खोज

अहिले देशका विभिन्न भागमा हैजा, स्क्रबटाईफस तथा मौसमजन्य रोग र डेंगुको सङ्क्रमण बढ्दै गएको छ । यस प्रकारका स्वास्थ्य जोखिमलाई महामारीका रूपमा बढ्न नदिन स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले काम थालेको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले हैजा नियन्त्रणका लागि इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखाको नेतृत्वमा प्रदेश र पालिकासँग सहकार्य गर्दै प्रभावित क्षेत्रमा द्रुत प्रतिकार्य टोली परिचालन गरेको छ । टोलीले बिरामीको खोजी र प्रत्यक्ष सम्पर्कमा रहेका व्यक्तिमा लक्षणको निगरानी गरिरहेको बताइएको छ । यसैगरी पानीजन्य रोग नियन्त्रणका लागि खानेपानीको गुणस्तर सुधार गर्न सम्बन्धित निकाय तथा पदाधिकारीसँग समन्वय गरेर तत्काल काम थालिएको छ । देशका विभिन्न भागमा लामखुट्टेका कारण फैलिएको डेंगु प्रकोप नियन्त्रणका लागि सातै प्रदेशमा डेंगु परीक्षण प्रयोगशाला स्थापना गरिएको छ । स्वास्थ्य मन्त्रालयले आफ्नो तर्फबाट नियन्त्रणको प्रयास भैरहेको दावी गरेको छ । तर, त्यो प्रयास देखावटी नहोस् भन्ने कुरामा नागरिक समाजको खबरदारी जरूरी छ ।

एकातिर अहिलेको मौसम जोखिमपूर्ण छ । पानी पर्नेक्रम नरोकिएका कारण मौसमजन्य विरामीको संख्यामा समेत देशैभरी भारी बृद्धि भएको छ । स्वच्छ पानीको अभावकै कारण ९० प्रतिशत बढी रोग लाग्ने अनुसन्धानले देखाएको छ । तसर्थ पानीजन्य रोगले निम्त्याउने समस्या निराकरणमा तत्काल प्रयास गर्नु जरुरी छ । यसमा दिर्घकालीन योजना र नीति आवश्यक छ । सरकारले अब स्वच्छ पानी पिउन पाउने हरेक नागरिकको अधिकार प्रत्याभूति गरोस् । नेपालको संविधानले पनि स्वच्छ पिउने पानीको अधिकार हरेक नागरिकको अधिकार हो भन्ने स्थापित गरेको छ । तसर्थ संविधानमै व्यवस्था भएको अधिकार प्राप्तिका लागि जनताले पनि सरकारलाई दवाव दिनु जरूरी छ । नेपालमा त्यसैपनि पानीको गुणस्तर मापदण्ड अनुसारको छैन । तराईका जिल्लामा जमिन मुनीको पानीमा आर्सेनिकको मात्रा अत्यधिक छ । जसका कारण विभिन्न रोगको संक्रमण समेत बढेको देखिएको छ । पानीबाट हुने हैजा लगायतका रोगको निदानका लागि गुणस्तरीय खानेपानी पिउनुपर्ने अधिकारबाट नागरिक बञ्चित छन् । सरकारले सवै नागरिकसम्म मापदण्ड अनुसारको गुणस्तरीय खानेपानीको पहुँच पु¥याउने प्रतिवद्धता गरेको पनि धेरै समय भैसकेको छ तर जुन सरकार आएपनि अवस्था उही छ । नागरिकले अझैपनि दुषित पानी पिउन बाध्य हुनुपरेको छ । जसका कारण हैजा लगायतका महामारी बढाउन सहयोग पुगेको छ ।

उता अहिले सातवटै प्रदेशमा डेंगुको जोखिम बढेको छ । नेपाल सरकार स्वास्थ्य मन्त्रालयले डेंगुको जोखिम बढेकोले साबधानी अपनाउन आग्रह गरेपनि सरकारको आग्रह औपचारिक जस्तै भएको छ । रूपन्देही, कपिलवस्तु र पश्चिम नवलपरासी जिल्लामा पानी पर्ने क्रम यथावत रहेसंगै डुवानको समस्या समेत छ । डुबान हुँदा लामखुट्टको प्रकोप बढ्ने गरेको छ । डुबानमात्र होइन घर छेउ वरिपरी पानी जम्ने र खाल्डाखुल्डीमा पानी भरिँदा लामखुट्टे बस्ने र त्यसले फूल पारेर अझै प्रकोप बढाउने गरेको छ । नेपालमा डेंगुको संक्रमण यसरी नै बढ्दै जाने हो भने यसले भयावह अवस्था सिर्जना गराउन सक्छ । अहिले हरेक अस्पतालमा डेंगुका विरामीको चाप छ । यो संक्रमण नियन्त्रणका लागि सम्वन्धित जिल्लाका स्वास्थ्य संस्थाहरूको ध्यानाकर्षण जरुरी छ । डेंगुको संक्रमण फैलिन नदिनकालागि लामखुट्टे खोज र नष्ट गर अभियान देशैभरी सञ्चालन गरिएको छ तर अव यत्तिले मात्र नपुग्ने अवस्था छ । यसमा सिंगो सरकार र नागरिक समाजको ध्यानाकर्षण जरुरी देखिएको छ । नागरिकको जीवन रक्षा गर्ने दायित्व सरकारको हो । डेंगुसंगै अहिले हैजा र स्क्रबटाईफसको जोखिम समेत बढेको अवस्था छ । बाँके जिल्लामा हैजाकै कारण तीनजनाको मृत्यु भैसकेको छ । यो गंभीर बिषयमा सरकारले ध्यान पु¥याउनु जरूरी छ । मौसमजन्य रोगको प्रकोपबाट बच्नेतर्फ हामी सवैले सावधानी अपनाउने हो भने रोग नियन्त्रणमा सहयोग पुग्छ ।