दिन्छिन्, तर धेरै ढिलो भइसकेको थियो । उनी त्यहाँ एक मात्र स्वास्थ्यकर्मी हुन् ।

नेभिनले मलाई ती महिलाको नाम लिना इब्राहिम अबु नामुस भएको बताइन् । उनलाई जबलियाको कमल अदवान अस्पतालमा भर्ना गरिएको र उनलाई बमका टुक्राले हानिएको छ । उनका सात सन्तानमध्ये दुई जना एक छोरी र छोरा मारिए ।
आक्रमण हुँदा लीना इब्राहिमका श्रीमान् त्यहाँ थिएनन्, किनभने उनी पहिले आक्रमणमा घाइते भएका थिए र उनको उपचार भइरहेको थियो ।

लीना इब्राहिमले भनिन्, ‘मैले आफ्नो आँखा अगाडि मेरी छोरीलाई मरेको देखिरहेको थिएँ । मैले केही गर्न सकिन । उनी मेरी जेठी छोरी थिइन्, जब तिम्रो जेठो छोरी तिम्रो अगाडि मर्छ…। मैले उसलाई बचाउन सकिन । म पनि घाइते भएँ । आफूलाई नियन्त्रण गर्न सकिन, म तल खसेँ । त्यसपछि म उनी भएतिर घस्रिन थालें ।’

नेभिनले उनी १६-१७ दिनको लागि विद्यालयमा थिइन् जहाँ इजरायली सेनाले प्रयोग गर्ने विद्यालयमाथि ड्रोन र क्वाडकोप्टर उडाइएका थिए । इजरायली सेनाले तिनीहरू मार्फत निगरानी र जासुसी कार्य गर्दछ, साथै लाउडस्पीकरहरू मार्फत घोषणा गर्दछ र उनीहरूले मार्न चाहेको प्यालेस्टिनी व्यक्तिलाई गोली हानेर वा बम खसाल्छ ।

नेभिनले भनिन्, ‘हामी डरमा बाँचिरहेका छौं । जब विद्यालयमा हमला भयो, मानिसहरू मारिए र घाइते भए । त्यहाँ खाने वा पिउनका लागि केही थिएन । प्राय: पठाइएका पानीका ट्याङ्कीहरू इजरायलीहरूले लगेका थिए । तीन दिन यसअघि बिहान नौ बजे विद्यालयमा ड्रोन आयो र त्यसको लाउडस्पीकरबाट १० बजेसम्म विद्यालय खाली गर्ने घोषणा गरिएको थियो, हामी खतरनाक लडाइँ क्षेत्रमा बसिरहेका छौं, त्यसैले खाली गर्नुपर्‍यो भनी भनिएको थियो ।’

उनले अगाडी भनिन्- ‘उनीहरूले हामीलाई एक घण्टा दिए। हामीले हाम्रा सामानहरू पनि प्याक गर्न सकेनौं । त्यसको १० मिनेट पछि, इजरायली लडाकु विमानहरूले विद्यालयमा बमबारी गरे । यो ठूलो नरसंहार थियो, ३० जना घाइते भए र १० भन्दा बढी मारिए ।’

यो भिडियोमा रगतले लतपतिएको सिँढीमा मात्रै हताहत भएको कुरा सत्य होइन । नेभिन त्यहाँबाट घाँटीमा हात राखेर एउटा ठूलो झोलामा टाउको झुकेर लडिरहेका घाइते व्यक्तितर्फ दौडिन्छन् । उनको घाँटीमा गहिरो घाउ थियो । नेभिन पुग्नुअघि नै उनको मृत्यु भइसकेको थियो । उनी चर्को स्वरले चिच्याइन्, ‘मदत गर्नुहोस्, ऊ मरिसक्यो – यो अंकल अबु मोहम्मद हो ।’

तीन दिन पछि, बिबिसीले गाजा शहरको अल-अहली अस्पतालको बारेमा थप जान्नको लागि प्यालेस्टिनी स्वतन्त्र महिला पत्रकारलाई पठाएको प्रश्नमा अबु मोहम्मदको बारेमा पनि सोधियो । उनले भनिन्- उनी मेरो छिमेकी थिए। उनका दुई छोरा पनि मारिए, एउटाको आधा टाउको फुटेको थियो ।’

नेभिनले भिडियोको बारेमा थप अगाडी भनिन्- ‘यो भिडियोमा केटीहरूको शवका टुक्राहरू देखिन्थे । पेटमा चोट लागेका कारण पुरुषको आन्द्रा बाहिर निस्किएको थियो, दस वर्षीय बालकको आन्द्रा बाहिर निस्किरहेको थियो । उनकी आमा छातीमा चोट लागेको थियो, उनी मरेकी थिइन् । भाग्नका लागि लुकेर बसेका केही महिला पनि घाइते भएका छन् भने कतिपयको मृत्यु भएको छ । विद्यालयका सफाई कर्मचारीको शव टुक्रा-टुक्रा पारिएको छ । एक १२ वर्षीया बालिकाको एउटा खुट्टा भाँचिएको छ । त्यसैगरी ३५ वर्षकी महिला उत्तरी गाजाको बेत हानौन सहरबाट विस्थापित भएर यहाँ शरण लिएका ४० वर्षीया पनि घाइते भएका छन् ।’

‘हामासले हामीलाई बचाइरहेको छ’

स्कूल आक्रमणको एक दिन अघि, इजरायली आक्रमणहरू तीव्र बन्दै गएपछि, जेरुसेलममा रहेको संयुक्त राष्ट्र संघका वरिष्ठ कूटनीतिज्ञ टोर वेन्सल्याण्डले कडा बयान जारी गरे । उनले लेखे, ‘गाजामा विनाश तीव्र भएको छ । द्वन्द्वका बीच गाजा पट्टीको उत्तरी भागमा डरलाग्दो दृश्यहरू देखा परिरहेका छन् । इजरायली आक्रमणहरू जारी छन् र अभूतपूर्व मानवीय संकट उत्पन्न भएको छ । गाजामा कतै पनि सुरक्षित छैन । म नागरिकहरूमाथि निरन्तर आक्रमणको निन्दा गर्दछु । यो युद्धको अन्त्य हुनैपर्छ, बन्धकहरूलाई रिहा गरिनुपर्छ, प्यालेस्टिनीहरूको विस्थापन रोकिनुपर्छ र नागरिकहरूलाई उद्धार गरिनुपर्छ । मानवीय सहायता मानिसहरूलाई निर्बाध रूपमा पुग्नै पर्छ ।’

इजरायलले यसलाई आत्मरक्षामा लिइएको कदम भनेको छ र आफ्नो सेनाले युद्धका नियमहरूको सम्मान गरेको दाबी गरेको छ । गाजामा गत वर्षको लागि लगभग हरेक दिन, र हालै लेबनानमा, इजरायलले दावी गरेको छ, सशस्त्र समूहहरूले उनीहरूलाई मानव ढालको रूपमा प्रयोग गरेको कारण नागरिकहरूलाई व्यवहार गरिएको छ ।

नर्स नेभिनले इजरायली सेनाको दाबि बारे भनिन्- ‘होइन, हमासले नागरिकहरूलाई मानव ढालको रूपमा प्रयोग गरिरहेको छैन । तिनीहरूले हामीलाई सुरक्षा गरिरहेका छन्, तिनीहरू हाम्रो साथमा छन् ।’

इजरायलका अधिकांश जनताका लागि नेभिनको यो कथन सोमबार बिहान ९ बजे इजरायली सेनाले गाजामा सर्वसाधारणमाथि मच्चाएको विनाशको औचित्य पुष्टि गर्ने बहाना बन्नेछ । तर युद्ध अपराधका मुद्दाहरू सम्हाल्ने वकिलहरूले आक्रमण जायज थियो कि भनेर प्रश्न गर्नेछन् ।

युद्धको कानुनले बताउँछ, नागरिकहरूलाई कुनै पनि हालतमा सुरक्षित गर्नुपर्दछ र उनीहरूलाई हुने कुनै पनि हानि सधैं आक्रमणकारी बलद्वारा उत्पन्न खतराको अनुपातमा हुनुपर्छ ।

यदि हमासका वरिष्ठ कमाण्डरहरू त्यहाँ उपस्थित थिए वा लडाकुहरू लडाईको लागि भेला भएका थिए भने, इजरायली सेनाका वकिलहरूले यसलाई जायज ठहराउन सक्छन् । तर यदि त्यहाँ हमासका केही सशस्त्र व्यक्ति थिए र आक्रमण भयो भने त्यो कानुनको उल्लंघन हो । पछिल्लो एक वर्षमा इजरायलको आक्रमणले हमासको लडाई शक्तिलाई धेरै हदसम्म ध्वस्त पारेको छ । यदि यो मुद्दा अदालतमा पुग्यो भने, प्यालेस्टिनीका वकिलहरूले भन्न सक्छन्, त्यतिबेला इजरायली सेनालाई ३० जना सर्वसाधारणको घाइते र १० जनाको ज्यान जाने, जसमध्ये धेरै बालबालिका थिए,लाई न्याय दिन सक्ने कुनै खतरा थिएन ।

इजरायलले पत्रकारलाई रोकेको छ

यदि पत्रकारलाई घटनास्थलमा पुग्नबाट रोकियो भने उनीहरूलाई सत्यतथ्य पत्ता लगाउन सधैं कठिनाइ हुने गर्दछ । गत वर्ष हमासले आक्रमण गर्दा इजरायलले पत्रकारहरूलाई गाजा नजिकैको इजरायली बस्तीहरूमा जान अनुमति दिएको थियो।
उनीहरू मारिएका इजरायलीहरूको शव निकाल्दै थिए र सिपाहीहरूले गोली चलिरहेको भवनहरूको जाँच गरिरहेका थिए ।

यद्यपि, इजरायलले गाजामा के गरेको छ भन्ने प्रमाणहरू जम्मा भइरहेका छन् र यो पत्रकारहरूले उनीहरूलाई हेर्न चाहँदैनन् । यही कारणले पत्रकारहरुलाई त्यो क्षेत्रमा जान नदिने, यदि कहिले जान दिइयो भने सेनाको कडा निगरानीमा हुने गरेको देखिन्छ ।

त्यसकारण, पत्रकारहरूले गाजा भित्र प्यालेस्टिनीहरूबाट आएका भिडियोहरू वा बयानहरूमा विश्वास गर्छन् । थप रूपमा, पत्रकारहरू अन्तर्राष्ट्रिय कूटनीतिज्ञहरूमा भर पर्छन् जसलाई गाजा भ्रमण गर्न अनुमति दिइएको छ, स्वास्थ्यकर्मी र सहायताकर्मीहरू, र नेभिन जस्ता प्रत्यक्षदर्शीहरू जसले स्मार्टफोनसँग रेकर्ड गर्छन् ।

अर्कोतर्फ अस्पतालमा लिना इब्राहिम अबु नामुस आफ्नी जेठी छोरी र एक मात्र छोराको मृत्युमा शोकमा डुबेकी छिन् । उनको घर पनि ध्वस्त भएको छ । उनी भन्छिन्, ‘मेरो सात छोराछोरी थिए र अब पाँच जना मात्रै बाँकी छन्, म भन्न केही सोच्न सक्दिन । उनीहरूले हाम्रो मन टुक्राटुक्रा पारेका छन् । हामी थाकेका छौं, भावनात्मक रूपमा हारेका छौं ।

बालबालिकाहरूले के अपराध गरेका थिए ? उनी भन्छिनन्- ‘हामीले इजरायलीहरूलाई के गर्यौं ? म कसम खान्छु, तिनीहरूले हाम्रा बच्चाहरूलाई नष्ट गरे । म धेरै डराएको छु । म केहि खान र पिउन सक्षम छैन। म मेरा बच्चाहरू मसँग बस्न चाहन्छु किनभने हामी डराउँछौं र हामी एक ठाउँबाट अर्को ठाउँमा विस्थापित भइरहेका छौं । मेरा छोरीहरू र मेरो लागि अब के बाँकी छ? कुनै ठाउँ छैन, म कतै जान नसक्ने मानिसहरू मध्ये एक हुँ, म थाकेको छु ।’