खोज

यतिखेर नेपालीहरूको घर दैलोमा दशैंले चहलपहल ल्याएको छ । हिन्दु धर्म मान्नेहरूका निम्ति बर्षभरी आउने चाडहरू मध्येको बडादशैं सबैभन्दा ठूलो चाडमा पर्दछ । दशैंलाई मिलनको पर्व भनेर पनि चिन्ने गरिन्छ । काम बिषयले टाढा टाढा छरिएर रहेका वा रोजगारीको सिलसिलामा प्रदेशिएकाहरूले घर फर्किने दिनका रूपमा पनि यो पर्वलाई लिने गर्छन । मान्यजनको हातबाट निधारमा टिका र कानमा जमरा लगाएर उनीहरूसँग आशिर्वाद थापेर, मिठा मिठा परिकार खाएर, चाड मनाउने हुँंदा पनि दशैंको महत्व अरू धेरै रहेको छ । बिशेषतः चाड मनाउने बहानामा घरमा फर्केर आउने आफन्त र परिवारजनको भेट हुने हँुंदा पनि यो मिलनको पर्वमा दर्ज भएको मान्न सकिन्छ । कुनैपनि चाडले समाजमा वा परिवारमा छुट्टै रौनकता ल्याउने गर्छ । यतिखेर बडादशैंको नवदुर्गा चल्दै गर्दा र धार्मिक तथा सांँस्कृतिक क्षेत्रमा चहल पहल बढदै गर्दा सबैमा उमंग छाएको छ । यो भनिरहंँदा कतिको घरमा यो बर्ष आफन्त गुमाएका कारण र प्रदेशिएका आफन्त घरमा नआउँदा अरू सुनसान छाएको हुन सक्छ र यो हुनु पनि स्वभाविक छ । त्यती मात्रै होइन आफन्तको यादले अरू सताएको हुन सक्छ । समग्रमा बहुसंख्यकको कुरा गर्दा यतिखेर दशैंले घरघरमा खुसियाली छाएको छ ।

हिमाल तथा पहाडका गाउँंमा परापूर्वकालदेखि कोटका नाममा रहेको दुर्गा मन्दिरमा घटस्थापनाका दिन देखि पुजा शुरु भएको छ । दियो कलश तथा गणेशको स्थापना गरी कोटमा रहेका बलि दिनको लागि मार हान्ने हतियार खुँंडा र तरवार समेतको पुजा गरिन्छ । यस्का साथैनव दुर्गा भगवतिको पुजाको प्रारम्भ हुन्छ । प्रत्येक दुर्गा मन्दिरमा प्रत्येक दिन फरक फरक देवीको पुजा हुने गर्छ । देवीका नौ रूपको उनको शक्तीपिठहरूमा पुजा गर्न नवदुर्गाभरी भिड लाग्ने गर्दछ । नेपालका चर्चीत शक्ती पीठहरूमध्ये डडेलधुराको शैलेश्वरी देवी, अर्घाखाँंचीको सुपादेउराली, ताप्लेजुङको पाथिभरा, काठमाण्डौमा दक्षिणकाली, भद्रकाली, मैतिदेवी, काभे्रको चण्डेश्वरी, नवलपुरको मौलाकालीका र गोरखाको मनकामना जस्ता देवीका मन्दिरमा यतिखेर दर्शन गर्नेको खचाखच भीड लागेको देख्न सकिन्छ ।

शक्तिकी देवी भनेर चिनीने नवदुर्गा भगवतीको नवदुर्गाभरी व्रत बसेर पुजा अर्चना गर्ने र देवीसंग मनको इच्छा पूरा होस भनेर कामना गर्ने गरिन्छ । जसमा मनोकांक्षा पूरा हुनेमा बिश्वास गर्नेको जमात ठूलो रहेको छ । प्रायः तराईका शहर बजारमा भारतदेखि महंगोमा दुर्गाको मुर्ति ल्याएर खाली जग्गामा स्थापना गरी नव दुर्गाभरी पुजा गर्ने चलन रहेको छ । यस्ता मुर्तिलाई नवरात्र पछि बाजागाजा सहित नदीनालामा लगेर बिसर्जन गरि सेलाउने गरिन्छ । नवदुर्गाभरी शक्तीको रूपमा रहेका फरकफरक रूपका देवीको अलग अलग तरिकाले पुजा हुने वा गर्ने गरिन्छ । पहिलो दिन माँं शैलपुत्रीको, दोस्रो दिन मांँ ब्रह्मचारीणीको,तेस्रो दिन मांँ चन्द्राघण्टाको, चौथो दिन माँं कुष्माण्डाको, पांँचौ दिन माँं स्कन्दमाताको, छैठौंँ दिन माँं कात्यायिनीको, सातौं दिन माँं कालरात्रीको, आठौं दिन माँं महागौरीको र नवौं दिनमांँ सिद्धीदात्रीको पूजा गरिन्छ । यी देवीहरूले फरक फरक पाटोमा मनोइच्छा पूरा गरिदिन्छिन भन्ने जनबिश्वास रहेको छ ।

यो बर्ष मुलुकभर आर्थिक मन्दीको समस्या परेकोे छ । उद्योग धन्दा, ब्यापार ब्यबसाय सबै चौपट छन । ऋण धन गरेर ब्यापार ब्यवसाय गरेकाहरू सबै पुर्पुरोमा हात लाएर बस्ने अवस्थामा पुगेका छन । घर भाडा तिर्न नसकि खाली गरेर भाग्नेको संख्या बढिरहेको छ । बैंक धितो गरेर कारोवार गरेकाहरू ब्यवहार मिलाउन नसकि आत्महत्याको बाटो रोज्नेको संख्या बढदो छ । सधै जस्तै यतिखेर चाड पर्वहरूले घेरेका छन । अस्ति भर्खर केही ऋण बोकाएर हरितालीका तिज सकिएको छ । यतिखेर दशैं दशा बनेर खडा भएको छ । यस्ता चाडपर्व हुने खानेका निम्ती मित्र हुन्छन भने नहुनेका निम्ति शत्रु भएर आएका छन । हुन त यतिखेर हुने खाने पनि आर्थिक मन्दीकै चपेटामा परेका छन । यतिबेला चाड पर्व नखाउँ भने दिन भरीको शिकार खाउँ भने कान्छा बाउको अनुहार भएर आएका छन । चाड नमनाउँ किन कसो भन्ने प्रश्न आउँछ मनाउ भने साँंझ बिहानको छाक टार्न मुश्किल परेको अबस्था छ । दशैंको खर्च कसरी जोहो गर्ने भनि धेरैलाई बडो तनाबमा पारेको अबस्था छ ।
चाडपर्व मनाउँदा भडकिलो गरेर मनाउनु पर्छ भनेर कहीं लेखेको छैन । त्यसैले हामी आफैमा संयम हुन जरुरी छ । भनिन्छ घाँटी छामेर हाड निल्नुपर्छ । त्यसैले हामीले नै बिचार पु¥याउन सकेनौं भने जहाँ पनि अप्ठयारो पर्न सक्छ । अरूले के गर्छन, छिमेकीले के गर्यो भनेर पछि लाग्नु भन्दा आफ्नो हैसियत के छ त्यसै अनुसार चल्नुपर्छ । यो दशैंमात्र नभएर हाम्रो अगाडी दिपावली तिहार पनि नजिकै आइसकेको छ । त्यतिमात्रै होइन छठ पर्व लगायत हाम्रा चाडहरूले घेरा हालेका छन । यी सबै चाडलाई थेग्न सक्ने हैसियत हामीले राख्नु सक्नुपर्छ । भनिन्छ आए चाड ढोलक बजाइ गए चाड ऋण बोकाइ । यो अबस्था हामीले ल्याउनु हुदैन । यो भनीरहँदा नखाइ नलगाइ बसौं भनेको पनि होइन, हाम्रो आफ्नो गच्छे अनुसार खर्च ब्यबस्थापन गर्नुपर्छ भन्ने हो । आफ्नो हैसियतले भेटे मात्र डुल्न घुम्न जाउँअनि नयाँं नयाँं र महंगा लुगा किनौं । प्रत्येक दिन जस्तो मासु खाउंँ । बली दिने नाममा खशी र बोका काटेर खाउँं सकिंदैन र जथाभाबी ऋण नखोजौं । सादा जीवन उच्च बिचार राखेर अगाडि बढौं ।
हामी नेपालीको बानी आफ्नो देशको उत्पादन कुनै मन नपर्ने, अनि देशी भन्दा बिदेशी सामान चाहिने, ऋण गरेर महंगा सामान किन्नुपर्ने तथा प्रत्येक मानिसका पाटी भोजमा नयाँं नयाँं लुगा र जुता चप्पल लगाउनु पर्ने, हैसियत भन्दा देखासिकी बढी गर्नुपर्ने जस्का कारण ऋणमा डुब्ने र आफन्त कहां ऋण माग्ने अनि तिर्न नसकि लुकेर हिँडने र आफन्तसँगको नाता सम्बन्ध तोडने जस्ता क्रियाकलाप चलीरहेका छन । ऋणको तनाबमा परेर बिरामी पर्नुभन्दा पुरानो लुगा लगाउन राम्रो हुन्छ । साधा जीवन जीउने गरे आनन्द मिल्छ भनेर बुझनु जरुरी छ । हामीले हाम्रा साना बालबच्चालाई आफ्नो हैसियत अनुसार चल्न सिकायौ भने त्यही बानी पर्छ । भोलीका दिनमा उनीहरूलाई सजिलो गरी जीवन जिउन मद्दत मिल्छ । कुमालेको कांँचो माटो जस्ता साना बालबालिकाहरूले हामीले जे ग¥र्यौ त्यही सिक्दै जान्छन । यसैले अहिले हामीले उनीहरूलाई गाली गरेर होइन कि फकाएर, माया गरेर, सम्झाएर उनीहरूको माग हाम्रो गच्छे अनुसार पुरा गर्दिनुपर्छ ।
अन्तमा बडादशैंमा नव दुर्गा भगवतिले हामी सबैको रक्षा गरुन । दशैं जस्तै कुनैपनि चाडहरू भडकिलो नबनुन् । बिपन्न र सम्पन्न सबैले मनाउन सक्ने र सबैको सहज बनेर चाडहरू मनाउने बातावरण बनोस् । आफ्नो छरछिमेकीलाई हानी नोक्सानी नपुग्ने गरी भडकिलो नबनाई पर्व मनाउँं । जांँड रक्सी खाएर मातेर फोहर शब्द बोलेर कसैलाई हानी नपु¥याउँं । हामी सबैले सभ्य समाज निर्माण गर्नेतिर सोचाँैं । बर्षको एक दिन मान्यजनको आशिर्वाद लिने मात्र होइन कि मनैदेखि आर्शिवाद दिने बातावरण आफुले बनाएका छौंँ कि छैनाँैं भन्नेतिर पनि सबैले मनन् गरौं । बृद्ध बाबुआमाको संधै स्याहार सुसार र सम्मान गरौं । आफन्तमा कोही कसैलाई समस्या पर्छ भने निस्वार्थ भावले सहयोग पु¥याउँं । कसैलाई शारीरिक वा आर्थिक रूपमा कमजोर छ भनेर हेला होंँचो नगरौंँ । फेरी पनि दशैंको सबैमा मंगलमय शुभकामना ।