खोज

“विश्व हात धुने दिवस १५ अक्टुबर २०२४” साबुन पानीले हातधुने कुरा सुन्दा अत्यन्तै सामान्य जस्तो लागेतापनि यसको महत्व र प्रभावकारीताको बारेमा हेर्ने हो भने निकै ठूलो महत्व रहेको पाउन सकिन्छ । हामीहरु सबैलाई प्रायजसो लाग्ने रोगहरु खुल्ला हातको प्रयोग र संक्रमणबाट सर्न सक्ने संम्भावना भएको हुँदा यसबाट जोगिन पनि राम्रोसंग साबुन पानीले मिचीमिची हात धुनु अनिवार्य छ । साबुन पानीले हात मिचीमिची धुँदा हामीलाई लाग्न सक्ने ८० प्रतिशत रोगहरुबाट बच्न सकिने हुनाले हात धुन साबुन पानी नै निर्बिकल्पको रुपमा लिनुपर्दछ । ग्रामीण ईलाकातिरको घरायसी चलन अनुसार भन्नुपर्दा कतैकतै खरानी पानी माटो पानी र गोबर पानीले पनि हात धुने प्राक्टिस गरेको पाईन्छ । तर, यस्तो खालको प्राक्टिसबाट यदी हातमा कहीँकतै घाउचोट भएको अवस्था रहेछ भने उक्त स्थानबाट धनुस्टङ्कार जस्ता घातक रोगका किटाणुहरु शरीरमा प्रबेश गरी हामीलाई भयानक खालको रोगबाट समेत ग्रसित गराउन सक्ने संम्भावना रहेको हुनाले पनि हात धुँदा यी अन्य बस्तुको प्रयोग नगरी केवल साबुन पानीमात्र अनिवार्य प्रयोग गर्नु नै बुद्धिमानी मानिन्छ ।

साबुनमा रहेको चिप्लोपनाले गर्दा हातमा भएका किटाणुहरुलाई सजिलैसंग बगाएर बाहिर लैजान सक्ने र केहीमात्रामा भएपनि साबुनमा किटाणु नस्ट गर्न सक्ने क्षमताको तत्वहरु समेत मिसिएको हुनाले पनी साबुन पानीको महत्व अपरिहार्य मानिन्छ । हुन त बिभिन्न स्वास्थ्यको क्षेत्रमा काम गर्ने निकायहरु सरकारी तथा गैर सरकारी संघ संस्थाहरुले धेरै पहिलादेखि नै साबुन पानीले हात धुने बारेमा अभ्यास गराउँदै र वकालत गर्दै आईरहेका छन । तर पनि जनमानसको प्रत्यक्ष व्यवहारमा भने यसको अभ्यास अझैपनि कहीँ कतै पूर्णरुपमा हुन सकेको छैन । यसका बारेमा क्रमागत रुपमा ६ चरणमा हात धुने भनेर धेरै प्रोजेक्टहरुले अभ्यास गराउदैं र आफ्नो डाटाबेसको कार्य पूरा गरेर कागजी काम कार्य सफल नभएको पनि होईनन् तर ब्यक्तिको जीवनमा प्रत्यक्ष प्रभाव पारेर सकारात्मक परिवर्तन आउने कुरा चाहीँ निकै गाह्रो बिषयबस्तु रहेछ । त्यसैले “परिवर्तन आफूबाट सुरु गर्नुपर्दछ” भने जस्तै ब्यक्तिको आनीबानी परिवर्तन गर्ने कुरा त्यति सजिलो कुरा चाँही होईन । त्यसकारणले हात धुने ६ चरणलाई क्रमैसंग व्यवहारमा लागू गर्न यदी अलमल नै गरियो भनेपनी हरेक जोखिम अवस्थामा, कुनैपनि नयाँ कार्यको सुरुवातीमा र काम कार्य सकाई सकेपछि साबुन पानीले मिचीमिची हात धुन नभुलौं ।

बिगतका बर्षहरुदेखि महामारीको रुपमा फैलिएको कोरोना भाईरस होस या अन्य भाईरस होस जुन किसिमको भाईरसबाट बच्नपनि यस कार्यलाई नभुलौ । यसलाई मुलमन्त्रकै रुपमा व्यवहारमा प्रयोग गरौं । साबुनपानीले हरेक जोखिम अवस्थामा मिचीमिची हातधुने कार्यलाई निरन्तरता दिँदा मात्र यति धेरै जोखिमहरुबाट बच्न सकिन्छ भने यस कार्यलाई सवै मानिसले आत्मसात गर्दै प्रगोगमा ल्याउनु अत्यन्तै बुद्विमानी मान्न सकिन्छ ।

सावनु पानीले हात नधुँदा बिभिन्न खालका सरुवा तथा घातक रोगहरु ब्याक्टेरीया, भाईरस फंग्स, प्रोटोजोवल खालका रोगहरुले आक्रमण गर्दछन । जस्तै ः झाडा पखाला, आउँ, टाईफाईड, जुका पर्ने, हैजा, खानाबाट सर्ने रोग, पानीबाट सर्ने रोग , विभिन्न किसिमका छालाका सरुवा रोगहरु र बिगतका बर्षदेखि महामारीको रुपमा फैलिएर रहेको कोरोना भाईरस र ओमिक्रोन भाईरसबाट लाग्न सक्ने घातक रोगहरुले समेत आक्रमण गर्नुको साथै मानव शरीरमा लाग्ने यस्ता खालका ८० प्रतिसतभन्दा बढी रोगहरुले आक्रमण गर्दछन् ।

आनीबानी परिवर्तन गर्दा प्रायः यी कुरालाई आत्मसात गर्नुपर्दछ ।
सुनेकोः बिर्सन्छ । देखेकोः सम्झन्छ । गरेकोः जानिन्छ । गरीराखेः बानीपर्दछ । बानी पार्नुको फाईदा भनेकोः अरुलेपनि गर्दछ ।।

हात धुनुपर्ने जोखिम पूर्ण अबस्थाहरु :
१. शौचालय÷चर्पीको प्रयोग गरिसकेपछि ।
२. बालबालिका वा बिरामीको दिशा धोईसकेपछि ।
३. कुनैपनि फोहोर कुरा वा बिषादी छोईसकेपछि ।
४. बिरामी वा बच्चाको स्याहार गरिसकेपछि ।
५. खाना वनाउनु वा तयार गर्नुअघि ।
६. खाना खानुअघि ।
७. बालबालिका वा बिरामीलाई खाना खुवाउनु अघि ।
८. बिरामी वा बच्चाको स्याहार गर्नुअघि ।
९. दैनिक घर बाहिर गएर आईसकेपछि कुनैपनि नयाँ कामको सुरुवाती वा कामको अन्त्यमा साबुनपानीले मिचीमिची हात धुन नभुलौं ।
साबुनपानीले हात धुँदा हुने फाईदा :
१. ब्यक्तिगत तथा पारिबारीक सरसफाई हुने ।
२. रोगबाट बच्न सकिने, शरीर निरोगी तन्दुरुस्त हुने ।
३. औषधीमुलोमा खर्च गर्न नपरेपछि आर्थिक पक्षमा सफल रहने ।
४.व्यक्ति, पारिबारीक, सामाजिक रुपमै सक्रिय र सहकार्य गर्न सक्षम रहने ।
५. विश्व स्वास्थ्य संगठनकै परिभाषा अनुरुप व्यक्ति शारिरीक रुपमा तन्दुरुस्त, मानसिक रुपमा सचेत, सामाजिक रुपमा सक्रिय र संबेगात्मक रुपमा सबल भै एउटा स्वस्थ ब्यक्तिको रुपमा समाजमा प्रतिस्थापित हुन सक्दछ । अन्त्यमा हिन्दु हरुको महान चाड शुभ बिजयादशमी, शुभदिपावली र छठ पर्व २०८१ तथा नेपाल संबत ११४५ को पावन अबसरमा देश तथा बिदेशमा रहनुहुने सम्पूर्ण बुबा आमा, दाजुभाई, दिदिबहिनी सम्पूर्ण कर्मचारी मित्रहरु तथा ईस्टमित्रहरुमा सुख शान्ति, समृद्धि, सु–स्वास्थ्य, दिर्घायु एवं प्रगतिको हार्दिक मंगलमय शुभकामना ब्यक्त गर्दछु ।