खोज

चन्द्रौटा (कपिलवस्तु), ३ कार्तिक । “विगतका बर्षमा चाडपर्व नजिकिँदै गर्दा बजारमा चहलपहल हुन्थ्यो । तर पछिल्लो समय आर्थिक मन्दीले बजार थला परेको छ । बजार मात्र नभएर आम नागरिकको जनजीवन समेत प्रभावित बन्दै गएको छ । त्यस्तै करिब ५ बर्ष पहिलेका दशैँमा खसी बजार चाडपर्वको बेला एकदमै उत्साहित हुने गरेको गर्दथ्यो तर यसपालि दशैँ मनाउने समेत पिरलो भएको छ” ; स्थानीय राकेश थारु बताउँछन् ।

एकाबिहानै दशैँ खर्च जोहो गर्न भनि आफ्नै घरका २ वटा बोको उनी बुद्धभूमि नगरपालिकाबाट चन्द्रौटा खसी बजारमा बिक्रीका लागि मंगलबार ल्याएका थिए । तिनी बोकालाई २० हजारमा बिक्रीका मूल्य निर्धारण गरेका थिए । तर उनले तोकेको बजार मूल्य नपाएपछि २ वटै बोकालाई १३ हजारमा बेचेर उनी घर फर्किए । स्थानीयस्तरमा उत्पादन भएका वस्तुले मूल्य नपाउँदा कृषक चिन्तीत बनेका छन् ।
मन्दीले झनै थलिएको बखत नेपाली उत्पादनका खसीबोकाले बजार अवस्था जरजर रहेको छ । त्यसमा नेपाल–भारत खुला सीमानाका कारण चोर नाकाबाट खसीबोका दिनहुँ नेपाल भित्रिने गरेको स्थानीय बताउँछन् । स्रोतका अनुसार यसरी अवैध रूपमा खसीबोका चोरी निकासी गरि भित्रिँदा समेत सरकारले त्यसमा कडाइ गर्न नसकेको कारण झनै बजार अवस्था खस्किएको आँकलन गर्ने गरिएको छ ।
कपिलवस्तुको मुख्य व्यापारिक केन्द्र रहेको चन्द्रौटा बजारका स्थानीय बाख्रा व्यवसायीले अवैध खसीबोकाको बिगबिगीले स्थानीय बाख्रा व्यवसायीको पेशामा ठूलो चुनौती थपिएको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरेका छन् ।

शिवराज नगरपालिका वडा नम्बर–५ अवस्थित नन्दकली बाख्रा फर्मका सञ्चालक ज्ञानेन्द्र लामिछानेले स्थानीय व्यवसायीले उत्पादन गरेका खसीबोकालाई चाडपर्वले नछोएको बताउँदै बिक्री भएपनि उचित मूल्य नपाएको गुनासो गरे । उत्पादन भएका वस्तुलाई बाध्यताले काठमाडौं पुयाउँदा बढी भाडा लगायत खर्चिलो हुने हुँदा लगानी समेत उठाउन चुनौती थपिएको उनी बताउँछन् ।
तराईका विभिन्न नेपाल–भारत सिमा नाकाबाट नेपालमा भारी मात्रामा भित्रिएको हुँदा स्वदेशी खसीबोकाले उचित मूल्य पाउन सकिरहेका छैनन् । पछिल्लो समय दिनहुँ तस्करको चोरी निकासीले नेपालमै उत्पादित खसीबोका बाख्रामा गरिएको लगानीसमेत निकाल्न चुनौती देखिन्छ । चाडपर्व लक्षित गरि पछिल्लो समय खासीबोका तस्करहरूको गिरोह नै सक्रिय रहेको स्थानीयको भनाइ छ । उनीहरूका अनुसार तस्करहरू भारतबाट अवैध नाकाबाट नेपाल भित्रयाएपछि दर्ता भएका फर्मको नाममा विल लगायतको कागजपत्र बनाई काठमाडौं लगायतको शहरमा निर्यत गर्ने गरेका छन् ।

पाँच बर्षदेखि खसीबोका व्यापार गर्दै आएका अर्घाखाँचीका टेक बहादुर खत्रीले चाडपर्वको समय पनि खसीबोकाको व्यापार उत्साहजनक नभएको बताए । विगतको तुल्नात्मकरूपमा ७० प्रतिशत व्यापारमा कमी भएको बताउँदै काठमाडौँ लगायतको शहरको मूल्यको आधारमा गाउँगाउँबाट खरिद गर्दा बजारमा ल्याएर बिक्री गर्दा निकै असहज भएको उनले उल्लेख गरे । कपिलवस्तुको चार नम्बर दरखासबाट चन्द्रौटा खसी किन्न आएका निशा श्रेष्ठ मंगलबार एकाविहानै चन्द्रौटा घरमा पालन बसीबोका खरिद गर्न आएकी बताइन् । यस क्षेत्रकै ठूलो खसी बजारमा गई आफ्नो क्षमता र रुचि अनुसारको खसीबोका खरिद गर्न समेत सहज भएकोले आफू चन्दौटा बजार आएकी बताउँछिन् ।
यस्तै चन्द्रौटा पशु हाट बजार व्यवस्थापन समितिका अध्यक्ष अब्दुल कुद्दुसले प्रत्येक मंगलबार बिहान बजार लाग्ने गरेको बताए । यस बजारमा खसीबोका सस्तो पाइने भएकोले अहिले दशैँ नजिकिएकोले बजारमा घुइँचो समेत बढेको जनाउँदै विगतको तुलनमा न्यून रहेको बताए । बिक्रीका लागि वस्तु बढी आएपनि उपभोक्ता कम आएका कारण बिक्र कम भएको उनले जिकिर गरे । दाङ, प्युठान, अर्घाखाँची, रूपन्देही र नवलपरासी लगायतको जिल्लाहरूबाट उपभोक्ता तथा व्यापारी खरिदबिक्रीका लागि आउने गरेको कुद्दुसले बताए । स्थानीय विभिन्न जिल्लाबाट खरिदबिक्रीका लागि मानिस आउने गरेको भए पनि विगतभन्दा अहिले दशैँमा त्यति चहलपहल नभएको उनले जिकिर गरे ।

व्यवसायीले मर्कामा परेको गुनासोप्रति उनले स्थानीय कृषकलाई प्राथमिकतमा राखेर बजार व्यवस्थापन गरेको बताउँदै चोरीतस्करीका खसीबोका हाटबजारमा नआएको अध्यक्ष कुद्दुसको भनाइ छ । खरिद गरेको उपभोक्ताबाट प्रति जिउ ५० का दरले रवाना काट्ने गरेकोे बताए । जग्गा लिजमा लिइ विगत दुई दशकदेखि पशु हाटबजार लाग्दै आएको कुद्दुसले बताए । सरकारले मापदण्ड अनुसार खसीबोका बजारीकरणको उचित व्यवस्थापन गर्न नसक्दा स्वदेशी व्यापारी र बाख्रा फर्म व्यवसायी मर्कामा पर्दै आएका छन् । नेपाल–भारतको खुल्ला सिमा नाकाकारण भारतबाट अवैधरूपमा खसीबोका नेपालमा आयत हुँदा किसानहरू मर्कामा परेको गुनासो बढ्दो छ ।