खोज

नेपाली महिलाहरूको महान चाड हरितालिका तीजको रौनकले अहिले गाउँ शहर सवै क्षेत्रलाई धपक्कै छोपेको छ । विगत एक महिनादेखि नै तीजको दर खानेक्रम चलिरहेको छ र आज शुक्रवार तीजको विशेष दिन भएकोले महिलाहरुमा खुसी र उमंग छाएको छ । भाद्र शुक्ल द्वितीयादेखि सुरु भएको तीज भाद्र शुक्ल पञ्चमीका दिन सप्तऋषिको पूजा गरी सम्पन्न भएको मानिन्छ । भगवान शिवको आराधना गर्दै नाचगान मनोरञ्जन गरी दिदीबहिनी बोलाएर आफ्ना दुःख, सुख साट्ने महत्वपूर्ण चाड तीज नेपाली महिलाहरुको आफ्नै मौलिक संस्कृति हो । अर्को महत्वपूर्ण पक्ष के हो भने यो वर्षदेखि तीज अन्य धर्म र जातजातिका नेपाली महिलाहरूले पनि हर्षोल्लासका साथ मनाउन थालेका छन् । भगवान शिवकी अर्धाङ्गिनी हिमालय पुत्री पार्वतीले भगवान शिवको स्वास्थ्य तथा शरीरमा कुनै वाधा उत्पन्न नहोस् भनेर पहिलो ब्रत राखेकी थिईन, त्यो दिन यही हरितालिका तिजको दिन थियो भन्ने पौराणिक मान्यता रहेको छ । त्यसै दिनदेखि आजसम्म नारीहरूले यो पर्व मनाउदै आएका छन् । तीजको अवसरमा माईत जाने, चेलीबेटी जम्मा हुने, दुःख सुख साटासाट गर्ने र मिठो नमिठो खाने यो पर्वको ऐतिहासिक परम्परा हो र यसले निरन्तरता पाईनै रहेको छ । यद्यपि समय परिवर्तनशील छ र त्यसक्रममा तीज मनाउने प्रचलनमा पनि धेरै फरक आईसकेको छ । पहिले सञ्चारका साधनको अभावले छोरी लिन जाने चलन थियो तर अव हराईसकेको छ । सामाजिक सञ्जालले तीजलाई मौलिकताबाट आधुनिक वनाएको छ । तीजको विकसित आधुनिकतासंगै तीजसंग सम्वन्धित मौलिक संस्कारमा पनि परिवर्तन भैसकेको छ । तीजका पुराना भाका र गीत लोप हुँदै गएका छन् । चौतारी र पुराना पार्टी पौवामा भेला भएर गाईने गीत अव पार्टी प्यालेसमा हुन थालेका छन् । यो परिवर्तनले ल्याएको आधुनिक संस्कार हो । तीजलाई भड्किलो परम्पराका रुपमा मनाउने गरिएकोमा धेरै विरोध हुनु स्वाभाविक पनि हो ।

तीज भडकिलो र महंगो तथा गहना प्रदर्शन गर्ने माध्यम बनेको भन्दै चिन्ता पनि गर्ने गरिएको छ । यद्यपि यसमा सुधार पनि भैरहेको छ । तीज परम्परामा कतै राम्रा काम पनि भएका छन । तीजकै अवसरमा दर खुवाउने भन्दै अनाथ आश्रम, बृद्धाश्रम लगायत विपन्न समुदायलाई सहयोग गर्ने परम्परा पनि विकसित भएको छ । तीजको आधुनिकताले ल्याएको एउटा राम्रो संस्कार हो र यसलाई जीवन्त वनाउनु जरुरी छ । तीजले महिलाका सुख दुःखका भावना र उद्वेग बाहिर ल्याउन सहयोग गर्ने गरेको छ । निश्चितरुपमा तीज पर्वलाई अझै जीवन्त बनाउन जरुरी छ । सदियौंदेखिको परम्परालाई जोगाउन र यसको मौलिकता संरक्षण गर्न अव महिलाहरु आफैपनि अग्रसर हुनु जरुरी छ । धार्मिक विश्वास, मान्यता र परम्पराको आधारमा नारीहरु आफ्नो पति तथा परिवारको सुख, समृद्धि, सु–स्वास्थ्य र दिर्घायुको कामना गर्दै व्रत बसी पूजा आराधना र नाचगानका साथ मनाईने यो चाडको आफ्नो छुट्टै संस्कृति, परम्परा र मौलिकता रहेको छ । तीजलाई धार्मिक परम्परा, रीतिरिवाज र लोक सँस्कृतिको धरोहरका रुपमा विकास गरी यो पर्वको संरक्षण र सम्बद्र्धन गर्नु सवैको दायित्व हो । हरितालिका तीज नारी संघर्षको प्रतीक हो । समयक्रमसँगै संस्कार र संस्कृतिमा समेत निकै परिवर्तन आएको भएपनि तीजको महत्वमा भने कुनै कमी आएको छैन । यद्यपि पछिल्लो समय सहरी क्षेत्रको तीज भड्किलो हुँदै गएको भन्ने गुनासो बढेको छ । दर खाने नाममा गलत संस्कृतिको विकास भैरहेको छ भन्ने जनगुनासो बढेको छ । तीजको महिमा जोगाउने काम महिलाहरुले नै गर्ने हो । तसर्थ तीजलाई मौलिक पर्वको रूपमा मनाउनु जरुरी छ । तीजलाई संस्कृति संरक्षणको पर्वको रुपमा मनाउनेतर्फ अवको पहल आवश्यक छ ।