खोज

आज विश्व टेलिभिजन दिवस । ‘टुडे टिभी’ भन्ने नाराका साथ आज विश्वभर टेलिभिजन दिवस मनाईदै छ । विश्व टेलिभिजन दिवस मनाउन थालिएको लामो समय भइसकेको छ । पछिल्लोसमय सूचना साम्राज्य र बढ्दो सामाजिक सञ्जालका कारण टेलिभिजनको महत्व घटदै गएको हो कि भन्ने आभास हुन थालेको छ । घरका भित्तामा सजिने टेलिभिजन अव हरेक ब्यक्तिका मोवाईल र क्यामराले विस्थापित गर्न थालेको छ । टेलिभिजनको महत्व साँघुरिँदै जाँदा यसले पु¥याएको योगदान भने कहिल्यै बिर्सन सकिदैन् । अहिलेपनि टेलिभिजनको युग समाप्त भएको छैन । तर, टेलिभिजनको प्रभावकारीता भने घट्दै गएको अनुभूति भैरहेको छ । नेपालकै कुरा गर्दा राणाहरूले आफ्नो दरबारमा सजाउनकै लागि बेलायतबाट टेलिभिजन ल्याएको इतिहासमा उल्लेख छ । विक्रमसम्बत २०४२ सालमा पहिलोपटक नेपाल टेलिभिजन सुरु भएपछि यसको लोकप्रियतमा बृद्धि भयो । एक समय यस्तो थियो– टेलिभिजन हेर्नकै लागि के गाउँ अनि के शहर दर्शकको लाईन लाग्थ्यो । गाउँघरमा मानिसहरू घण्टौं हिँडेर टेलिभिजन हेर्न जान्थे । टेलिभिजनमा आउने धाराबाहिक श्रृंखलाले हरेक घरमा टेलिभिजनको रौनक हुन्थ्यो । नेपालका मात्रै होइन एकसमय भारतीय धाराबाहिक टेली श्रृंखलाले दिन कटाएको पत्तै हुँदैन्थ्यो । अहिले सामाजिक सञ्जालको कारण घरका भित्तामा टाँगिएका टेलिभिजनका सिसामा माकुरा लागेको अवस्था छ । सामाजिक सञ्जालको प्रयोगले टेलिभिजन हेर्ने दर्शकको संख्यामा भारी कटौती गरेको छ ।

यद्यपि तराईमा भन्दा पहाडी क्षेत्रमा अझैपनि टिभीको लोकप्रियता छ । तर त्यहाँ पनि इण्टरनेटले टिभी विस्थापित हुने अवस्था आईसकेको छ । निश्चितरूपमा टेलिभिजनले हाम्रो समाजमा पार्न सक्ने प्रभाव र यसको बढ्दो प्रभावकारिताका कारण नै संयुक्त राष्ट्रसंघले महासभामार्फत विश्व टेलिभिजन दिवस मनाउन थालिएको हो । विश्वका विभिन्न देशमा भइरहेका राजनीतिक गतिविधि, राजनीतिक परिवर्तन, शान्ति यात्रा, सुरक्षा लगायतका विषयले समाजको सुरक्षामा पार्न सक्ने प्रभावलाई मध्यनजर गर्दै संयुक्त राष्ट्रसंघले यो दिवस मनाउन थालेको हो । टेलिभिजन विश्वजगतमा सञ्चारको एउटा माध्यम बनेको मात्र छैन, हाम्रा विचार र निर्णयलाई प्रभाव पार्ने मात्र होइन, हामीलाई सूचित गर्न, मनोरञ्जनका लागि र कुनैपनि निर्णय लिन सहयोग गरिरहेको बिर्सन सकिदैन् । २१ वर्षका फिलो टेलर फन्सवर्थले पहिलोपटक सन् १९२७ मा टेलिभिजन आविष्कार गरेको मानिन्छ । यद्यपि टेलिभिजनको आविष्कार उनी एकजनाको प्रयासबाट मात्र भएको होइन । त्यसैले टेलिभिजनको आविष्कारको पंक्तिमा चाल्र्स फ्रान्सिस जेन्किन्स, जोन लेगी बेयर्ड र केन्जिरो ताकायानागी फन्सवर्थको नाम आउँछ ।

अव टिभीमात्र होइन पछिल्लो समय आमसञ्चार वा सूचनाका लागि भिडियोको प्रयोग बढ्न थालेको छ । मोबाइलमा होस् या अन्य कुनै डिभाइसमा भिडियोको प्रयोग बढ्दै गएको छ । टिभी मोबाइलमा खुम्चिएको छ । तर, यसको महत्व भने घटेको छैन । पछिल्लोसमय नेपालमा अनलाइन टिभीको अभ्यास सुरु भइसकेको छ । टिकटक, रिल, इन्स्टाग्राम जस्ता अनगिन्ति डिभाईसहरू प्रयोगमा आउन थालेका छन । तीनमा दर्शक झुम्मिन थालेका छन । टिभीमा आउने कार्यक्रमहरू अब हात हातमा मोबाइलमा नै हेर्न सक्ने भएका छौँ । बढ्दो सूचना प्रविधिको विकासले नयाँ नयाँ प्रविधिको प्रयोग बढेतापनि टेलिभिजनले पु¥याएको योगदानलाई बिर्सन सकिदैन् । आजपनि विश्व घटनाको पहुँचका लागि टेलिभिजनलाई विश्वसनीय आधार मान्ने गरिएको छ । तसर्थ विश्व टेलिभिजन दिवसको अवसरमा टेलिभिजनको विश्वसनीयतालाई अझै ब्यापक बनाउनु जरुरी छ । जसरी यो बर्षको नारा छ– टुडे टिभी, त्यसरी नै टुडेमात्र होइन, टुमारो पनि टिभीको आवश्यकतालाई मनन गर्नुपर्दछ ।