खोज

पाल्पा , २६ वैशाख ।

वन जंगलमा डढेलोको महामारी फैलिन लागेपछि वनमा रहेका वन्यजन्तु मानव बस्तीमा प्रवेश गर्न लागेका छन् ।

वनमा आश्रीत वन्यजन्तुको बासस्थानमै डढेलो लागेपछि मानव बस्तीमा सुरक्षित बासस्थानको लागि खोजीमा त्यसतर्फ लागेको हो । तानसेन नगरपालिका छापाकी कल्पना दर्लामी भन्छिन्, “वनमा डढेलो महामारी सुरु भएपछिका दिनहरुमा बिहान बेलुका चितुवाले सताउन लागेको छ । ”

वन्यजन्तु अन्तर्गत बाँदर, बँदेल, मृगले खाद्यान्न तरकारी बाली जोगाउन कठिन थियो नै त्यसैमाथि दिउँसो चितुवाले सताउन लाग्यो । वनमा डढेलोले सताउन लागेपछि वन्यजन्तु बस्ती नजिक नजिक आउन लागेको स्थानीयको भनाई छ । भैरवस्थानका स्थानीयहरु पनि वन डढेलोले सखापै बनाएपछि वन्यजन्तुले रातिमा दुःख दिन लागेको छ ।

खाद्यान्न तरकारी, फलफुलबाली वन्यजन्तुबाट जोगाउन दिउँसोमा नै पालो बाँधेर बस्ने प्रचलन थियो । त्यसैगरी चलेको थियो । जब चैतको पहिलो साता नराम्रोसंग वनमा आगो लाग्यो, तब दिउँसो गोठमा भएका भैंसी पाडापाडी, बाख्रा, गाई जोगाउन धौ–धौ भएको स्थानीय टेकबहादुर घर्ती बताउँछन् । “हुने खानेहरु गाउँ बस्ती नै छाडेर भागे । हुँदा खानेहरु गाउँको बस्ती कुरेर बसेको त्यही पनि वन्यजन्तु दिउँसो घरभित्र पसेर हैरान छ”– उनले भने ।

रैनादेवी छहरा सत्यवती खुर्सानेकी कल्पना खनाल भन्छिन्–“बस्ती बस्तीमा चितुवा आएको थिएन । छिमेकी जिल्ला आर्घाखाँचीको वनमा आगो लागेपछि गोठका वस्तु जोगाउन कठिन भयो । वन्यजन्तुले गर्दा बाली जोगाउन त कठिनै थियो नै, पछिल्लो समयमा गोठका जनावरसँगै हामी पनि जोगिन कठिन भएको छ ।”

जिल्ला वन कार्यालयका सहायक अधिकृत रामचन्द्र लामा पनि वन्यजन्तु बस्तीमा जानु स्वभाविक भएको बताए । “वनमा बस्ने वन्यजन्तु हो, जब उसैको बासस्थानमा आगो लागेर सखापै भएपछि सुरक्षित स्थान खोजी बस्ती नजिक जानु स्वाभाविक नै हो”–उनले भने ।

विगत वर्षको तुलनामा यसवर्ष वनमा अस्वाभाविक रुपमा आगो लाग्यो । कुल वन क्षेत्र मध्ये ८० प्रतिशत वन डढेलोले सखापै बनायो । झण्डै १ सय घर गोठ वनबाट सल्किएको आगोले खरानी नै भयो । यस्तो अवस्थामा वन्यजन्तुले समस्या निम्त्याउनु पनि स्वभाविक हो । आगोको कारण उनीहरुको घर बास पनि खरानी नै भएको डिभिजन वन कार्यालयका प्रमुख नारायण देव भट्टराई बताउँछन् ।

एकै दिन जिल्लामा २० वटा सामुदायिक वनमा आगो लाग्यो, यसरी वनमा लागेको आगोको मानव बस्तीमा समेत पसी उठिबास नै लगायो । यसै क्रममा वातावरणीय क्षेत्रमा यसले नराम्रो प्रभाव पा¥यो नै वन्यजन्तुको समेत बासस्थान नै खरानी भयो । आगोबाट जोगिन वन्यजन्तुहरु बस्ती बस्तीमा पुगेको वन कार्यालयका सूचना अधिकृत संयोग बस्नेत बताउँछन् ।

वनमा लाग्ने डढेलोको सवालमा वन कार्यालयले उपलब्ध गराउने सचेतनाको कार्यक्रम यस वर्ष मौसम अनुरुप उपलब्धिमूलक हुन नसकेको वनमा आगो लगाएकै अभियोगमा स्थानीयको पहलमा केही ब्यक्ति प्रहरीको नियन्त्रणमा रहेको जिल्ला प्रहरी कार्यालयका प्रमुख प्रहरी नायव उपरीक्षक तथा सूचना अधिकारी संयोग बस्नेतले बताए ।

वनमा डढेलो लगाउँदा वर्षायाममा घाँस, जंगली च्याउ राम्रो हुने, वन्यजन्तु भाग्ने, घर पालुवा पशुमा लाग्ने किरा मर्ने भएका कारण वनमा आगो लगाउने गर्दछन् । व्यक्तिको व्यक्तगत स्वार्थका लागि वर्सेनि अरवौं रुपियाँको नोक्सानी सहित वातावरणीय क्षेत्रमा समेत ठुलो नोक्सानीको सामना गर्दै आएको वन प्राविधिकहरु बताउँछन् ।