खोज

बुटवल, ३० भदौ । ‘मानव र सर्प बीच सहअस्तित्व प्रवर्द्धन’ नारासहित रुपन्देहीमा दोस्रो नेपाल सर्प महोत्सव तथा अन्तराष्ट्रिय सर्पदंश जनचेतना दिवस हुने भएको छ । तिलोत्तमा नगरपालिका, बुटवल उपमहानगरपालिकाको सहयोगमा शंकरनगर बन बाटिका तथा अनुसन्धान केन्द्र परिसरमा अन्तराष्ट्रिय सर्पदंश दिवस पारेर यसपटक असोज असोज १ र २ गते रुपन्देहीमा वृहत सचेतनामुलक कार्यक्रम गर्न लागेको आईतबार पत्रकार सम्मेलन गरि महोत्सवका संयोजक तथा सर्पविशेषज्ञ कमल देवकोटाले बताए । पहिलो संस्करण जुलाई १६ अर्थात विश्व सर्प दिवसमा कावासोतीमा गरिएको भन्दै उनले सात प्रदेशकै सर्पको जोखिम रहेको जिल्लाहरुमा कार्यक्रम गर्ने लक्ष्य रहेको बताए । नेपालमा ८४ प्रजातीका सर्पहरु भेटिएका छन जसको केवल २० प्रतिशतमात्र विषालु सर्प छन । अन्य बन्यजन्तुहरुको तुलनामा सर्पदंशकै कारण मानव मृत्यु धेरै भएपनि सचेतनाका कार्यक्रम भने थोरै हुने गरेको दाबी गर्दै उनले अन्तरास्ट्रिय स्तरमा दाताको कमी औल्याए । विगत एक दशकदेखि केही अभिन्ताहरुको साथमा उद्घार, सचेतना र जागरणको अभियान चलाउदा धेरै सिकाई भएको उनले बताए । ‘समाजमा सर्पबारे धेरै गलत धारणा छन ।’— उनले भने ।

एक तथ्याकले नेपालमा २०२२ मा ४० हजार जनालाई सर्पले टोकेको र ३ हजारको मृत्यु भएको तथ्याक अनुसन्धानमा देखिएको छ । सर्पको टोकाई र विषभन्दा पनि टोकेपछि गरिने घरायसी उपचारको क्रममा केही गलत क्रियाकलापका कारण मृत्यु हुने गरेको उनको तर्क छ । ‘हामीले महोत्सवमा सर्पका प्रजातीबारे चिनाउने, सर्प सम्बन्धि चित्रकला, फेस आर्ट, फोटो प्रदर्शनी, सर्पको उद्घार कसरी गर्ने, औजारहरुको प्रयोग, सर्प सम्बन्धि विज्ञ, नेचर गाईड, रेस्कुयरहरुबाट आवश्यक जानकारी दिने छौ ।’—उनले भने । करेत सर्प साईलेन्स किलरको रुपमा चिनिन्छ । रातीको समयमा क्रियाशिल हुन्छ । लक्षण ढिला देखिने हुदा उपचारमा कठिनाई हुन्छ । रसेल भाईपरबारे जानकारी दिने समेत उनले बताए । गतवर्ष गरिएको कार्यक्रमबाट सिकाइको रुपमा थारुहरुको सास्कृतिक नाचमा बन्यजन्तुहरुलाई लखेट्न लाठीका विभिन्न हाउभाउबाट नृत्य गरिने कुरा ज्ञान भएको उनले बताए । गतवर्ष ४ हजार विद्यालयका विद्यार्थीसहित ५ हजार जनाले अवलोकन गरेको उनले बताए ।
लुम्बिनी प्रदेशमा सबैभन्दा बढि सर्पका बारेमा चिकित्सकहरुलाई तालिम दिएको प्रदेश पर्दछ । तर पनि उपचारको क्रममा विशेषज्ञ चिकित्सकहरु उपलब्ध नहुने समस्याका कारण धेरै घटनाहरु हुने उनले बतए । नेपालमा एक दर्जनभन्दा बढि विज्ञ चिकित्सक नरहेको हुदा पनि देशभर सेवा दिन सक्ने अवस्था नरहेको उनले बताए । ‘अस्पतालहरुमा तालिम प्राप्त विशेषज्ञ नहुदा पनि उपचारमा समस्या रहेको छ ।’—उनले भने । सर्पमा पनि पछिल्लोसमय राजगोमन बचाउने अभियानलाई बढी जोड दिएको उनले बताए ।

कार्यक्रममा शंकरनगर बन बाटिका तथा अनुसन्धान केन्द्रका अध्यक्ष बेल प्रसाद शर्माले बन्यजन्तुको संरक्षणमा आफुहरु स्वतस्र्फुत खटिएको बताए । विभिन्न स्थानबाट बन्यजन्तुहरु उद्धार गरि केन्द्रमा ल्याईदिने र त्यसको संरक्षण केन्द्रबाट गरिरहेको भएपनि कानुनी जटिलता आएको उनले बताए । यसको जिम्मेवार निकाय डिभिजन बन कार्यालय मुख्य हो तर श्रोत साधनको अभावमा भेटिएको बन्यजन्तुहरु यहा ल्याउने गरेको उनले बताए ।

कार्यक्रममा केन्द्रका उपाध्यक्ष खिमलाल पाण्डेले विगत लामोसमयदेखी घाईते बन्यजन्तुको संरक्षणमा रहदा धेरै सिकाई भएको भन्दै पछिल्लोसमय सर्प उद्धारका लागि धेरै फोनहरु आउने गरेको बताए । सर्पलाई बचाउनुपर्छ भन्ने धेरैसम्म सन्देश दिन सफल भएको उनले बताए ।