खोज

पाल्पा, १५ असार
तिनाउ गाउँपालिका मस्याम पुग्दीका कृषक खिम बहादुर कार्कीले यस वर्षको पहिलो सिजनमा नै भक्तपुर लोकल काँक्रा बाट राम्रो आम्दानी गर्न सफल भए । सात रोपनी क्षेत्रफलमा लगाएको काँक्राबाट राम्रो आम्दानी भएको उनले बताए । बुटवलमा हाट बजारलाई लक्षित गरेर शुक्रबार र मंगलबार टिपेको काँक्रा १० देखि १५ क्वीन्टल सम्म हुन्छ । प्रत्येक के.जीलाई कम्तीमा ७० देखि ९० सम्ममा बिक्री भएको छ । यस पटक काँक्राको मूल्य र उत्पादनमा आफू सन्तोषजनक भएको उनी बताउँछन् । खिम बहादुर कार्कीसंगै पुग्दीका २८ घर परिवारले व्यवसायिक रूपमा मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी खेतीबाट राम्रो आम्दानी गरेका छन् । पहाडको टुप्पोमा कतै समथर त कतै भिरालो भएको जमिनमा, स्थानीय कृषकले एकदशक अगाडिबाट मौसमी तथा बेमौसमी तरकारी खेती गर्न लागेका छन् ।

एक गाग्री खानेपानीको लागि एकै घण्टा खर्चिएर तल खोल्सामा पुग्नुपर्ने थियो । खानी पानीको समस्या निकै मुस्कीलले समाधान भयो । आकासको पानी संकलन गर्न पोखरी बाट सिंचाई गर्दा समेत कृषकहरू उत्साहजनका रूपमा व्यवसायिक रूपमा काँक्रा खेती गरेको अगुवा कृषक रेवन्त कुवर बताउँछन् । उनले भने–‘उत्पादन, बजारीकरण, ढुवानी जस्ता कुनै विषयमा हामीले अनुदानमा गरेको होइन ।’
हामीलाई सिचाईको सुविधा भएको खण्डमा सुन नै फलाउन सकिने उनले दावी गरे तर पहाडको टुप्पोमा पानी कताबाट ? खेतीमा उत्साहित कृषकहरू सिचाईमा निरासा छन् । खोलाको पानी लिप्टिङ गर्ने भन्दा अरू बिकल्प नै नभएको उनी बताउँछन् । काँक्रो, सिमी, बोडीबाट वार्षिकरूपमा ५ देखि १५ लाखसम्म कमाउँछन् । कसै कसैले त २० लाखसम्म हात पारेको स्थानीय कृषकहरू बताउँछन् ।

तरकारी खेती गर्ने तरिका देखि नर्सरी देखि टिप्ने समयसम्म कृषकले अपनाउनु पर्ने सावधानी तथा ध्यान दिनुपर्ने विषयमा कृषि ज्ञान केन्द्रले सहयोग ग¥यो । रोग तथा किरा नियन्त्रण विषयमा पनि सिकायो । सिकाई अनुसार पनि भएको छ तर समस्या भनेको सिचाईकै हो । सिचाई भएको खण्डमा महिला दिदीबैनीहरू आर्थिक रूपले बलियो बन्ने थिए । बिकासका हिसाबले यो गाउँ पछाडि परेको हो । पानीको जोहो गरेर गरिएको खेतीबाट पनि राम्रो आम्दानी भएको कृषक बिन्दु कार्की बताउँछिन् । चार रोपनी बारीमा मकै लगाउन छाडेको पनि वर्षौ भयो । यतिखेर काँक्रा छन् बारीमा यसको लगतै सिमी बोडी बजारमा लैजाने हो दशैंलाई लक्षित गरेर बेमौसमी काउली तयार हुनेछ उनले भनिन् । हामीलाई वर्षायाममा पनि ढुवानीको समस्या हुँदैन बजार भएन भनेर कहिल्यै खिन्न र निरास हुन परेन समस्या भनेकै सिंचाई कै हो । जबजब निर्बाचन आउँछ । तबतब सिचाईका कुरा गर्नेहरू गाउँमा धेरै आउँछन् जब चुनाव सकिन्छ तब हराउँछ । स्थानीय सरकारले डाँडामा ठूलो प्लाष्टिकको पोखरी निर्माण गर्न नसक्ने होइन ? इच्छाशक्ती नभएर यस्ता समस्याको समाधान नभएको कृषक रेवन्त कुवर बताउँछन् । कृषि ज्ञान केन्द्रका प्रमुख सन्तोष चौधरी भन्दछन् प्लाष्टिक पोखरी निर्माणका लागि कृषकले कागजी प्रकृया पुरा गरेर आएको खण्डमा मागलाई सम्बोधन गर्न सकिनेछ । कृषकहरू विवाद रहित तरिकाले आएको खण्डमा हुन्छ सिंचाईको समस्याका विषयमा गाउँलाई नै पुरा गर्नेगरी पोखरी बनाउने ठाउँको छनोटमा विवाद हुनु भएन उनले भने ।

सिंचाइको समस्याका विषयमा स्थानीय कृषकहरू बीच आपसी समन्वयको कमीले गर्दा समस्या उत्पन्न भएको स्थानीय सरकारका प्रतिनिधि तथा वडा अध्यक्ष टाम बहादुर पुन बताउँछन् । तरकारी खेतीबाट वर्षमा २ करोड रूपैयाँ भन्दा बढि रूपैयाँ गाउँमा भित्रिनु सानो कुरा होइन सबै कृषकले मेहनत गरेका छन् । मेहनत अनुसार आम्दानी राम्रो गरेका छन् । यस्ता मेहनती किसानहरूले आपसी समझदारी कायम गर्न नसक्दा ठूलो पोखरी बन्न नसकेको स्थानीय कृषकहरू बताउँछन् ।

सानो पोखरी गाग्रीमा बोकेका पानीले सिंचाई गरेर खेति गरेका कृषकहरूका लागि एक/एक लाख लिटर क्षमताका तिन बटा पोखरी थप गर्नुको अन्य कुनै विकल्प छैन । खोलाको पानी तान्नु भन्दा आकासे पानी संकलन गर्नु नै उपयोगी हो । यसका लागि कृषकहरू संस्थागत रूपमा आउनु पर्दछ । काम गर्ने मेहनती कृषक निरास भएर घर फर्किनु नपर्ने ज्ञान केन्द्रका प्रमुख चौधरी बताउँछन् ।