खोज

वन्यजन्तुको सुरक्षाका लागि डिजिटल नवप्रवर्तनको पैरवी गरौं भन्ने नाराका साथ विश्व वन्यजन्तु दिवस आज विविध कार्यक्रम गरि विश्वभरी मनाईदैछ । वन्यजन्तुको विनास भैरहेको अवस्थामा यो दिवसले वन्यजन्तु संरक्षणमा टेवा पुयाउँदै आएको छ । दिवसको अवसरमा आयोजना गरिने चेतनामूलक दिवसीय कार्यक्रमले वन्यजन्तुको विनास होइन संरक्षण गर्नुपर्दछ भन्ने सन्देश समेत दिने गरेको छ । वन्यजन्तुको संरक्षण आजको चुनौति बन्दै गएको छ । वन्यजन्तुको बढ्दो शिकार, चोरी तथा वन जंगलको विनासका कारण वन्यजन्तु नासिने खतरा पनि बढिरहेको छ । अहिलेपनि नेपालका विभिन्न वन जंगलमा जंगली जनावरको चोरी शिकारी र तस्करी हुने गरेको छ । बढ्दो चोरी शिकारी र तस्करीले विश्वमै वातावरणीय चुनौति सिर्जना गरिदिएको छ । वास्तवमा पर्यावरणमा वन्यजन्तुको महत्वपूर्ण भूमिका छ । सबै प्राणीहरूको सुरक्षा आजको आवश्यकता हो । बाँच्न पाउने उनीहरूको अधिकार हो तर आज प्राणी हत्यको श्रृंखला बढिरहेको छ । विश्व वन्यजन्तु कोषका अनुसार अहिले अन्तर्राष्ट्रिय वन्यजन्तुको अबैध व्यापारकै कारण लगभग पाँचहजार प्रजातिका जनावरहरू र २९ हजार दुईसय प्रजातिका बोट बिरुवाहरू लोप हुने अवस्थामा छन् । यी जनावर र बिरुवाहरूलाई खतराको सीमामा पर्न नदिनेतर्फ विश्वकै ध्यान जानु जरुरी छ । खासगरी वातावरण र अधिकारको क्षेत्रमा काम गर्ने संस्थाहरूको यो बिषयमा समयमै ध्यानाकर्षण होस ।

विश्व वन्यजन्तु दिवसकै सन्दर्भमा रूपन्देही लगायत तराईका वनमा हरिण, बाह्रसिंगे, जंगली खरायो, निलगाई, बँदेल, चरीबाघ, वन बिरालो, बाँदर, स्याल, फ्याउरो, मयुर, वन कुखुरा, लुईंचे, तित्रा, सुगा जस्ता पशुपन्छीहरू प्रशस्तै पाईन्छन् । यहाँका सामुदायिक वनहरू बन्यजन्तु सम्पन्न छन । तर, वन क्षेत्रबाटै वन्यजन्तुहरूको अबैध शिकार हुने गरेको पाइएको छ । सामुदायिक वनमा कुनैपनि प्रकारका वन्यजन्तुको शिकार गर्न पाईदैन तर ठूला ठूला घना जंगलमा दिउँसै चोरी शिकारीका घटना बढिरहेका छन । यसतर्फ सम्वन्धित सामुदायिक वन तथा वन डिभिजन कार्यालयको ध्यान जानु जरुरी छ । वास्तवमा अहिले सामुदायिक वनहरूले समेत रुख विरुवाको संरक्षणमा चासो दिने तर त्यहाँ रहेका अमूल्य वन्यजन्तुको संरक्षणमा कुनै चासो नदिएको देखिएको छ । वनमा वन्यजन्तुको पहिलो अधिकार हुन्छ । तर, संरक्षणको साटो चोरी शिकारी बढ्दो छ । यो चिन्ताको कुरा हो । अवका दिनमा वन्यजन्तुको संरक्षणका लागि योजना वनाउनु जरुरी छ ।

त्यसमा पनि सरकार र सम्वद्ध सामुदायिक वनहरूले संरक्षणको ठोस योजना बनाउनेतर्फ ध्यान दिनु अत्यावश्यक छ । अर्कोतर्फ चुरे क्षेत्रको विनासका कारण त्यस क्षेत्रमा बस्दै आएका वन्यजन्तुको आहारविहारमा असर परिरहेको छ । अहिले चुरेमा बस्दै आएका चराचुरुङ्गी र साना वन्यजन्तु समस्यामा परिरहेका छन् । चुरे क्षेत्रको भूक्षयको कारणले गर्दा बढ्दो पानीको अभावका कारण वन्यजन्तु प्रभावित हुन थालेका छन.। फलस्वरूप वन्यजन्तुहरू अन्यत्र बिस्थापित हुन थालेको देखिएको छ । बर्षेनी दोहोरिने वन डढेलो, चरिचरन, भूक्षय, प्रदूषण र जंगल काँटछाँटले वन्यजन्तुलाई आहारा र पानीको कमी हुन थालेका छ । फलस्वरूप जंगलमा बस्दै आएका जंगली जनावर नजिकको वस्तीमा आउन थालेका छन । र, बालीनालीमा नोक्सानी पु¥याउन थालेका छन । जसका कारण जनावर र मानववीच द्वन्द्व बढ्न थालेको छ । तसर्थ अवको दिनमा वन्यजन्तुको उचित संरक्षण र व्यवस्थापनतर्फ ध्यान दिनु जरुरी छ । खासगरी यो बर्षको वन्यजन्तु दिवसको नाराले धेरै कुरा सम्बोधन गरेको छ । वन्यजन्तुको संरक्षणमा अव पुरातन सोच र विचार बदल्नु जरुरी छ । जसरी विश्व डिजिटल युगमा परिणत भएको छ, त्यसरी नै मानिसले वन्यजन्तुको संरक्षणमा पनि डिजिटल रफ्तारमै ध्यान दिनु जरुरी छ । होइन भने वन्यजन्तु लोप हुने र मासिने खतरा अझै बढ्दै जानेछ । त्यसको असर समग्र इकोसिस्टममा पर्न सक्छ । यसतर्फ विश्वकै ध्यानाकर्षण जरुरी छ । खासगरि नेपालले वन्यजन्तु संरक्षणमा अहिलेसम्म गरिरहेको प्रयास पुरातन छ । यसमा परिवर्तन जरुरी छ ।