खोज

लुम्बिनी प्रदेशका बिभिन्न जिल्लामा राणाकालमै सञ्चालनमा आएका अस्पतालहरूमा अझै पनि स्थायी जनशक्ति र पूर्वाधारकै समस्या देखिएको छ । बि.सं. २००० साल र त्यसअघि स्थापित अस्पतालहरू बिभिन्न समयमा स्तारोन्नतिको निर्णय भएको भएपनि कतिपयको पूर्वाधार अझै पनि जीर्ण छ भने कतिपयमा सरकारले तोकेका स्थायी जनशक्तिको अभाव देखिएको छ । अहिले अस्पतालमा तोकिएको चिकित्सकको स्थायी दरबन्दी भएपनि प्रदेशको स्वास्थ्य ऐन आउन बर्षौं लागे सँगै अस्पतालमा पर्याप्त स्थायी दरबन्दी नभएको भेटिएको हो ।
पाल्पा अस्पताल बि.सं. १९९० ताका स्थापना भएको हो । अस्पताललाई ५० शैयामा स्तरोन्नति गरिएको भएपनि अहिले अस्पताल २५ शैयामा मात्रै सञ्चालनमा छ । अस्पतालमा २६ जनाको स्थायी दरबन्दीसहित अहिले ८१ जना कार्यरत छन् । अस्पतालमा अहिले १ जना छाला रोग बिशेषज्ञ चिकित्सक मात्रै कार्यरत छन् । मेडिकल अधिकृततर्फ ४ जनाको स्थायी दरबन्दी रहेको अस्पतालमा ३ जना मेडिकल अधिकृत अध्ययन बिदामा भएकाले करार र छात्रबृतिका मेडिकल अधिकृतको भरमा अस्पताल चल्दै आएको छ । बार्षिक ८० हजार बढि बिरामीले सेवा लिने अस्पतालमा १ जना डेन्टल सर्जन भएकाले दैनिक ३० जना बिरामीले उपचार गराउँदै आएका छन् । अप्रेशन थिएटर (ओटी) नरहेको अस्पतालको नयाँ भवन पुरा नहुँदा सेवा प्रवाहमा समस्या भएको र स्थायी दरबन्दीका बिशेषज्ञ डाक्टर तथा मेडिकल अधिकृतको अभाव रहेको अस्पतलाका सूचना अधिकारी डाक्टर बिवेक भण्डारीले जानकारी दिए ।
उता, वि.सं.१९६८ सालमा पश्चिम नवलपरासीको पृथ्वी चन्द्र अस्पताल स्थापना भएको थियो । पाल्हीमाझ खण्डको हुलाकी राजमार्ग लक्षित गरि परासीमा स्थापित अस्पतालमा नेपाली मात्रै नभई भारतीय बिरामीले पनि सेवा लिँदै आएका छन् । अस्पतालले निकट भविष्यमै दुई प्रकारको प्याथोलोजि (ल्याब) केन्द्रीय ल्याब र आकस्मिक ल्याब सञ्चालन गरिनुका साथै मृगौलाका बिरामीका लागि डाईलासिस सेवा पनि चलाउने योजना छ । पूर्वाधार भएरपनि एक जना फिजिसियन र एक जना एनेथेसियोलोजिष्टको अभावले आईसियुु सेवा सञ्चालन गर्न नसकिएको निमित्त प्रमुख मेडिकल सुपरिटेन्डेन्ट डा.किरण पाण्डे बताउँछन । यसका लागि ५० शैयाको नयाँ भवनको निर्माण अन्तिम चरणमा पुगिसकेको छ ।
बि.सं. १९९७ सालमा स्थापना भएको प्रदेशकै पश्चिम क्षेत्रको अन्तिमको जिल्ला बर्दियामा बर्दिया अस्पताल रहेको छ । शूरुमा त्रि–जुद्ध अस्पतालको नाम बाट स्थापित यो अस्पताल आ.व. २०७२ मा जिल्ला अस्पतालबाट स्तरोन्नति भई ५० सैयाको अस्पतालमा परिणत भएको हो । यस अस्पतालमा मुख्य गरेर जनशक्तिकै अभाव देखिएको छ । बार्षिक १ लाख १५ हजार बढि बिरामीले सेवा लिँदै आएको यस अस्पतालमा १ जना पनि बिशेषज्ञ चिकित्सक छैनन् । ४ जना मेडिकल अधिकृतको स्थायी दरबन्दी रहेको यस अस्पतालका ३ जना मेडिकल अधिकृत अध्ययन बिदामा छन् । जसका कारण करार र छात्रबृत्तिमा रहेका मेडिकल अधिकृतको भरमा अस्पताल सञ्चालन हुँदै आएको अस्पतालका सूचना अधिकृत केशव न्यौपानेले जानकारी दिए । न्यौपानेका अनुसार अस्पतालमा अहिले करार र छात्रबृत्ति र स्थायी गरि ३ जना बिशेषज्ञ डाक्टर, ६ जना मेडिकल अधिकृत, १ जना डेन्टल सर्जन र १ जना अर्थोपेडिकले सेवा प्रवाह गर्दै आएका छन् ।
नेपालगञ्जस्थित भेरी अस्पताल बि.सं. १९४७ स्थापना भई बि.सं.२०२२ सालमा भेरी अञ्चल अस्पतालको नाममा नामाकरण गरिएको यस अस्पतालको २ सय शैया क्षमता भए पनि सबैजसो शैया अहिले बिरामीको चापले भरिने गरेको छ । अस्पतालमा ४१ बिशेषज्ञ डाक्टर र ३३ जना मेडिकल अधिकृत कार्यरत छन् । व्यवस्थापन समिति, मेडिकल सुपरिटेन्डेनको सहकार्यले पुरानो अस्पताल भएपनि सेवा प्रवाह भने सहज देखिँदै आएको छ । अस्पतालबाट दैनिक १ हजारका हाराहारीमा बिरामीले उपचार सेवा पाउँदै आएका छन । स्थायी दरबन्दी अनुसारको जनशक्ति नहुनु, अस्पतालको भौतिक पूर्वाधार पुरानो हुनु तथा सेवाग्राहीको निरन्तर भिड हुने बिषय चुनौतीपूर्ण रहँदै आएको अस्पतालका सूचना अधिकारी डाक्टर संकेत कुमार रिसाल बताउँछन् ।
बि.सं. १९९० सालमा तीन शैयाबाट रूपन्देहीको भिम अस्पताल संचालनमा आएको हो । सरकारले एक सय शैयाको घोषणा गरेको यस अस्पतालमा अहिले छात्रबृति र मन्त्रालय करारका गरि १३ जना बिशेषज्ञ डाक्टर कार्यरत छन । त्यसैगरि अस्पतालमा मेडिकल अधिकृततर्फ स्थायी तर्फ ३ जना र करारका ५ जना डाक्टर कार्यरत रहेका छन । बार्षिक १ लाखको हाराहारीमा बिरामीले उपचार सेवा लिने अस्पतालमा स्थायी दरबन्दी पूर्ण छैन । अन्य जिल्ला अस्पतालको तुलनामा बिशेषज्ञ डाक्टरको उपलब्धता तथा २४ घण्टे सिएस डेलिभरी सेवा र फार्मेसी सेवा अस्पतालका सबल पक्ष रहेका छन । त्यसै गरि ईमरजेन्सीतर्फ पनि अन कल ड्युटीलाई अन ड्युटी बनाईए सँगै सेवाग्राहीको चाप बढ्न थालेको छ । तर पनि नयाँ प्रसूति भवनको अभाव, एनआईसीयुको अभाव र नयाँ बनेको भवन हस्तान्तरण नहुँदा सेवा प्रवाहमा समस्या पर्दै आएको अस्पतालका सूचना अधिकारी डाक्टर आरिफ हुसेन बताउँछन् । अस्पतालमा करार अवधी सकिएपछि समयमै अन्य डाक्टर नआउँदा सेवा प्रवाह प्रभावित हुने गरेको उनको अनुभव छ ।
हालको लुम्बिनी प्रादेशिक अस्पताल बि.सं. १९६७ फागुन १५ गते स्थापना गरि २०७५ साल माघमा स्तरोन्नति गरिएको हो । स्थापना हुँदा दुई जना चिकित्सक र ६ शैया रहेको अस्पतालमा अहिले बिशेषज्ञ डाक्टर र मेडिकल अधिकृतसहित १ सय ५० चिकित्सक कार्यरत छन । अस्पतालमा २ सय ५० जना स्टाफ नर्स तथा प्यारामेडिक्स कर्मचारी गरी ७ सय ७५ जनाको जनशक्ति कार्यरत रहेका छन् । अस्पतालमा १२ शैया एनसियु र १३ शैया एसएनसियूको सुबिधा छ । बार्षिक ३ लाख बढिले उपचार सेवा लिने अस्पतालमा अहिले ५ सय शैया भएपनि अस्पतालमा अझै पनि पर्याप्त चिकित्सकको अभाव छ ।
प्रदेशका राणाकालिन अस्पतालमा अझै पनि पूर्वाधार र जनशक्ति अभाव रहेको बारे बुझ्दा लुम्बिनी प्रदेश स्वास्थ्य मन्त्रालयका शाखा अधिकृत समेत रहेका सूचना अधिकारी अमर बहादुर वलीले प्रदेश सरकारले अस्पतालका पूर्वाधार निर्माणलाई प्राथमिकतामा राखी आवश्यकता अनुसार बजेट विनियोजन हुने बताए । “प्रदेश सरकारले स्वास्थ्य ऐन ल्याएको छ । अब नियमावली आएसँगै संघको ओएनएममा कति थप गर्ने वा प्रदेशको ओएनएममा कति थप गर्ने निक्र्याेल भएपछि प्रदेश सरकारले निर्णय गर्छ । अहिले संघको दरबन्दी मात्रै छ, अब प्रदेशको दरबन्दी कति हुने यकिन भएपछि नियुक्ति प्रक्रियामा जान्छ,” उनले भने ।
à