खोज

 बुटवल, २७ बैशाख ।     बजारमा वहुराष्ट्रिय र स्वदेशी कम्पनीका समेत विभिन्न ब्राण्डका चीसो पेय पदार्थ बजारमा छ्यापछ्याप्ती पाइन्छन् । स्वास्थ्यप्रति सचेत नागरिकले भने त्यस्ता पेय पदार्थ रुचाउंदैनन् । यद्यपि विकल्पमा अन्य चीसो पेय पदार्थ जहांसुकै सहज उपलब्ध नहुंदा त्यस्तै पेय पदार्थको बजारमा रजगज छ ।
तर अब विकल्प आएको छ बुद्धभूमि मही । मही भन्नेवित्तिकै तराई पहाड हिमाल सबै ठाउं बस्ने नेपालीको लागि नौलो पेय पदार्थ हैन बरु पुस्तौंपुस्तादेखि  सबैले उपभोग गर्दै आएको चीर परिचित  वस्तु हो ।

यद्यपि बढ्दो बसाई सराई , शहरीकरण र पश्चिमा संस्कृतिको नक्कलले महीको उपभोग ज्यादै कम भएको पाइन्छ । अझ गर्मीमा तीर्खा र प्यास लाग्दा मही खान पाउने हो भने कस्ले छाड्ला र ?   हो आम नेपालीको जीवनशैलीको अभिन्न अंग रहेको महीलाई कपिलवस्तुको ग्लोबल डेरी उद्योगले व्यवसायिक उत्पादन शुरु गरेको छ ।
उक्त उद्योगले यही बैशाख पहिलो हप्तादेखि दैनिक एक हजजार लिटर महीको व्यवासायिक उत्पादन र विक्रि शुरु गरेको हो । ५० करोड लगानीमा ९ वर्ष अघि सञ्चालनमा आएको नेपालकै दोस्रो ठूलो डेरी उद्योगले नेपालमै पहिलोपटक बोतलिङ र लेभलिङ गरी महीको व्यवसायिक उत्पादन शुरु गरेको दावी गरेको छ । उद्योगले एक लिटरको बोतलमा मही बजारमा ल्याएको छ । यो महीमा कुनै रासायनिक पदार्थ नमिसाई विशुद्ध प्राकृतिक दहीबाट बनेकोले मानव स्वास्थ्यका लागि हितकर हुने उद्योगको दावी छ । स्वदेशमै उत्पादन भएको महीको खपत बढाउन सके यसले आयात प्रतिस्थापन र ब्यापार घाटा कम गर्न पनि टेवा पु¥याउने उद्योगको अपेक्षा छ ।

शुरुवाती चरणमा कपिलवस्तुका दुई वटा स्थानीय तहका बजार क्षेत्रमा दैनिक एक हजार लिटर मही विक्रि भइरहेको उद्योगका सञ्चालक जनक न्यौपानेले बताए । ‘बुद्धभूमि’ ब्राण्डमा बजारमा आएको महीको उपभोक्ता मूल्य ५० रुपैयां कायम गरेको छ । बोतल र स्टिकरमा मात्र १५ रुपैयां खर्च भएकाले उद्योगको प्रति बोतल लागत ४० रुपैयां रहेको न्यौपानेले बताए ।

अहिलेलाई उत्पादन गरेको ५ दिनसम्म मही उपभोगयोग्य हुने उद्योगले जनाएको छ । ‘दैनिक उत्पादन हुने एक हजार लिटर मही ५ दिन अगावै विक्रि भएको छ,बजारबाट एकदमै राम्रो रेस्पोन्स आएको छ’–न्यौपानेले भने–‘भविष्यमा आधा लिटर र पाउच प्याकेटमा पनि उत्पादन गरी लागत घटाएर सस्तोमा विक्रि गर्ने योजना छ,यद्यपि अन्य पेय पदार्थको तुलनामा मही सस्तो नै छ ।’
बजारमा पाइने वहुराष्ट्रिय र अन्य कम्पनीका चीसो पेय पदार्थको विकल्पमा उपभोक्ताले महीलाई राम्रो भनेर सकारात्मक प्रतिक्रिया आएपछि उत्साहित भएको न्यौपानेले बताए । सरकारी कार्यालयमा,सरकारी र निजी विद्यालयका क्यान्टिनमा अन्य पेय पदार्थको साटो महीको प्रयोग अनिवार्य गराइनुपर्ने उनको माग छ ।

महीको विक्रि वितरण प्रदेशभर र भविष्यमा देशभर गर्ने लक्ष्य सहित खाद्य तथा गुण नियन्त्रण कार्यालयबाट महीको छुट्टै अनुज्ञापत्र लिने प्रकृया अघि बढेको र लगानी थपेर काम गर्न लागेको उद्योगका अध्यक्ष थानेश्वर न्यौपानेले बताए ।

अन्य चीसो पेय पदार्थको तुलनामा मही मानव स्वास्थ्यका लागि फाइदाजनक रहेको लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पतालका वरिष्ठ फिजिसियन डा. नन्दु पाठक बताउंछन् ।

‘कोक, फेन्टा, स्प्राइट लगायतका पेय पदार्थमा रिफाइन सुगर,कार्बोनाइटेड वाटर र आर्टिफिसियल फ्लेबर जस्ता स्वास्थ्यलाई हित नगर्ने तत्व हुन्छन् तर महीमा नेचुरल प्रोटिन र फ्याटको मात्रा पनि कम हुने भएकाले पाचन प्रणालीलाई पनि धेरै राम्रो गर्छ ।’
भारतमा समेत मोहीको व्यवसायिक विक्रि भइरहेको भन्दै डा. पाठकले नेपालमा पनि यसलाई प्रवद्र्धन गर्नु राम्रो हुने सुझाए ।

महीको व्यवसायिक उत्पादन सफल भएमा किसानको दुध विक्रि नहुने समस्या हट्ने उद्योगका अर्का सञ्चालक कमल न्यौपानेले बताए । हाल ५० हजार लिटर दुध विक्रि गरिरहेको उद्योगले भविष्यमा धुलो (पाउडर) दुध उत्पादन र महीको उत्पादन बढाएर दैनिक एक लाख लिटर दुध व्यवस्थापन गर्ने योजना रहेको न्यौपानेले बताए । नारायणी पुर्वमा ७ वटा पाउडर दुध उद्योग रहेका तर नारायणी पश्चिममा एउटा पनि पाउडर दुध उद्योग नभएकाले सरकारले यसका लागि अनुमति दिनुपर्ने उनको माग छ । ग्लोबल डेरी उद्योगका लुम्बिनी प्रदेशमा ८१ स्थानमा दुध संकलन केन्द्र सञ्चालनमा छन् भने १५ हजार किसान आवद्ध छन् । उद्योगले २ सय जनालाई प्रत्यक्ष रोजगारी दिएको छ ।