खोज

सामाजिक सञ्जालको प्रयोगलाई मर्यादित, सुरक्षित र व्यवस्थित गर्न तथा सामाजिक सञ्चालको दुरूपयोगको कारण व्यक्ति र समाजमा पर्नसक्ने नकारात्मक प्रभावलाई निरुत्साहित गर्न सरकारले नयाँ ऐन वनाउन सुरु गरेको छ । त्यसका लागि सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालयले विधेयकमाथि सुझाव मागेको छ । कतिपयले यसलाई सूचनामाथि सरकारले नियन्त्रण गर्न खोजेको अर्थमा समेत बुझ्ने गरेका छन । विगतका धेरै घटना हे¥यौं भने स्पष्ट हुन्छ– छाडा सामाजिक सञ्जालका कारण सयौं परिवारको घरबार विग्रिएको छ । सामाजिक सञ्जाल अहिले हेर्नै नमिल्ने बनाइएको छ । सामाजिक सञ्जालकै कारण कति बालबालिका, युवायुवतीहरू मृत्युको मुखसम्म पुगेका उदाहरण हाम्रै समाजमा छन । यी सवै घटनाक्रम विश्लेषण गर्दा सरकारले सामाजिक सञ्जाललाई नियमन गर्नु आवश्यक छ । यसमा कसैको बिमति छैन तर सरकारले यही नाममा सूचनामाथि सरकारको नियन्त्रण खोजेको हो भने त्यो गलत हो । सामाजिक सद्भाव, सांस्कृतिक सहिष्णुता र सुशासन प्रवर्धन गर्न सामाजिक सञ्जालका प्लेटफर्म सञ्चालक र प्रयोगकर्तालाई जिम्मेवार र जवाफदेही बनाई सामाजिक सञ्जालको सञ्चालन, व्यवस्थापन तथा नियमन गर्ने ऐनमा उल्लेख छ । यो ऐनबाट समाज समुन्नत, जवाफदेही र जिम्मेवार बनाउन सहयोग पुग्ने कुरामा दुईमत छैन । तर, सरकारले यो ऐनलाई देखाएर आम सञ्चार माध्यमलाई नियन्त्रण गर्ने हतियार चाहिँ बनाउनु हुँदैन । यसतर्फ आम सञ्चार माध्यमको समेत ध्यान जानु जरुरी छ ।

सामाजिक सञ्जाल प्लेटफर्म सञ्चालन गर्न चाहने व्यक्ति, कम्पनी वा संस्थाले सामाजिक सञ्जाल व्यवस्थापन केन्द्रमा दर्ता हुनुपर्ने ऐनमा राखिएको छ । साइबर बुुलिङ वा अनलाइन बुलिङ गर्न नहुने, बेनामी वा फेक आइडी बनाउन र प्रयोग गर्न नहुने सामाजिक सञ्जालमा सामाजिक सद्भाव र सहिष्णुतामा आँच आउने कार्य गर्न नहुने, महिलालाई हानि पु¥याउने सामग्री प्रकाशन वा प्रसारण गर्न नहुने, कसैको आइडी तथा सूचना ह्याक गर्न नहुने र अनुमतिबिना एकको तस्वीर अर्कोलाई दिन वा बिक्री गर्न नपाइने जस्ता सामाजिक सञ्जाल प्रयोगकर्ताले पालना गर्नुपर्ने शर्तहरू छन् । यसले निश्चितरूपमा नेपाली समाजलाई जिम्मेवार, नैतिक र अनुशासित बनाउन मद्दत गर्नेछ । निश्चितरूपमा सामाजिक सञ्जालले समाजलाई निरन्तर परिवर्तन गर्न ठूलो सहयोग गरिरहेको छ । आज सामाजिक सञ्जाल जीवन प्रणालीको अभिन्न अंग नै बनिसकेको छ । यसको विस्थापन होइन, संयमित भएर व्यवस्थापन गर्नु जरुरी छ । सामाजिक सञ्जालको सही प्रयोगले समाज उन्नत बनाउन सहयोग पुग्छ । तर, यसको दुरूपयोगले समाजलाई बिकृत र बिसंगत बनाउँछ । आज सामाजिक सञ्जालकै कारण ब्यक्तिका सन्देशहरू अरूसम्म तत्काल पु¥याउन सकिने भएको छ । त्यतिमात्र होइन, यो ज्ञान विनिमय, अवसर उपयोग र मनोरञ्जनको भरपर्दो साथी पनि बनेको छ । त्यसैले यो आधुनिक समाजका लागि निर्विकल्प बनेको छ । सामाजिक सञ्जाल मूलतः सामाजिक सम्बन्धको माध्यम र प्रविधि हो ।

अब व्यक्ति निर्धक्कसँग आफ्ना कुरा आफ्नै पेजमा राख्न सक्छ । सिर्जना सुनाउन सक्छ, संगतको दायरा फराकिलो बनाउन सक्छ । यो अभिव्यक्तिको मञ्च र माध्यम दुवै बनेको छ । सामाजिक सञ्जालकै माध्यमबाट व्यक्तिको आफ्नो पहिचान, सेवा वस्तुको ब्रान्डिङको सहज माध्यम बनेको छ । यो विज्ञापन, बजार र विनिमयको माध्यम पनि वनेको छ । तसर्थ यसको प्रयोग गर्ने नाममा स्वतन्त्रताको खिल्ली उडाउने काम स्वीकार हुन सक्दैन । सरकारले सामाजिक सञ्जाल व्यवस्थित वनाउन सुझाव मागेको छ । आम नेपाली जनताले सरकारलाई दिने सुझावले सामाजिक सञ्जाललाई थप मर्यादित बनाउने विश्वास गरिएको छ । तर, मर्यादित वनाउने नाममा संविधानले दिएको स्वतन्त्रताको अधिकारमाथि हस्तक्षेप मान्य हुँदैन ।